Helgarpósturinn - 11.03.1983, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 11, mars 1983 irinn
sViiinij;irs;ilir
Norræna húsiö:
Jóhanna Bogadóttir sýnir grafík, mál-
verko.fl.ikjallarasal. Brian Pilkington
heldur áfram aö sýna Gilitruttmyndir í
anddyri.
Ásmundarsalur:
Erla B. Axelsdóttir sýnir pastelmyndir.
Slöasta sýningarhelgi.
Gallerí
Langbrók:
Sigrid Valtingojer sýnir grafik og
teikningar. Opið kl. 12—18 virka daga
og 14—18 um helgar.
Listmunahúsið:
Margrét Guðmúndsdóttir sýnir eró-
tiskar myndir o.fl. Síöasta sýningar-
helgi.
Kjarvalsstaðir:
Lokað um helgina vegna sýningar-
undirbúnings.
Bókasafn
Kópavogs:
Leynifélagiö býöur upp á te. Súrreal-
ismi eftir fólagana i Medúsu. Opiö á
venjulegum opnunartima safnsins.
Stendur til 27. mars.
Gallerí Lækjartorg:
Erla Ólafsdóttir sýnir Ijósmyndir. Opiö
kl. 14—18 nema fimmtudaga og
sunnudaga, þá kl. 14—22.
Nýlistasafnið:
Franski listamaöurinn Felix Rozen
sýnir maxímalískar myndir. Siöasta
sýningarhelgi.
Mokka:
Nemendur Verslunarskóla íslands
sýna Ijósmyndir, teiknaöar og málaö-
ar myndir, svo og skúlptúra. Framhald
af listahátiö skólans.
Ásgrímssafn:
Vetrarsýning. Opið sunnudaga,
þriðjudaga og fimmtudaga kl.
13.30—16.
Listasafn Einars
Jónssonar:
Höggmyndir Einars til sýnis á sunnu-
dögum og miövikudögum kl.
13.30—16.
Listasafn íslands:
Mannamyndir í eigu safnsins og fleiri
myndir. Opiö sunnudaga, þriöjudaga,
fimmtudaga og laugardaga kl.
13.30—16.
Árbæjarsafn:
Opiö samkvæmt umtali. Simi 84412
kl. 9—10 f.h.
Iciklnís
Revíuleikhúsið:
Karlinn I kassanum eftir Arnold og
Bach. Sigurgangan heldur áfram í
Hafnarbiói. Sýning i kvöld, föstudag
kl. 20. Ath. kl. 20.
Gránufjelagið:
Fröken Júlía eftir Strindberg. Sýn-
ingar í Hafnarbíói á laugardag kl.
20.30 og á sunnudag kl. 14.30.
Menntaskólinn
við Sund:
Galdra-Loftur eftir Jóhann Sigur-
jónsson. Sýningar á laugardag,
sunnudag og mánudag kl. 20.30. Síö-
ustu sýningar.
Nemendaleikhúsið:
Sjúk æska eftir Ferdinand Bruckner.
Sýningar i Lindarbæ á föstudag og
sunnudag kl. 20.30. Allra siðustu sýn-
ingar.
Þjóðleikhúsið:
Föstudagur. Jómfrú Ragnheiður eft-
ir Guömund Kamban.
Laugardagur: Lina langsokkur eftir
Lindgren, kl. 14.
Orestela eftir /Eskýlos, kl. 20.
Sunnudagur: Lína langsokkur, kl. 14
og 18.
Litla sviðið:
Súkkulaöi handa Silju eftir Nínu
Björk Árnadóttur. Sýning á sunnudag
kl. 20.30.
Leikfélag Reykjavíkur:
Föstudagur: Salka Valka eftir Halldór
Laxness.
Laugardagur: Skilnaöur eftir Kjartan
Ragnarsson.
Sunnudagur: Forsetaheimsóknin
eftir Régo og Bruneau.
Austurbæjarbíó:
Hassið hennar mömmu eftir Dario
Fo. Sýning á laugardag kl. 23.30.
Leikfélag
Hafnarfjarðar:
Bubbi kóngur eftir Alfred Jarry. Síö-
asta sýning i Bæjarbíói á sunnudag
kl. 21.
íslenska óperan:
Mikado eftir Gilbert og Sullivan.
Frumsýning á föstudag kl. 20. Önnur
sýning á sunnudag kl. 21. Ath. breytt-
an sýningartima.
