Þjóðmál - 01.09.2008, Síða 96
94 Þjóðmál HAUST 2008
Fjallað. er. um. áhrif. Grundtvigs. í. köflum.
um.hinar.ýmsu.stefnur,.en.spurning.hvort.
ekki.hefði.verið.full.ástæða.til.að.gera.það.í.
sérstökum.kafla,.jafnvel.þótt.höfundur.hafi.
áður. skrifað. grein. um. áhrif. Grundtvigs.
á. Íslandi,. því. að. ekki. verður. betur. séð.
af. lestri. bókarinnar. en. að. þau. hafi. verið.
töluverð. á. því. tímabili. sem. hér. er. fjallað.
um ..Margar.þeirra.stefna.sem.ræddar.eru.
í.seinni.hluta.bókarinnar.höfðu.ekki.síður.
áhrif.á.20 ..öldinni.en.þeirri.19 ..Það.vekur.
svo. spurninguna. um. síðari. tímamörk.
bókarinnar,. sem. eru. að. vísu. viðtekin. í.
stjórnmálasögunni. og.óvíst. hvort. einhver.
önnur.tímamörk.hefðu.verið.betri ..En.allt.
eru.þetta.vitaskuld.álitamál .
Höfundur.telur.að.þess.gæti.nokkuð.að.
lítil.bein.umræða.hafi.átt.sér.stað.um.þessar.
stefnur.hér.á.landi.og.þær.jafnvel.verið.hálf.
ómeðvitaðar. sem. stefnur. eða. kenningar,.
nema.þá.helst. í. félagshreyfingum,.og. fylgi.
e .t .v .. frekar. almennum. tilheigingum. og.
tíðaranda ..Þótt. víða.megi.finna.dæmi.um.
slíkt. má. þó. einnig. sjá. dæmi. um. skýran.
hugtakaskilning.og.framsetningu,.af.handa-
hófi.nefni.ég.umfjöllun.Sigurðar.Jónssonar.
um.samvinnustefnuna ..Það.er.reyndar.með.
ólíkindum. hversu. upplýstir. og. rökfastir.
margir. höfundarnir. eru,. sem. vitnað. er.
í,. og. ótrúlegt. hve. mikið. uppfræðslustarf.
hefur. verið. unnið. við. erfiðar. aðstæður. og.
hversu.eitt.þýtt.rit.gat.haft.mikið.gildi.fyrir.
fróðleiksfúst.alþýðufólk.sem.átti.ekki.kost.á.
formlegri.skólamenntun .
Almennt. er. bókin. skýr. í. framsetningu.
en.nokkuð.þurr.eins.og.algengt.er.í.fræði-
bókum ..Hver.kafli.er.byggður.upp.á.nokk-
urn.veginn.sama.hátt,.fyrst.kemur.inngang-
ur,. þá. er. rakinn. erlendur. bakgrunnur. og.
megininntak.stefnunnar,.einkum.með.till-
iti. til. Danmerkur,. Noregs. og. Færeyja,. og.
síðan.fjallað.um.áhrif.stefnunnar.á.Íslandi ..
Þessi. skipulega. aðferð. gefur. lesandanum.
kost. á. að. átta. sig. á. sambandi. stefnanna.
við. umheiminn. og. leiðir. hann. ágætlega.
að. meginefninu .. Helsta. aðfinnsluefni. þess.
sem. þetta. ritar. er. að. margir. inngangarnir.
eru.í.raun.ekki.inngangar.heldur.efniságrip ..
Þetta.er.reyndar.nokkuð.misjafnt.í.bókinni,.
t .d ..eru.ágætir.inngangar.að.umfjöllun.um.
upplýsingarstefnuna. og. ungmennafélags-
hreyfinguna .
Erlendir straumar og íslenzk viðhorf. er.
umfangsmikið. verk. og. gefur. yfirlit. yfir.
mjög.fjölþætt.efni ..Bókin.er.að.miklu.leyti.
byggð. á. eigin. rannsóknum. höfundar. og.
dregur.fram.og.skýrir.þá.strauma.og.stefnur.
sem.hafa.mótað.hugsunarhátt.og.samfélag.
hér. á. landi .. Helsta. ályktun. lesandans.
er. sú. að. íslensk. viðhorf. séu. ekki. íslensk,.
heldur. mótuð. af. dönskum,. evrópskum.
eða. alþjóðlegum. hugmyndastraumum ..
Þótt.bókin.fjalli.um.hugmyndastefnur.og.
sú.lýsing.eigi.vel.við.um.suma.þá.strauma.
sem.ræddir.eru,.fjallar.hún.ekki.síður.um.
athafnastefnur,.stefnur.sem.beinast.að.því.
hvernig. á. að. skipa. málum. í. þjóðfélaginu.
og.hvað.eigi.að.gera ..Sem.yfirlitsrit.hefur.
bókin.bæði. kosti. og. galla. og. vega. verður.
yfirsýnina. sem. fæst. við. lestur. hennar. á.
móti.dýptinni ..Það.eitt.að.beina.kastljósinu.
að. þessum. ólíku. hugmyndastefnum. er.
í. sjálfu. sér. nægilegur. ávinningur .. Við.
lesturinn. vaknar. hins. vegar. áhugi. á. að.
kynna. sér. málið. frekar,. enda. raunin. sú.
að. heimildirnar. eru. jafnan. auðugri. en.
sýnishornin,.og.umfjöllunarefni.hvers.kafla.
gæti. auðveldlega. orðið. að. sérstakri. bók ..
Allt.um.það.er.þetta. stórfróðlegt. rit,. sem.
kallar. jafnframt.á. frekari. rannsóknir .. Ingi.
Sigurðsson. á. þakkir. skildar. fyrir. framlag.
sitt.til.íslenskrar.hugmyndasögu .