Ráðunautafundur - 15.02.2003, Page 180

178
RAÐUNRUTRfUNDUR 2003
Línrækt
Jón Guðmundsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Lín (Linum usitatissimum, sú sem er gjömýtt) er gömul ræktunarplanta. Fræ og þræðir plönt-
unnar hafa lengi verið nýtt. Plantan heíur því verið kynbætt í tvær áttir, til að auka olíumagn í
fræi og til að auka trefjaþræði í stöngli. Fræ var notað til matar og olían sem hægt er að vinna
úr fræinu var og er afar hentug til að veija við. Olían hefur bæði fuavamareiginleika og
hrindir frá sér vatni. Hún hvarfast einnig við súrefni og verður við það að harðri olíu. Olíulín
hefur ekki verið ræktað hér á landi, eingöngu lín sem hráefni í spuna.
Linrækt var algeng í norðurhluta Evrópu á landnámsöld. Telja má víst að landnámsmenn
hafi tekið þá ræktunarmenningu með sér. Nokkrar heimildir em irni línrækt hér á landi til
foma. Ömefni og vísur benda og til línræktar.
Nokkrar tilraunir vom gerðar með línræktun hér á landi á tuttugustu öldinni. Ræktunartil-
raunir gerðar á Suðurlandi, á Innnesjum og á Vesturlandi sýna að hægt er að rækta lín hér á
landi. A tuttugustu öldinni gerðist það einnig að línrækt lagðist af á Norðurlöndunum vegna
þess að samkeppnisstaða þessarar ræktunar versnaði miðað við önnur ræktunarform. Lín-
þráður lenti í samkeppni við gerviefni, sem vom talin hafa kosti umfram línið. Nú örlar á frá-
hvarfseinkennum frá þeirri stefhu.
Frá árinu 1997 hefur með rannsóknarvinnu verið leitast við að svara þeim spumingum
sem ekki hafði verið svarað nægilega í fyrri rannsóknum eða afla ítarlegri upplýsinga um ein-
stök atriði. Helstu rannsóknaniðurstöður síðustu sjö ára em eftirfarandi.
UPPSKERA
Þrœðir
Uppskera líns er vel viðunandi miðað við uppskem annars staðar í Evrópu. Þmrefiiisuppskera
á hektara hefur mælst vera 5-8 tonn á Suður- og Vesturlandi þegar sáð er um miðjan maí við
góðar aðstæður. A Norðurlandi mælist uppskeran mun minni. Uppskeran er mæld eftir
rykkingu og því er hluti rótar með í uppskemmælingu. Lengd knippa er oftast um 100 cm.
Góðir þræðir myndast í plöntunni fyrir fullþroska og því er hægt að hirða uppskem þótt
plantan sé græn.
Frœþroski
Fræ þroskast í líni ef það stendur lengi. Fræuppskera á Korpu mælist um 100 kg/ha. Fræupp-
skera undir Eyjafjöllum sumarið 2002 var hins vegar 300-500 kg/ha.
JARÐVINNSLA, SÁÐTÍMI
Flest bendir til að sá eigi snemma, t.d. seint í apríl, þó er hugsanlegt að hart vorffost drepi
plöntur. Sáðtíma þarf að velja eftir jarðvinnslu og veðri. Sá á örgmnnt, strax eftir jarðvinnslu
og valta eftir sáningu. Fræ þarf að ná góðum tengslum við jarðveginn. Því þarf að sá í vel
unnið flag, Góðri jarðvinnslu er erfitt að ná fyrr en klaki er úr jörð. Ef flag er laust í sér þarf
að valta fyrir sáningu.