Ljósmynd er ekki ,,lífið“
heldur Ijósmynd af ,,lífinu“ meðal annars
Þegar talað er um „lífið” eiga
menn oftast við ytri atburði sem
gerast ekki í sálarlífinu. Löngum
var haldið að Ijósmyndin tæki
myndir af öðrum; en mín skoðun
er sú að einu gildi af hverju mynd-
in er tekin, ljósmyndarinn tekur
ævinlega myndir af sálarlífi síns
sjálfs og annarra. Að minnsta
kosti þegar best tekst til, og jafn-
vel þó oftar í hinu tilvikinu: Mis-
heppnuð mynd er mikils virði, ef
ljósmyndarinn ann starfi sínu.
Þrjár ljósmyndasýningar hafa
siglt um sýningarsalina hér í
Reykjavík. Ein þeirra er þó sér-
stæðust, af því að hún er ekki að-
eins sýning á ljósmyndum eftir
mann, heldur mynd af manni og
heimilislífi hans, Emile Zola.
Þátttakendur í myndaleikjum
þessum er ekki aðeins Zola sjálf-
ur, skáldið, natúralistinn og boð-
Eeri málaralistar, heldur einnig
konur hans tvær, hundurinn hans
(sem er á ýmsan hátt keimlíkur
Zola), nokkur reiðhjól og annað.
Forvitnilegastar eru konur
Zola, eða viðhorf hans til þeirra.
í ljósmyndunum hefur hann þær
gersamlega aðgreindar, líkt og í
lífinu. Eiginkonan er með bauga
kringum augun, örlítið þjáð og
ófrjó, en engu að síður „frúin”.
Og þótt Zola haldi fram hjá
henni, þá hcldur hann jafnan í
hönd hennar af undirgefni og ber
um hálsinn slaufubundið band
sem kaþólskir bera oft ef þeir hafa
heitið á dýrling og vilja taka á sig
píslir, eins og þær að fá sér ekki
nema hálfflösku af víni með
morgunverðinum. Leikgervi Zola
er frábært og auðséð að hann nýt-
ur þess að leika persónur á ljós-
myndum, eins og hann lætur per-
sónur leika sitt hlutverk í skáld-
sögum.
Hjákonu sína lætur hann leika
hlutverk heimsmanneskjunnar,
en - ÆI— hún fær aðeins að leika
slíkt hlutverk á ljósmyndum, en
aldrei i raunveruleikanum. Þegar
Zola kemur opinberlega fram hef-
ur hann frúna með sér með
augnbaugana, en heimkominn úr
veislunum færir hann hjákonuna
í skyndi í veisluklæði og tekur
ljósmynd af henni þannig. Hjá-
konan, Jeanne Rozerot, á auðsæi-
lega fullan fataskáp af fjaðra-
slæðum, hönskum, höttum með
slörum, hálsmenum, blúndum og
ótal töskum, og Zola nýtur þess
að „klæða hana uppá” þegar þau
eru ein. Og svo ljósmyndar hann
hana í öllu „dressinu”, en drósin
fagra fær aldrei að fara með
honum í öllu fíneríinu í veislur.
Það gerir „frúin” sem er sam-
bland af bosmamikilli franskri
frú og dyravarðarkonu.
Þessi sprenghlægilegi leikur
skáldsins er frábærlega settur á
svið, og bækur hans „ná ekki”
slíku raunsæi og eðlilegum mann-
legum viðbrögðum þótt „hánat-
úralískar séu”. Einnig er auðsæi-
legur Zola sjálfur, hlutadýrkand-
inn, kvenfataunnandinn og kven-
maðurinn i honum sjálfum, sem
hann fer ekkert leynt með í um-
gengni sinni við hjákonuna; en í
viðurvist eiginkonunnar er hann í
hlutverki niðurlúts munks sem
hugsar aldrei um annað en hold-
Iegar píslir og gleraugun sín.
í hjólreiðatúrunum er hann
Zola allt annar maður: hann er
hið hálfspræka gamalmenni sem
vill halda sér við í rúminu með
hjólreiðum. Hann vill sýna að
hann „kemst á bak” þótt gamall
sé.
Myndir hans af heimssýning-
unni hafa hins vegar ekkert gildi,
nema kannski sögulegt gildi.
Myndir af börnum hans eru
fremur uppstillingar en verulegar
Ijósmyndir með öllu sínu innra lífi
og annarra.
