Bókasafnið - 01.01.2003, Qupperneq 42

Nemendur við vinnu sína á Bókasafni Háskólans á Akureyri.
ákvæðum bandarískra höfundalaga sem heimila það
sem nefnist á ensku - fair use“ sem þýða mætti sem
notkun innan sanngirnismarka. Bandarísk höfunda-
lög heimila að uppfylltum ákveðnum skilyrðum
eftirgerð efnis ef það á að nota til kennslu eða rann-
sókna, en þó aðeins einu sinni, en slík ákvæði eru
ekki i íslenskum höfundalögum. Viðamiklar upplýs-
ingar er að finna á veraldarvefnum um „fair use“ hug-
takið og skilgreiningar háskóla á því. Einn slíkur vefur
er http://fairuse.stanford.edu/ hjá Stanford háskólan-
um í Kaliforníu, en leit í leitarvélum vísar einnig á
fjölmarga aðra. Án þess að ætlunin sé að sniðganga
rétt höfunda til greiðslu fyrir afnot hugverka sinna þá
verður að tryggja að greiðslurnar verði ekki byrði á
menntastofnunum landsins og ýti þar með undir
óheimila notkun efnisins eða hindri þær framfarir
sem ótvírætt eru fólgnar í stafrænum námsgagna-
söfnum. Einnig má velta því fyrir sér hvort ekki væri
rétt að menntamálaráðuneytið kæmi að samnings-
gerð við Fjölís um stafræna eintakagerð fyrir hönd
menntastofnana landsins á sama hátt og gert var
vegna ljósritunar á sínum tíma.
Hlaðan í framkvæmd
Eftir að hafa aflað upplýsinga frá háskólum erlendis
var ákveðið að festa kaup á hugbúnaðinum Docutek
þar sem mjög margir nota hann til hýsingar og til að
halda utan um stafræn námsgögn. Hugbúnaðurinn
Docutek er afar einfaldur í notkun bæði fyrir nemend-
ur og þá sem setja efnið inn í gagnagrunninn en það
er í höndum verkefnisstjóra á bókasafninu. Auðveld-
lega er hægt að halda utan um alla tölfræði er tengist
rafrænum útlánum t.d. hversu oft hvert einstakt skjal
er sótt, hver kostnaður sé vegna einstakra námskeiða
o.s.frv.
Fest voru kaup á öflugum Canon
skanna DR-3080 C sem skannar 40
síður á mínútu, einnig var keyptur
vefþjónn til að halda utan um gagna-
safnið. Nauðsynlegt er að vanda
ljósritun í alla staði því svartur litur á
jaðri blaðsíðu fer mjög illa á skjá og
kappkosta verður að skjölin séu ekki
of stór án þess þó að tapa gæðum. Öll
skjölin eru vistuð á pdf-formi, til þess
að lesa þau þarf að nota Acrobat
Reader hugbúnaðinn sem flestir eru
með í tölvunum sínum, annars er
mjög auðvelt að nálgast hann ókeypis
á netinu. Kosturinn við þennan hug-
búnað er að hægt er að stilla hann
þannig að ekki er hægt að breyta text-
anum á neinn hátt.
Hlaðan nýtist á fleiri en þennan
eina hátt. Próf síðustu þriggja ára
liggja inni í Hlöðunni og þannig geta
nemendur nálgast gömul próf til að undirbúa sig fyrir
próftöku. Skipulagningu á Hlöðunni er þannig háttað
að nemendur fá aðgang að efni eftir námskeiðum.
Lykilorð að hverju námskeiði liggja inni á heima-
svæði hvers nemenda og þannig er tryggt að enginn
hafi aðgang að því nema viðkomandi sé skráður í
námskeiðið.
Umfang Hlöðunnar
Það var í byrjun árs 2002 sem fyrstu námskeiðin voru
sett upp, fyrsta misserið var eins konar tilraun og því
voru einungis fjögur námskeið sett upp með lesefni
frá kennurum. Það var þegar í stað drifið í að setja
upp öll kennd námskeið til að gera gömul próf strax
aðgengileg fyrir nemendur. Það tekur fólk alltaf tíma
að venjast nýrri tækni og því hefur fjöldi námskeiða
ekki aukist mjög hratt. Á haustönn 2002 sóttu
kennarar 12 námskeiða um að fá lesefni í Hlöðuna,
kennarar voru með allt frá tveimur greinum/bókar-
köflum upp í átján sem þeir vildu fá birta. í flestum
tilfellum gekk vel að ná í höfundarrétthafa en þó ekki
í alveg öllum. Þar sem kostnaður vegna birtingar get-
ur verið töluverður hefur verið lögð áhersla á að þau
námskeið sem fá inni í Hlöðuna séu fjarkennd, þar
sem fjarnemar eiga síður aðgang að lesefninu annars
staðar. Einnig að lesefnið sé skyldulesning, svo ekki
sé lögð vinna og kostnaður í efni sem enginn les.
Kennarar úr öllum deildum hafa sýnt þessu áhuga en
auðvitað eru ekki öll námskeið þess eðlis að
námsefni byggist mikið á lestri tímaritsgreina eða
einstakra bókarkafla. Nemendur geta fundið nám-
skeiðin eftir ýmsum leiðum. Hægt er að skoða nám-
skeið eftir deildum, eftir kennurum eða leita eftir
hefðbundinni orðaleit. Þar sem námskeið breytast og
nýir kennarar taka við gömlum námskeiðum þarf að
40
BÓKASAFNIÐ 27. ÁRG. 2003