Réttur - 01.01.1975, Blaðsíða 79

RITSJÁ
Jakobina Sigurðardóttir: Lifandi
vatnið. Skuggsjá. 1974.
Þessum fóu línum or ekki ætlað
að vera neinn ritdómur um skáld-
sögu Jakobinu Sigurðardóttur, Lif-
andi vatnið, er út kom í nóvember
s.l., heldur vildi ég færa Jakobinu
þakkir fyrir þessa ágætu bók, enn
eitt afrekið, sem hún vinnur.
Mér v'rðist sem furðu hljótt hafi
verið um þessa bók i blöðum og
fjölmiðlum, en það er gamla sag-
an, að góð list flæðir ekki ævin-
lega viðstöðulaust yfir. Útkoma
þessarar skáldsögu telst til meiri-
háttar tíðinda, þegar lit ð er til
bókmenntalegrar uppskeru hér á
landi hin siðari ár, og á rithöfund-
arferli Jakobinu mun hún óefað
verða talinn merkur áfangi.
Ég dáist mjög að þeim eigin-
le ka í fari Jakobínu sem rithöf-
undar, hve hún er ótrauð að leggja
til atlögu við margvísleg form
skáldskapar. Hún kvaddi sér
hljóðs sem Ijóðskáld, hún hefur
brugðið fyrir sig þjóðsögunni og
ævintýrinu og smásagnagerð iðk-
aði húri um hrið. Allt lék þetta i
hóndum hennar, og siðan tekur
hún til við skáldsagnagerð. Þrjár
skáldsögur hefur hún sent frá sér,
Dægurvísu, Snöruna og nú síðast
L fandi vatnið. Allar eru þessar
skáldsögur næsta ólíkar hvað stíl
og aðferð við framsetningu áhrær-
ir, og maður hlýtur að undrast
þrek hennar 11 svo vandfýsinnar
og kröfuharðrar bókmenntaiðju, þvi
að hún velur sér ekki auðvelda
leið og hefur ekki alténd setið í
hægu sæti.
Tapast hefur skjalataska, gull-
næla, seðlaveski, köttur, miðaldra
verkamaður. Sagan greinr frá því,
að Pétur Pétursson verkamaður
týnist einn góðan veðurdag. Hann
á heima i H.-hverfi annarri götu
númer fimmtán, þriggja barna fað-
ir, vinnur þetta tiu til fjórtán tima
á sólarhring, húseigandi, gefur
upp hvern eyri til skatts, stendur
í skilum, sefur heima hjá sér. Hann
ætlar heim í sveitina sina þar sem
hann ólst upp, og inn í frásögnina
af ferðalagi hans fléttast þættir af
fjölskyldu hans, myndir frá
bernsku hans og æsku og sagt er
frá fólki hans heima í sveitinni.
Pétur er ekkert sérstakur enda
ekki tekið eftir tilvist hans fyrr en
hann týnist.
„Rétt einn sem drepur sig og
það verkamaður, þeim hefur aldrei
I ðið eins vel, þurfa ekki einu sinni
að hugsa, þeir hafa sína menn til
að standa i kjarasamningamakkinu
fyrir sig og segja þeim hvenær
þeir eiga að samþykkja og hve-
nær þeir eiga að fara í verkföll.
Allt fá þeir upp í sig hakkað
og tuggið, rétt þeir þurfa að
kingja, ef það rennur þá ekki sjálf-
krafa niður.
Það er annað með okkur, það
verður að taka tillit til sérmennt-
aðra manna. Hver ætti að hugsa
fyrir verkamenn, ef enginn vildi
taka á sig erfiði og ábyrgð?
Sjáum við þeim ekki fyrir tóm-
stundagamni, sem hæfir þroska
þeirra? Verkamenn verða að læra
að viðurkenna verðgildi hugsunar
okkar. Velferðarrikið kemst ekki
af án hugsana, hálaunaðra hugs-
ana."
Þetta er bók um firringu og ein-
semd nútímafólks hefur verið sagt
um þessa skáldsögu, og er það
vissulega rétt, en því fer fjarri, að
fjallað sé um þau fyrirbæri ein sér
og án þess að setja þau i stærra
samhengi. Ekki fæ ég betur sé en
Jakobína sé hér að segja okkur
söguna af þróun róttækrar hreyf-
ingar í okkar heimshluta hina síð-
ari áratugi. Hún er hér að lýsa fjöl-
þættum vandamálum verkalýðs-
stéttarinnar, og velferðarþjóðfé-
lagið svonefnda kryfur hún af
miskunnarlausri nákvæmni. Þessir
þættir bókarinnar eru mér ofar-
lega í huga, þótt margt annað
mætti einnig taka til umræðu.
Segja má, að þetta sé heldur
svartsýn bók, en unga stúlkan
K!dda dóttir Péturs gefur vonina
um, að ný viðmiðun, nýtt gildismat
sé i mótun og deiglu. Þó að höf-
undi virðist vera dimmt fyrir aug-
um, er bókin sérlega góð aflestr-
ar ,og þar er að finna slika íþrótt
og listfengi, að lesand nn er högg-
dofa frammi fyrir sumum köflum
bókarinnar. Ég nefni aðeins kafl-
ana, Það er kona í veröldinni,
Maður er ekki lengur týndur og
Ákall.
Hörður móðurbróðir Péturs er
persónugervingur þess hluta
verkalýðsstéttarinnar, sem var á-
kaflega róttækur á árunum m'lli
heimsstyrjaldanna, nánar til tekið
á kreppuárunum. Það kostaði
harða baráttu að draga fram lifið.
Allt lá Ijóst fyrir, og markmiðið
var skýrt. Styrinn stóð um lifi-
brauðið, og það fólk, sem bjó við
skort og allsleysi, hafði allt að
vinna í þeim átökum, er þé stóðu.
79