Hvernig fer svo þessi ljós-
myndaleikur? Eins og ætlast var
til af honum. Zola deyr og hjá-
konan stendur við hlið barnanna
sem hann á með henni, en eigin-
Zola með ástkonu og börnum
þeirra — útkoman verður
ævinlega sú sama: Mynd
mannsins, eins og hann er og
getur ekki flúið.
konan stendur við hlið hinnar ís-
köldu styttu af sínum „hjart-
kæra” eiginmanni. Báðar hafa
þær erft það sem þær sáðu til:
Önnur styttu, hin börn. En Zola
hlýtur að hafa hlegið og grátið á
himnum, grátið yfir því hvað
mannlífið er mikil mynd af manni
sjálfum, og þótt maðurinn komi
fram í ýmsum myndum og bregði
sér í ótal flíkur og gervi, þá verður
útkoman ævinlega sú sama:
Mynd mannsins, eins og hann er
og getur ekki flúið.
Ljósmyndasýning Erlu Ólafs-
dóttur í Gallerí Lækjartorgi er
andstæða sýningarinnar á verk-
um Zola. Þetta eru bara fallegar
myndir í litum. Allar eru þær
sjálfsmyndir og þjóðfélagslýsing-
ar: hinar háttstemmdu, grát-
kenndu islensku tilfinningar sem
renna dálítið út í rökkrið og
mósku. Slíkar tilfinningar leita í
átt til ljóssins, þegar seinustu
sólargeislarnir leita að bústaði í
fjörugrjótinu, eins og flosmjúkur
mosi í glampandi haustsól eða
lurkur að morgni dags í vetrar-
töfrum októbergeisla kvöldsöngs,
meðan steinn í Breiðdal er í haust-
stemmingu vatnadans í við-
bragðsstöðu á ís á bökkum Gull-
foss líkum kristöllum í berjalyngi
mosagróðurs sem er fullur af vor-
gleði og hefur fengið hlutverk í
nýju ljósi skreiðar í hljóði, því allt
hefur sinn tíma í leik ljóss að
skuggum...o.s.frv. Og þessi þula er
samin upp úr nöfnunum á Ijós-
myndunum sem eru frámunalega
fallegar. Og íslenskara getur það
ekki verið, fegurðin sjálf, upp-
hafin... svona á milli þess að farið
er í meðferð eða á fyllirí. ...og
kveinstafirnir taka við af kerta-
ljósinu og huggulegheitunum.
Grimmsævintýri Jóhönnu Bogadóttur
Einu sinni á eyju bjó afar ein-
þykk stúlka sem hlustaði á vet-
urna hvernig óveðrið lamdi glugg-
ana. Hún var stundum hrædd, og
þegar hún var hrædd og ein, þá las
hún í sífellu söguna um Litlu
stúlkuna í turninum.
Með árunum fór einþykka
stúlkan stöðugt út í skóg, þótt
enginn skógur væri á eyjunni. En
einþykkni hennar var sem skógar-
þykkni; og núna, af því hún var
orðin stór, þá lagði hún bókina frá
sér með sögunni um litlu stúlkuna
í turninum og fór að teikna mynd-
ir af litlu stúlkunni í turninum í
staðinn.
Nú eru sögur aldrei algerlega
sannar, og það er maðurinn raun-
ar ekki heldur, o£ þess vegna
týndist stúlkan í þykkninu í skóg-
inum, og þó var lífsleið hennar
ekki hálfnuð; og það að hún fór út
af hinni „réttu braut” átti ekkert
skylt við ljóðið eftir Dante. Ein-
þykka stúlkan fór bara sína leið,
vegna þess að Ieiðin var engin leið
að dómi ýmissa, en engu að síður
leið stúlkunnar.
Það er einkennandi fyrir list
litlu stúlkunnar í turninum að
stúlkurnar sem eru að sveima í
kringum turninn í myndum henn-
ar eru venjulega einvængja og
hafa týnt af sér öðrum skónum.
Þetta hefur sina merkingu, eink-
um ef við tökum mið af mannin-
um með grímuna og hornin, sem
sveimar kringum eða í lífi litlu
stúlkunnar. Einnig er vert að gæta
þess að litla stúlkan er venjulega í
einhverju dimmu skýi. Hún er fal-
in í því, þannig að aðeins sjást
fætur eða hendur; en stúlkan sjálf
er í myrkviðinu. Það er engu lík-
ara en einhver kolkrabbi hafi spýtt
bleki á hana alla, að fótunum frá-
töldum.
