Bjarki - 19.11.1903, Blaðsíða 2

2
B J A R K I.
stjórnina sjálfa, hvernig sem hún verður
skipuð, að byrja ráðsmennsku sína ineð ný-
kjörnu þíngi.
Bækur.
MATTH. JOCHUMSSON : LJÓÐMÆLl I—II.
Útg. D. Östlund. Seyðisfirði. Prentsmiðja
Seyðisfjarðar.
Bjarki gat stuttlega um útgáfu þessara ljóð-
mæla þegar fyrsta bindið kom út, í fyrra haust.
Nú er annað bindið fyrir nokkru komið.
Utgáfa ljóðmæla sr. Matthíasar er þarft verk,
því áður voru þau á tvístríngþ innanum nær
öll blöð og tímaritj sem út hafa komið á ís-
lensku, bæði austan hafs og vestan, — það
er að segja: allt sem hann hefur kveðið síðan
eldri útgáfan af ljóðmælum hans kom út, 1884.
I þessa útgáfu á að safna saman öllum smærri
kvæðum hans, frumsömdum og þýddum. Hjer
verður því að finna margt af fegurstu og til-
komumestu kvæðunum, sem komið hafa fram
á íslensku síðustu 30—40 árin. Annars er
hjer ekki rúm til að dæma um kveðskap sr.
Matthíasar yfir höfuð. Ætlunin er hjer aðeins
að minnast á þessa nýu útgáfu af ljóðmælum
hans.
Hún er, eins og þegar er sagt, þarft verk,
sem öllum Íslendíngum, sem góðum bókum unna,
mun vera kærkomið. Útgefandinn hefur ráðist
þar í kostnaðarsamt fyrirtæki og á skilið að
fá það vel launað, enda kvað salan gánga vel.
Utgáfan er vönduð að því er ytri frágáng
snertir, pappír og prentun; tvær myndir af
höfundinum fylgja fyrsta bindinu, önnur frá
því hann var á besta aldri, hin tekin fyrir
nokkrum árum. Siðasta bindinu á að fylgja
æfiágrip hans og ritgerð um skáldskap hans.
Vondur prófarkalestur á I. bindi er aftur á
móti lýti á útgáfunni.
Innra snið útgáfunnar, niðurskipun kvæð-
anna, líkar mjer ekki. Efnisniðurskipunin hefði
átt að vera allt önnur, enda virðist hún vera
algerlega af handahófi. Þýddum kvæðum og
frumsömdum er jafnvel blandað saman í I.
bindi. Hjer var um tvennt að velja: annað-
hvort að skifta kvæðunum í kafla eftir aldri,
eða þá að raða eftir efni, Hvort um sig hefði
mátt vel fara. En hjer er hvorugt gert, eingri
reglu fylgt í niðurskipuninni. Og þó er kvæð-
unum skift í kafla. í 1. bindinu er þessi skift-
íng: 1. Frá ýngri árum; 2. Við tímamót og
tækifæri, ort áárunumi865 — 75; 3. Frá seinni
árum, ort á árunum 1887—1902; 4. Sýnis-
horn af lýrískum kveðskap Norðmanna. Bæði
í 1. og 3. kaflanum er þýðíngum og frum-
ortum kvæðum blandað saman og hefði slíkt
alls ekki átt að vera, að minnsta kosti ekki
í 3. kaflanum; í 1. kaflanum getur það stað-
ist, þar sem í hann er safnað til þess að sýna
kveðskap höfundarins frá æskuárunum. Og
þeim kafla hefði verið rjett til sætis skipað, ef
kvæðunum hefði gegn um allt verkið verið
raðað eftir aldri. En eins og niðurskipunin
nú hefur orðið, hefði fremur átt við, að hann
hefði staðið síðastur, sem viðbót við verkið.
Því að skáldlegu gildi er þessi kafli lángrír-
astur, eins og líka er eðlilegt. Hann nær yfir
tímabilið frá því höfundurinn er 15 ára þar til
hann er 30. Eftir því að dæma hefur sr.
Matthías verið mjög seinþroskaður sem skáld.
En kaflaskiftíngin er ef til vill að þessu leyti
villandi. Skuggasveinn mun vera saminn fyrir
í865 Og hefðu því kvæðin úr honum að rjettu
lagi átt heima í þessum kafla.
I síðara bindinu eru þessir kaflar: I. Við
1000 ára afmæli Islands; 2. Kvæði frá árun-
um 1865 — 80; 3. Kvæði ort eftir 1880; 4.
Úr leikritum; 5, Þýðíngar og stæld kvæði.
Hjer er ýmist í kafla skift eftir aldri kvæð-
anna eða efni. 1. og 4. kaflinn eru teknir út
úr eftir efninu. 2. kaflinn er kvæði frá 15
ára tímabili, 1865 — 80, án þess þó að þar sje
fullkomið safn af kveðskap höfundarins frá
þessum árUm, því í 1. bindi var einn kaflinn
merktur með áratölunni 1865 — 75. í 4. kafl-
ann eru þýðíngarnar valdar af handahófi.
Hugsunin, sem hjer hefur ráðið, mun hafa
verið sú, að gera hvert bindi um sig sem
fjölbreyttast að efni og þar af leiðandi út-
geingilegast í lausasölu. En til þessa þurfti
ekki að blanda saman t. d. þýðíngum og frum-
ortum kvæðum í hvert bindi. Hvortveggja er
hjér að efni til nægilega fjölbreytilegt, og
hvorttveggja hefur nægilegt gildi til þess að
fylla sjerstakar bækur. Bækurnar hefðu orðið
útgeingilegri í lausasölu ef efnisniðurskipunin
hefði verið reglubundnari.
