Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.1994, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1994 _
Sögur af nýyrðum_
Aðhanna
í þetta skipti ætla ég aö bregða
-út af vana mínum. Hingað til hefi
ég aðeins sagt sögur af nýyrðum,
sem ég hefi sjáifur myndaö, enda
veit ég mest um þau. Margir hafa
spurt mig um, hvort ég hafi ekki
myndað sögnina aö hanna. Svo er
ekki. Alexander Jóhannesson há-
skólarektor er höfundur hennar.
Á fundum Orðabókanefndar Há-
skólans kom til umræðu, þegar
undirbúið var orðasafnið um flug-
mál á árunum 1955 og 1956, hvemig
þýða skyldi to design an aeroplane.
Fyrst, þegar þetta var rætt, hafði
enginn tiUögu um, hvemig þýða
skyldi sögnina to design, enda hafa
margar þjóðir gefist upp við það.
Svo gerist það nokkm síðar, að
Alexander Jóhannesson byrjar
ftmd á því að segja, að to design
geti heitiö á íslensku að hanna.
Hann rökstuddi þetta ekki mikiö.
Ég man, að hann sagöi, að sögnin
hefði heitið á frumnorrænu han-
þón, væri skyld gotnesku hinþan
„grípa“ og sænsku hinna, sem
merkir „ná“ o.fl. Út af þessu spunn-
ust nokkrar umræður. Bent var á,
að samróta væri hannarr „laginn,
listfengur“ og nafnorðið hannyrö-
(ir). Við, sem fundinn sátum, viss-
um allir, að Alexander var djarfur
í nýyrðasmíð, og við kunnum að
meta það. En ég held, að nú hafi
okkur öllum ■> fundist, að hug-
kvæmni rektorsins gengi úr hófi
fram. En viö höfðum enga aðra til-
lögu, svo að sögnin að hanna var
tekin í nýyrðaheftið sem þýðing á
to design. En ég held, að mér sé
óhætt að fuliyrða, að engum okkar
hafi dottiö í hug, að sögnin ynni sér
rótfestu 1 máhnu.
Ég veit ekki nákvæmlega, hve-
nær tekið var aö nota sögnina. En
ég minnist þess, hvenær ég varð
þess fyrst var. Viðbætir við Blön-
dalsorðabók kom út 1963. Við Jak-
ob Benediktsson ritstýrðum þess-
ari bók. Auðvitað skiptum við með
okkur verkum. Það féll t.d. í minn
hlut að velja orð úr nýyrðasöfnun-
um. Ég hafði ekki tekið með sögn-
ina að hanna, gerði ekki ráð fyrir,
Umsjón
Halldór Halldórsson
aö hún yrði nokkum tíma notuð.
Svo brá þó við annaðhvort síðla árs
1%2 eða snemma árs 1963, að ég
heyrði sögnina í útvarpsfrétt. Ég
var þá einmitt að lesa próförk af
Blöndalsviðbæti. Ég brá skjótt við
og bætti sögninni að hanna inn í
próforkina. Ég sá, sem sé, að mér
hafði skjátlast. Það var greinilegt
að sögnin að hanna var oröinn fast-
ur hður í íslenskum orðaforöa. Nú
er hún orðin svo algeng, aö við ligg-
ur, að hún sé ofnotuð. Fljótlega
vom mynduð af sögninni orðin
hönnun og hönnuöur. Hins vegar
hefir orðið hönn, sem er í heftinu
um flugmái og táknar „hannaðan
hlut“, ekki náð að festast.
Sögnin að hanna fullnægði ríkri
þörf og fyllti gat í merkingarforða
málsins.
Kerskni
Flýttu þér að hella köldu vatni á bílinn, Þormóöur. Þá koma kannski
engar beyglur.
Nei, ert það þú, lagsi?
mk
HIMM
Þaö er sannarlega langt siðan ég rakst á þig.

Krossgáta
1 GfiLLI muR KLfíUFfíg SN/O LfíUS Tv/nl. t 3U6T,fi> P/LB SUVA Sfí/NN POfíA Lfífí' „ /íSS/R HjRKOfí/tH DUflVfífi. /
Vf0 jío “ o | \ o ly \ —> f • /X 1
'5!? H 3
STARZS ÖVF£gi> 1 £/JKfí t/OLUÍl B/ÍUN_ Bfífí- £Fl/ 23 H
N0Tf>r 'fíF£H6i £iVP. /H A6N/R VÖt/Totf 5
1 / F HFLDuR SfímfíN ó
f , KNfífí 5NÖ66 up 7
RfiDT/Uf) ViHÍTMh F/A/fhú éifí/ðfi/ U/PUR FfíTAK UA4 // S
r~ 7 NRuN LÉTfífli) f) KROís /8 9
f 15 FORSK. KfíNNfío V£L /0
SfíMDJ SUT/N VfíN/R /? 6ABðfí O/TPfícun ufí/N/i1 toZKNfí 3 /I
i) úfífífí HUNDfík UfíKfíRL 8 HNflPP RR S'fíLDR flÐ n
SKFfíUfí TUN _ KUL- V/S/ 5 mim SKsr^ 5 ÝNN /3
f IX HVÆS SHÖLl /H
/)LV£á ÖFU6T DRfíSL 'fíL'/Rfí HfíSfíR /5
l£/T TUÖN Nfl 6 /6
SNfíV/ r HRFST/
r) . . ... : /7 ftífí T/l stHtt /N /7
HÍ>U6 STuNÞ/ F/f-VPU fíG/t-T/S ORM úTHLuTfíf. /0 /8
STfíUL fíP/ST £/NK- ST- 9 /9
f M'fíL /<r /6 EFSTúR lo
'fíSTRfíL ’/uTfí'E 5TRU//S Ki>
X • X £/NS % !/£RSN fíÐ 13 ORÐ- RomuR l/
Nfí/in/ SfíniT.
f skorf uR 2! n
L/TUR py/JK/R J£/N$ S'fíL. MÆT/ ! 33
5 T FUUNV UR
FRZfTfl STOFA 15 LOTf/ /N6 T/T/LL
f HMT/ R/PU 2H 25
SKR\F fíRl %o SEFAR 6 r*r L*—A
i
8
o
&
B
■ 3
xO
co
cd
Ul V — 5 SÚ -4 -4 VA > í* <*: vn Ua 4 0» Fö 4 •
. k s O 0 N/ u. S k k Uí G5
k QC vn k CC <«: k k o 4 k k k 0 k
sc: VA 'ÍJ S u. VA k 4 í) vn $ 5«: 4 4
N r <5: s: >4) <S3 0 VT) vn •
K -4 '-4 • r vö '-4 k VTv • K N k.
VTl K . • M) s: X k 4 <*: vo • vn • R k >0 vT)
'A k - VA s -4 s V) r <3: uc * <j: •
vO -4 . •4 K • o: vn SN vn 0 • <*: * vn
• VT| '-U X * %i vo • -4 <?: va <*: -Q k <3:
$ \ * • .O -4 VT\ • k .o N <*;
>1 VA 0. R) • p* <*c- '4 N • vr\ <*: VQ
vo • • VA -4 • s: • 4 '4 -