Akranes - 01.10.1942, Blaðsíða 8

8
AKRANES
Minningarorð nm Gnðmnnd Gnðmnndsson bðkbindara
Það væri alveg óverðugt, ef Akranes
minntist ekki þessa manns nú, þegar
hann er látinn, sem ekki aðeins einn,
heldur öll fjölskylda hans, vann hér um
langt skeið mikið og óeigingjarnt
menningarstarf.
Guðmundur bókbindari var fæddur
að Geitabergi í Svínadal 7. ágúst 1852,
sonur Guðmundar Ólafssonar skipa-
smiðs frá Kalastöðum. Hann fór ungur
til bókbandsnáms hjá Agli Jónssyni
bókbindara í Reykjavík, en samhliða
þessu námi, lagði hann allt kapp á að
nema söng og söngfræði hjá Jónasi
Helgasyni organista. Furðar engan á
því, sem þekkti Guðmund, því hann
hafði næmt eyra, góða rödd og yndi af
allri músik. Enda var hann í söngíélag-
inu Hörpu, meðan hann var í Reykja-
vík.
Þegar Guðmundur hafði lokið námi,
fluttist hann til Stykkishólms; var hann
þar við bókband, en öðrum þræði við
verzlunarstörf. Hann hlaut að vera eft-
irsóttur maður, eða hefði a. m. k. verið
það nú, svo fjölhæfur sem hann var,
því það mátti segja, að allt léki í hönd-
um hans. Hann var líka vel greindur og
allvel menntaður, eftir því sem þá gerð-
ist um óskólagengna menn og skrifaði
ágæta rithönd. Þá þegar, sem alltaf síð-
an, var Guðmundur ágætur félagsmað-
kvæmd áður en lagst var til hvíldar.
Á opnu skipunum fór þetta þannig
fram: Þegar menn komu til skips, var
„hlunnað“ og studdu þá nokkrir skipið.
Síðan raðaði hver maður sér á sinn stað
og „signdi“ sitt rúm, formaðurinn sagði
upphátt „í Jesú nafni“ og síðan var sett.
Þegar svo skipið var almennilega laust
við land, tekur formaðurinn ofan, „sign-
ir“ sig, og gera svo allir sem einn mað-
ur, og lesa sjóferðamannsbæn, faðirvor,
eða einhverjar bænir eftir því sem hver
hafði löngun eða kunnáttu til.
Það hefur nú verið drepið á það
helzta í sambandi við þennan eldgamla,
einhæfa atvinnurekstur, þangað tilhann
legst niður. Um þetta mætti vitanlega
skrifa miklu ýtarlegra og lengra mál,
en til þess vantar mig í senn, tíma og
næga þekkingu, því „landkrabbi" er ég
en „sjógarpur“ enginn. Það eru liðin yf-
ir 30 ár síðan þessi útvegur lagðist nið-
ur, og þar sem ég veit ekki til, að neinn
hafi tekið neitt saman um þennan eld-
gamla atvinnuveg í heild sinni, finnst
mér ekki seinna vænna að gera því
nokkur skil, enda þótt lítið sé, og aðeins
stiklað á stóru. En nú fer þeim mönn-
um óðum að fækka, sem starfað hafa
sín manndómsár á þessum útvegi,, og
því hver seinastur að ná til þeirra.
Hér lýkur þá þessum kafla* en sá
næsti heitir: Þegar „Jón Boli“ fiskaði
fyrir Akurnesinga.
Frh.
ur, kenndi söng og hélt uppi söngfé-
lagi, og sömuleiðis leikstarfsemi, heíir
það sennilega verið áður en nokkuð var
iarið að leika fyrir alvöru í Reykjavík.
I Stykkishólmi kvæntist hann Mar-
gréti Gottskálksdóttur, ættaðri að norð-
an, en hún var uppeldisdóttir Árna
kaupmanns Thorlacius. Árni Thorlacius
var fræðimaður mikill og fékk Margrét
því þarna allmikla menntun, bæði til
munns og handa. Margrét var mjög vel
greind og sérstaklega fjörug og
skemmtileg; „setti hún allt á annan
endann“ með gáska sínum og glensi.
Hún var um listfengi lík manni sínum,
og tók þegar með honurh ósmáan þátt
í söng- og leikstarfsemi.
Árið 1886 eða 1887 fluttizt Guðmund-
ur til Akraness og stundaði þar fyrst
um sinn sjóróðra, en gaf sig fljótlega að
verzlunarstörfum, fyrst hjá Böðvari
kaupm. Þorvaldssyni og síðar hjá Edin-
borg og Thomsen, en í hjáverkum hafði
hann þá bókbandið.
Fjölhæfni Guðmundar og þeirra
hjóna, var hér vel þegin og kom fljótt
að góðum notum. Þau gengu þegar í
Góðtemplararegluna og mátti segja, að
fjölskyldan öll væri einn aðalmáttar-
stólpi starfseminnar alla tíð, meðan hún
dvaldi hér. í stúkunni var stofnaður
leikflokkur, sem Guðmundur stjórnaði
og lék í, sömleiðis lék kona hans þar
líka, og Áslaug dóttir þeirra. í stúkunni
var stofnað söngfélag og mátti segja, að
þau hjón væru þar lífið og sálin alla tíð
ásarnt 3 börnum þeirra, sem öll höfðu
afbragðs raddir og voru óvenjulega
söngvin.
