Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 93

„Einföldust allra ljóða“
Guðmundur Böðvarsson er þessháttar
skáld að þegar við sem heyrum til
sömu kynslóð lesum ljóð hans viljum við
helzt gefa okkur honum skilyrðislaust á
vald — trúa honum fyrir lífi okkar meðan
við gistum hann. Ekkert er manni þá fjar-
lægara en setjast í dómstól ellegar vaða út
um bragatún hans til að slíta upp blóm þess
til vísindalegrar krufningar. Okkur finnst
synd að tæta í sundur krónur þeirra og bik-
ara, frævur og fræfla, til þess að skipa
hverju um sig á rétta hillu í rannsóknar-
stofu lærðrar bókmenntagagnrýni. Þetta eru
sem só jarðnesk blóm sem biðja ekki um
dauðan stimpil fullkomnunarinnar, heldur
góðfúslegt leyfi til að standa áfram í mold-
inni eins og þau eru og halda áfram að vera
heil og lifandi. Þegar ég því leiði augum
síðustu bók Guðmundar — Landsvísur —
og verð gripinn löngun til að minna á skáld-
bóndann af því tilefni, þá er enganveginn
ætlunin að klúðra saman neinum ritdómi,
heldur aðeins hlusta eftir því af skyndingu
hvemig nú sé tónn bamafossanna í heima-
högum hans.1
En um leið og ég opna þessa nýju fallegu
bók, prýdda indælum smáteikningum eftir
Hörð Ágústsson, verður mér hugsað til þess
hversu skammt er síðan ég handlék aðra
nýja bók eftir Guðmund. Hún heitir Salt-
kom í mold og hefur þótt sérstök gersemi
að öllum ytra búnaði: þar kom til dverga-
smíð Hafsteins Guðmundssonar prent-
smiðjustjóra. Hinsvegar hefur mér skilizt
að sumum hafi ekki þótt innihaldið sam-
svara svo fagurri skikkju — né heldur fyrra
skáldheiðri höfundar síns. Eigi að síður er
það mín allraundirdánugasta skoðun að sú
hversdagslega ljóðaför milli leiða genginn-
ar kynslóðar bregði velkomnu ljósi yfir þátt
1 Guðmundur Böðvarsson: Landsvísur.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs 1963.
Umsagnir um bœkur
í skaphöfn skáldsins sem það hefur áður
sneitt hjá að opinbera, en persónulegum
vinum þess hefur þó ávallt verið mikil au-
fúsa í. Eg á við þá góðlátlegu kýmni sem
einkennir þann ljóðabálk ailan — kýmni
sem vissulega er að nokkru einstaklings-
bundin, en á þó djúpar rætur í þeirri gam-
ansemi sem löngum hefur verið ein helzta
raunabót íslenzks sveitafólks í harðri lífs-
baráttu aldanna og ber í senn keim af hlá-
legum veruleika og hnittinni þjóðsögu. Ég
held að þessi sérstæði bændahúmor, sem
nú er óðum að þoka fyrir innantómum
bröndurum slagaratízkunnar, hafi aldrei
verið betur ljóðfærður en einmitt í Salt-
kornum í mold.
En þeim sem illa hafa þolað Guðmundi
svona rammíslenzka sveitamennsku ætti að
vera betur borgið í alvöruheiðum ljóðheimi
Landsvísna, því sannast sagna hefur skáld-
ið aldrei slegið á fínni strengi en sumstað-
ar í þessari bók.
Landsvísur — yfirlætislausara réttnefni
var ekki unnt að velja:
Og þess vegna, móSir, þó gangi á með gadd
og snjóa,
jer gamall bóndi með ástarvísu til þín ...
Þetta hefur Guðmundur Böðvarsson raun-
ar gert alla sína skáldævi. Allir sem kunn-
ugir eru ljóðum hans vita að landið er svo
samofið vitund hans og veruleika að dýr
þess og jurtir, ásamt sjálfum honum og
þjóðinni, eru einskonar huldukynjuð til-
brigði í landslaginu: landið og líf þess eru
eitt.
Aldrei hefur þó þessi fölskvalausa ætt-
jarðarást ómað með einfaldari hætti en í
sumum kvæðum þessarar nýju bókar. I
henni renna saman með einkennilega lág-
værum klökkva aldaskilin í sögu mannkyns
og þjóðar og þau tímamót í lífi skáldsins
sjálfs að ganga ekki lengur heilt til skógar.
83