Ekkert af erfiljóðum höf. er komið í þessum
tveim bindum. En þar er margt af fegurstu
kvæðum hans. Síðari bindin, sem enn eru óút-
komin, eiga því eftir að færa okkur mikið af
besta kveðskap sr. Matthíasar.
B. H. BARMBY: GÍSLi; SÚRSSON. Sjónleikur.
Matth. Jochumsson íslenskaði.
Akureyri 1902. Prentsmiðja O. B.
Höfundur þessa sjónleiks er ensk kona,
Beatrice Helen Barmby , fædd 1868, dáin
1899. Hafði hún tilsagnarlaust numið fslensku
í úngdæmi og tekið að lesa fornsögurnar með
miklum áhuga, enda sýnir þessi sjónleikur, að
hún hefur skilið þær furðuvel, skilið mennina
og tímann, sem þær lýsa. I sjónleiknum eru
dregin fram höfuðatriðin úr sögu Gísla Súrs-
sonar og hefur höfundinum tekist mætavel að
ná aðalþræðinum í sögunni og að koma megin-
efni hennar fyrir f sýníngunum.
Sögunni er nákvæmlega fylgt, en lítið skapað
inn í hana. Persönurnar koma skýrt fram. Sam-
tölinn eru stutt, kjarnyrt og eðlileg. Þýðandinn
hefur haldið málinu sem næst því sem er á
fornsögunum.
Ofmikið er þó sagt með því sem þýðandinn
hefur eftir enskum ritdómara í formála fyrir
þýðíngunni, þar sem þessi sjónleikur er jafn-
vel tekin framyfir sjónleiki þá sem Ibsen hefur
skapað út úr fornsögum okkar. En þetta leikrit
hefur sína kosti. Það er sagan, færð með list
í sjónleiksins búníng, og ekkert annað. Hvorki
sagan nje leikurinn afsakar til fulls eða rjett-
lætir það verk söguhetjunnar sem er höfuð-
atriðið, morð Þorgríms. Þetta morð slær skugga
á Gísla, þótt það sje unnið til hefnda og hve
hart sem hann verður úti fyrir það. Hann
verður ekki fyrir útlegðardóminum ósekur.
Auður, kona Gísla, er aftur á móti einhver göf-
ugasta konan sem lýst er í fornsögunum.
Ef til vill gefur eingin af fornsögunum betra
efni í sorgarleik en saga Gísla Súrssonar.
I.eikfjelag Reykjavíkur ætti að sýna þennan
leik á leiksviðinu. Hann er vel þess verður.
GUÐMUNDUR GUÐMUNDSSON: STREING-
LEIKAR. Rvík. Isafoldarprentsmiðja. 1903.
Þetta er flokkur af samstæðum kvæðum, alls
30. það eru ástaijóð; höfundurinn syrgir látna
unnustu sína. Efnið er því ekki óaigeingt. En
það er vel farið með það. Hin leikandi lip-
urð í ríminu er nær einstök. Tónarnir eru
mjúkir og hreinir, leiknir á titrandi fína streingi.
Höfundurinn er meistari í því að finna upp.
nýa háttu og smekk hans skeikar þar ekki.
Rímlist hans minnir helst á Holgeir Drach-
mann. Sem dæmi má taka 2. kvæðió :
Gígjan mín góða,
guð minna Ijóða,
fíngrunum titrandi á streing þinn jeg styð, —
stormarnir kveinandi hljóða.
Hvar á jeg griðastað? hvar á jeg frið?
— Hvergi’, ef hannfinnst ekki ómdjúp þitt við? —
stytt mjer við streingjanna klið
stundirnar örlítla bið,
gígjan mín góða,
guð minna dýrustu ljóða!
Eða þá 15. kvæðið:
Komum, tínum berin blá I
bjart er norðurfjöllum á,
svanir fljúga sunnan yfir heiði.
Hjer er laut og hjer er skjól,
hjer er fagurt, — móti sól
gleðidrukkinn fsginsfaðm jeg breiði.
Sko, hvar litla Ióan þaut
lángt í geiminn frjáls á braut, —
þröstur kveður þarna’ á grænum meiði!
Ertu’ að sýngja’ um ástvin þinn,
elsku litli fuglinn minn,
eru nýir saungvar enn á seyði?
Þú ert úngur eins og jeg,
elskar, þráir líkt og jeg, —
förum seinast sama veg,
sýngjum, deyjum, þú og jeg, —
litli vin á lágum, grænum meiði
lángt uppi’ á heiði!
Lík þessu eru öll kvæðin, ekki efnisþúng
og íburðarmikil, en skær, dillandi lýrík frá
upphafi til enda.
Utgáfan á þessari litlu bók er óvenjulega
vönduð. Verðið er 50 au.
MAGNÚS J. BJARNASON: EIRÍKUR HANS-
SON. Skáldsaga frá Nýaskotlandi. Akureyri.
Prentsmiðja O. B.
Þetta er þriðji þátturinn, eða bindið, af sög-
unni um Eirík Hansson og er henni nú lokið.
Fyrri þættina las jeg um leið og þeir komu útt