Þau Guðmundur og Margrét áttu 6
börn: Áslaugu, Ólaf, Herdísi, Kristinn,
Valdimar og Ragnar. Valdimar dó
ungur, en Herdís og Kristinn voru hér
lítið. En Ólafur og Ragnar voru hér
alltaf og Áslaug lengst af. Áslaug gift-
ist hér Vigfúsi Jósefssyni skipstjóra ár-
ið 1601, en þau fluttu sig til Reykjavík-
ur 1906. Áslaug hafði óvenjulega góða
rödd og spilaði ágætlega á gítar. Fyrir
utan þátt fjölskyldunnar í söngfélagi
stúkunnar, söng hún öll í Akranes-
kirkju alla tíð. Var því sönglíf mikið og
gott hér á þessu tímabili, enda var til
þess tekið af aðkomufólki, sem átti þess
kost að hlusta hér á söng, hvort heldur
sem var í kirkju eða utan, því auk þess-
ara ágætu krafta, sem þessi fjölskylda
lagði til, voru hér margar ágætar radd-
ir, sem hjá þessu fólki fékk mikla upp-
örfun og þekkingu hjá Guðmundi, og
ennfremur Sveini kennara Oddssyni,
sem var afbragðs söngmaður og lærði
að syngja í „kóngsins Kaupmannahöfn11,
sömuleiðis Ólafi Finsen lækni, sem söng
allar raddir, eins og Guðmundur.
Guðmundur var ágætur smiður og
hinn mesti smekkmaður, hafði hann
næmt auga fyrir fegurð í hverri mynd
sem var. Aldamótakvöldið var hér mik-
ið um dýrðir, var kirkjuturninn skreytt-
ur með allavega litum ljósum og þótti
það mjög smekklega gert. Átti Guð-
mundur og Magnús Ólafsson mestan
þátt í því, hve vel og haganlega þessu
var fyrirkomið. Úr kirkjuturninum var
og sungið við rpust þetta kvöld. Eru
víst margir Akurnesingar, sem muna
þetta kvöld vel. Var ég ekki nema 5 ára
gamall, en man ákaflega vel allt sem
fram fór þetta kvöld, en það er vafa-
laust fyrst og fremst fyrir þessa skreyt-
ingu kirkjunnar.
Guðmundur bókbindari og fjölskylda
hans fór héðan alfarin til Reykjavíkur
í ársbyrjun 1909, og var sárt saknað úr
félagslífi, sem þau höfðu tekið þátt í
af lífi og sál, með hina fjölþættu og
miklu hæfileika í margar áttir. Er ekki
að efa, að Akranes setti mikið niður við
það. Ráðandi menn og allur almenning-
ur athugar ekki eins og skyldi hvers
virði slíkt fólk sem þetta er einu hrepps
eða bæjarfélagi, eða a. m. k. ekki alltaf
fyrr en um seinan. Og það er ekki allt-
af eins mikið, sem þarf til þess að halda
því, og fólk heldur, ef ekhi brestur
skilning á gildi þess fyrir byggðarlög-
in. En velgefið fjölhæft fólk eins og
þessi fjölskylda er „súrdeig, sem sýrir
allt deigið“, og oft ekki hægt að meta
til fjár starf þess í þágu almennings.
Fyrst eítir að Guðmundur fluttist til
Reykjavíkur, var hann verkstjóri við
fiskverkun í Sjávarborg, en síðar tók
hann til við verzlunarstörfin, allt þang-
að til hann vegna sjóndepru varð að
leggja öll störf á hilluna, en það var
ekki að skapi hans, sem aldrei gat iðju-
laus verið.
í Reykjavík tóku þau hjón ekki ó-
smáan þátt í starfsemi Góðtemplara
fremur en hér meðan þau máttu vegna
heilsunnar.
Guðmundur lá rúmfastur í 9 ár æf-
innar, og þurfti mikið þrek til að bera
það vel. En hann æðraðist ekki og var
alltaf kátur og hress. Hann fékk loks
hvíldina 22. september s. 1. og var þá
rúmlega 90 ára gamall.
Margrét kona hans dó 10. nóvember
1933.
Starf þessa fólks fyrir Akranes var
margþætt og mikið, því þótt maturinn
sé fyrir mestu, þá lifir maðurinn ekki
af „brauði einu saman“, ög heldur væri
„maturinn“ einhæfur, ef enginn Guð-
mundar líki hefði fyrr og seinna offrað
lífi sínu og kröftum fyrir þær hugsjónir,
er honum fannst mannkynsins vegna
gulls í gildi, þó það skapaði ekki brauð
handa honum sjálfum. Þeim öllum, og
þeim öðrum sé heiður og þökk, sem
hafa hugsjónir og manndóm til að
þroska með sér þær listir og dyggðir,,
sem geta verkað mannbætandi á hverja
kynslóð, sem ferðast um þennan „dauð-
ans dal“, sem Guðmundur hefur gert
sitt til að gera að „Paradís“; hvað og
hann líka gæti verið, ef „mannskepn-
urnar vildu.
Ó. B. B,