Þjóðmál - 01.12.2010, Qupperneq 94

92 Þjóðmál VETUR 2010
Þetta er sjálfsagt til marks um kraftinn
sem sífellt leynist í markaðsbúskapnum, að
menn sjá tækifæri til hagnaðar í fyrir bærinu
sjálfu, kreppunni . Þetta hljómar kannski
mótsagnakennt, en svona er það . Margt
hefur verið ágætlega sagt í þessum bókum
og annað er sýnu lakara, eins og gengur .
Sagan mun sjálfsagt vinsa sauðina frá
höfrunum í þessum efnum sem öðrum . Og
svo er það merkilegt að jafnvel hið íslenska
hugtak „kreppa“ hefur hlotið alþjóðlega
merkingu og er nú ekki eingöngu notað
í munni okkar sem kunnum skil á hinni
ylhýru tungu . Það má því kannski segja
að Kreppan sé komin í útrás . Þannig er þá
lífið . Fullt af mótsögnum og furðum .
Hér á landi hefur líka verið unnið gríðar-
legt starf Rannsóknarnefndar Alþingis með
skýrslum í átta bindum . Og þó það starf sé
fráleitt óumdeilt, hygg ég að ekki hafi verið
unnið verk af líkum toga í öðrum löndum,
sem urðu fórnarlömb fjármálakreppunnar .
Þetta er nauðsynlegt að menn muni þegar
felldir eru dómar um að ekki hafi verið
nægjanlegt gert til þess að lýsa inn í fortíðina
til þess að skilja bankahrunið hér á landi .
Ný bók Árna M . Mathiesen, fyrrverandi
fjármálaráðherra, og Þórhalls Jósefssonar,
fyrrverandi fréttamanns, er kærkomin
tilbreyting frá mörgu af því sem skrifað
hefur verið um kreppuna . Hún á mikið
erindi við okkur, enda skrifuð af manni sem
hefur einstæða stöðu til þess í senn að greina
frá og leggja mat á sögulega tíma . Bókin er
mjög vel skrifuð, læsileg og heldur manni
vel við efnið . Hún varpar nýju ljósi á margt
af því sem gerðist hina örlagaríku mánuði,
haustið 2008, enda skrifuð af manni sem
var í hringiðu þeirra atburða sem gerðust
á þessu tímabili . Bókin er ekki varnarrit
höfundar, heldur mjög athyglisverð skoðun
hans á gjaldeyris-, banka- og efnahagshruni,
sem var eins og bylmingshögg framan í
samfélag okkar, með afleiðingum sem allir
þekkja og flestir á eigin skinni . Skoðanir
Árna eru auðvitað ekki óumdeildar; enda
hvað er það sem óumdeilt í þessu máli?
En þær eru gríðarlega verðmætar til þess
að skilja aðdragandann, hrun bankanna á
einni viku, atburðarásina og afleiðingarnar .
Það er öllum væntanlega ljóst að þessi bók
verður í handraða allra þeirra sem skrifa
munu um efnahagshrunið hér á landi í
framtíðinni .
Bókin hefst á allýtarlegri lýsingu Árna á
þeim dramatísku atburðum sem urðu um
mánaðamótin september/október 2008 .
Það segir sína sögu að hugtakið Glitnis­
helgi er orðið viðurkennt og skiljanlegt .
Það var helgin eftir að forsvarsmenn Glitnis
höfðu gert Seðlabankanum viðvart um
að þeir gætu ekki greitt af stóru láni sem
yrði á gjalddaga um miðjan október . Þá
helgi hófst dramatíkin sem lauk síðan með
falli Kaupþings 9 . október sama ár . Þessir
atburðir munu tæplega nokkurn tíma fara úr
minni nokkurs þeirra sem þá upplifðu . Þeir
endur spegla nánast fall heils fjármálakerfis
fullvalda ríkis á röskri viku .
Lýsing Árna á þessum tíma er auðvitað
einstök . Um þá lýsingu verður það eitt
sagt, að fyrir alla þá sem vilja glöggva sig á
þessum tímum er frásögn hans ómissandi .
Ekki verður betur séð en að frásögnin sé
trúverðug og heiðarleg . Vitaskuld sögð út
frá hans sjónarhóli en það skiptir líka máli .
Sem fjármálaráðherra var hann þátttakandi
nær frá fyrsta degi og á honum og þeim
öðrum sem að þessum málum komu mæddi
mikið . Það er í rauninni hægt að segja að
álagið var ofurmannlegt .
Bókin er annars vegar lýsing höf undar
á hinum miklu at burðu m . En síðan tekur
hann sér fyrir hendur að skilgreina, túlka
og útskýra þá . Sá hluti bókarinnar er ekki
síst athyglis verður . Það er ómetanlegt að fá
álit manns sem svo nærri vett vangi stóð á
orsakasamhengi þessara miklu atburða . Hér