Þjóðmál - 01.09.2008, Side 23

Þjóðmál HAUST 2008 2
matvæli,. málmar. og. olía. sem. hafa. verið.
„öruggu. fjárfestingarnar“ .. Í. fátinu. árið.
1929.veltu.margir.fyrir.sér.hvort.þeir.ættu.
ekki. að. halda. áfram. fjárfestingum. í. hest-
vagna-. og. hestasvipuverksmiðjum,. því.
bílar. voru. allt. í. einu. orðnir. áhættusamir.
sem.fjárfesting ..„Mamma“.kom.svo.fram.á.
sviðið.í.formi.hins.opinbera,.og.þá.fyrst.fór.
kreppan. fyrir. alvöru. af. stað .. Keynes. tókst.
að. selja. stjórnmálamönnum. þá. hugmynd.
að. markaðsöflin. gætu. ekki. ráðið. við.
ástandið,. en.menn.höfðu. einungis. gleymt.
að. fylgjast. með. peningamagni. í. umferð.
og. afleiðingin. varð. fjárþurrð .. Risavaxinn.
opinber. peningakassi,. sem. er. hin. stóra.
arfleifð.kenninga.Keynes,.olli.því.að.vöðvar.
frelsins. í. Bandaríkjunum. hrörnuðu. allt.
fram.að.tímum.Reagans .
Er. sagan. hugsanlega. að. endurtaka. sig?.
Mun. Keynes. koma. aftur. og. valda. meiri.
usla?. Fer. „mamma“. aftur. á. kreik?. Hinn.
opinberi.geiri.í.löndum.Evrópusambandsins.
er.núna.mun.stærri.en.hann.var.árið.1944,.í.
styrjaldarhagkerfi.Bretlands.í.seinni.heims-
styrjöldinni .. Opinberi. geirinn. í. Evrópu-
sambandinu.er. raunar.orðinn. svo. stór.að.
eðlilegur. hagvöxtur. getur. varla. myndast.
lengur ..Mun.Evrópusambandið.þola.stærri.
skammt?.Svarið.er.alveg.örugglega.nei ..
Var.evran.nauðsynleg,
eða.var.hún.pólitískt.verkfæri?.
Út.frá.hagfræðilegu.sjónarmiði.var.evra.allsendis.óþörf.fyrir.löndin.í.Evrópu-
sambandinu.og.það.sem.meira.er,.hún.hefur.
alls. ekki. skilað. evrulöndunum. aukinni.
velmegun. eða. ríkidæmi .. Mjög. auðvelt. er.
að.sýna.fram.á.hið.gagnstæða ..Það.er.ekki.
heldur. hægt. að. halda. því. fram. að. evra. sé.
eingöngu. hugmynd. Evrópusambandsins ..
Sannleikurinn. er. sá. að. evra. er. fyrst. og.
fremst.pólitískt. verkfæri ..Hún. er. afleiðing.
landfræðilegrar.legu.Evrópu .
Þegar. Bandaríkjamenn. unnu. kalda.
stríðið. gegn. Sovétríkjunum. kom. upp. sá.
einstaki.möguleiki.að.hægt.var.að.sameina.
þýsku.löndin.aftur.í.eitt.ríki ..Sú.hugmynd.
féll. í. misjafnan. jarðveg .. Bretar. voru. mjög.
áhyggjufullir. og. Frakkar. óttuðust. að.
sameining.Þýskalands.og.fall.Sovétríkjanna.
myndi. hafa. ófyrirsjáanlegar. afleiðingar ..
Áhyggjur. Breta. voru. mest. bundnar. við.
fortíð.Þýskalands.en.áhyggjur.Frakka.voru.
bundnar. við. framtíðina. en. þó. í. ljósi. for-
tíðarinnar .. Frakkar. höfðu. áhyggjur. af. því.
að.Þýskaland.myndi. færast.nær.hinu.nýja.
Rússlandi. og. raska. því. valda-. og. áhrifa-
hlutfalli. sem. ríkt. hafði. í. Evrópu. meira.
eða. minna. síðan. 1945 .. Áhyggjur. Frakka.
voru. skiljanlegar. og. sérstaklega. þegar. þær.
eru. skoðaðar. í. ljósi. þeirra. friðarsamninga.
sem. tóku. gildi. eftir. fyrri. heimsstyrjöldina.
en. Þjóðverjar. þverbrutu. þá. án. þess.
að. Bandaríkin. eða. Bretland. lyftu. litla.
fingri. til. að. fylgja. skilmálunum. eftir .. Nú.
yrði. hið. sameinaða. Þýskaland. með. 80.
milljónir.þegna ..Bandamenn,.að.tilstuðlan.
Frakka,.ákváðu.því.í.sameiningu.að.eitt.af.
skilyrðunum. fyrir. sameiningu. Þýskalands.
yrði.að.löndin.myndu.stefna.að.því.að.koma.
sér.saman.í.eitt.myntsvæði .
Af.þessu.má.sjá.að.evra.er.fyrst.og.fremst.
pólitískt. verkfæri,. sem. smíðað. er. á. steðja.
hins.pólitíska.raunveruleika.sem.ríkt.hefur.
í. heimsálfu. þar. sem. stofnað. hefur. verið.
til. tveggja. heimsstyrjalda. á. innan. við. 100.
árum ..Þetta.verða.menn.að.hafa.í.huga.þegar.
þeir. skoða.evru.sem.hagstjórnartæki ..Hún.
er.annað.hvort.það.næst.besta.sem.hægt.er.
að.komast.af.með.eða.hið.næst.versta.–.allt.
eftir.því.hvernig.litið.er.á.hina.pólitísku.hlið.
málsins ..
En.fleira.kom.til ..Þeir.sem.hafa.langtíma.
minni,. muna. að. á. öllum. tímum. verða. til.
tískusveiflur. í. stjórnmálum. og. hagfræði ..
Breyttar. aðstæður. hafa. þau. áhrif. á.
stjórnmál.og.hagstjórn.að.sveiflur.myndast.