Stúlkan vill gjarnan fljúga, og
þótt hún sé flughraust og eigi ætt
að rekja til ýmissa sagna, þá er
ekki þar með sagt að vængirnir
séu ævinlega traustir á bakinu á
henni. Þetta eru ósköp breiðir
vængir en samt ekki jafn traustir
og vængirnir á englinum sem
flaug frá honum Tobíasi. Það er
nú kannski ekki hægt að líkja því
saman, enda eru þeir vængir á
málverki eftir sjálfan Rembrandt.
Svo notar litla stúlkan í turninum
pensilinn gjarna eins og hann
væri litblýantur eða litkrít: hún
teiknar með penslinum og segir
frá. Allt er frásögn af huldu og
duldu, og hún hefur líka skoðun á
myndefninu. Þarna eru líka fiskar
og dollur sem hægt er að veiða í
síli við bryggju. Þarna eru æskuár
í bland við skáldsögur, ljósmyndir
og svolítinn skammt af sænskum
anda. Hann er venjulega í líki hár-
strýs og yfir honum hvílir sam-
bland af sunnudagaskólaanda og
trúboðslykt: Lúter og lýsol. Það
er hin skandinavíska hollusta:
Lúter, lýsol og Lína langsokkur.
Þrefalda ellið. Eða hið fjórfalda.
Þetta eru bráðfyndnar tiltektir
af stúlkunni í turninum, að hafa
þarna einslags fituhorn, svo lítið
ber á, enda ófært að láta „boðun-
arþróttinn” vera allsráðandi hér á
jaðarsvæðinu.
Stúlkan gerir þetta af því henn-
ar skoðun er sú að þrátt fyrir að líf
mannsins er statt í völundarhúsi
er völundarhúsið jafnframt eins
konar sirkus, þar sem allt er á ferð
og flugi, einnig þeir sem baksa á
öðrum vængnum og eru haltir á
öðrum skónum. Geta flugvélar
ekki flogið á öðrum vængnum,
hví skyldu andlegir leiðtogar
mannkynsins ekki geta flogið líka
á sínum Iaskaða væng?
Þrátt fyrir gamansemi efnisins
er alvara í litunum, sem annað
hvort klessa sér á strigann, líkt og
þeir vilji halda sér þar dauðahaldi
eða rétt aðeins snerta hann til
bráðabirgða. Kannski vilja þeir
gefa í skyn að þeir geti lifað auð-
veldlega án strigans. Slíkir litir eru
einþykkir, einmana, stoltir, en um
leið hið gagnstæða. „Að vera í
málverki eða vera ekki, það er
vandinn”, sögðu litirnir andspæn-
is grafíkmyndinni. Allir nema sá
rauði. Hann þekkti sinn rétta stað.
En hvernig fór sagan um stúlk-
una í turninum sem stúlkan í turn-
inum las úti í skógi, þegar hún
týndist þar og fór að mála heim-
Sýning Jóhönnu Bogadóttur í
Norræna húsinu — sagan um
Litlu stúlkuna í turninum.
inn sem hún hafði týnt en minnt-
ist þó?
Hún bjó í turni sem ljótur karl
lokaði hana inn í og fugl færði
henni frækorn á hverjum morgni,
eins og heilagri Katrínu af Síena.
Stúlkan í turninum hlustaði á
söng fuglsins. Fuglinn söng um
litlu stúlkuna í turninum.
Lánaðu mér vængina þína and-
artak, bað litla stúlkan í turnin-
um.
Til hvers? spurði fuglinn.
Svo ég geti flogið, því að maður
með hlykkjótt horn heldur mér
fanginni í þessum turni, svaraði
litla stúlkan.
Þá lánaði fuglinn stúlkunni
vængina og hún flaug út úr turn-
inum og reyrði vængina fast við
turninn, svo að hann gæti flogið
sjálfur — en hvert?
Turninn verður að leysa úr því
vandamáli sjálfur, sagði litla
stúlkan sem bjó ekki lengur í turn-
inum, heldurgekk burt úr skógin-
um á eyjunni þar sem var enginn
skógur.
Og fuglinn fylgdi henni, eins og
hann væri Jónas Hallgrímsson.
í tengslum við listahátíð
Verslunarskólans í síðustu viku
gekkst listafélag skólans fyrir
myndasamkeppni, og bárust
tæplega 40 myndir. Þessa dag-
ana eru myndirnar sýndar á
Mokka, en sýningin stendur til
næstu mánaðamóta.
Það var Einar Sigurðsson sem
hlaut fyrstu verðlaun í mynda-
samkeppni listfélagsins, en með-
fylgjandi mynd af henni tók Jim
Smart ljósmyndari Helgarpósts-
ins.