Sagnir - 01.06.2016, Qupperneq 281

til atburði og sögu en sagnfræðingurinn finnur atburði og b}T til úr þeim sögu.24
Sveinbjörn Rafnsson varar við afbökunum og telur að slái höfundur sagnfræðiverks
af kröfum um vísindaleg vinnubrögð hætti verk hans að vera sagnfræði, en verði
heldur alls ekki skáldverk.25 Það er vandratað meðalhófið.
Upphafsmenn vísindalegrar sagnfræði, Niebuhr og von Ranke, virðast ekki
alfarið hafna þeirri hugmynd að sagnfræðitextí geti verið skrifaður með líkum hætti
og texti í skáldsögu. Niebuhr gerði fyrst og fremst þá kröfu til sjálfs sín og arftaka
sinna að söguleg frásögn lýsti þeim áhrifum sem atburðurinn hefði á heimildar-
manninn, en ekki því sem gerðist í raun og veru, að sagnfræðingi bæri að lifa
sig inn í tímabilið sem fengist er við og var sammála Ranke um að honum bæri
skylda tíl að segja það eitt sem hann væri viss um að væri satt.26 Þótt ekki bóli hjá
þeim á kenningasmíð um þróun sögunnar eða módelum um hvaðeina í mannlegu
samfélagi, voru þeir sannfærðir um að hægt væri að komast að öruggum hlutlægum
sannleika um söguna, með rannsóknum.27 I vísindalegri sagnfræði nútímans ber
einnig að beita tæknilegum aðferðum og að vinna á eins hlutlægan hátt og mögulegt
er auk þess sem sagnfræðingar verða að gera sér grein fyrir tilvist fyrirbæra á borð
við tímaskekkju og hafa skilning á orsakasamhengi.28 Aukinheldur gerir nútíma-
sagnfræði ríka kröfu um siðferði og heiðarleika, gagnvart viðfangsefninu og fræði-
greininni.29
Helgi Ingólfsson sagnfræðingur og rithöfundur hefur bent á að að sagnfræði sé
ekki hrein sannfræði fremur en að skáldskapur sé hrein lygi.30 Sigurður A. Magnússon
taldi sögulegan sannleik afar afstætt hugtak31 og listamaðurinn Guðmundur Oddur
Magnússon, Goddur, sagði listina fyrst og fremst snúast um að segja satt, að vera
sönn.321 raun er ekki mjög langur vegur milli listamannsins og vísindamannsins.
Lokaorð
Eg freistast til að vera nokkuð sammála Þórarni Eldjárn um að skáld og sagn-
fræðingar búi sitt hvoru megin landamæra og finnst jafn hugsanlegt að í báðum
hópum búi menn mislangt frá landamærunum, og ástundi þá iðju sína með óh'kum
hætti eftír því sem fjær dregur mörkunum.
Hitt fer þó alls ekki milli mála að handan landamæra sagnfræðinnar býr önnum
kafinn vísindamaður. Sagnfræðin er sem sé fyrst og fremst fræðigrein, vísindi, og
sá sem ætlar að skrifa sagnfræði þannig að mark sé á tekið þarf að leggja upp með
rannsóknarspurningu sem hann leitar svara við með þeim tækjum og tólum sem
24 Gunnar Karlsson, Inngangur aö sagnfraöiheimspeki nútímans, bls. 28-29.
25 Sveinbjörn Rafnsson, „Vísindaleg sagnfræði og listir", bls. 88.
26 Gunnar Karlsson, Inngangur aö sagnfraöiheimspeki nútímans, bls. 7.
27 Gunnar Karlsson, Inngangur aö sagnfraöiheimspeki nútímans, bls. 8.
28 Sveinbjörn Rafnsson, „Vísindaleg sagnfræði og Iistir“, bls. 87.
29 Sveinbjörn Rafnsson, „Vísindaleg sagnfræði og listir", bls. 88.
30 Helgi Ingólfsson, „Satt og logið - Sagan og bókmenntirnar", bls. 120.
31 Sigurður A. Magnússon, „Til varnar skáldskapnum“, bls. 90.
32 Goddur, „Frjór jarðvegur", Lisl á Vestfjöröum - kjnningarrit Félags vestfirskra listamanna (2011), bls. 3.
281