Börn og menning - 01.04.2012, Blaðsíða 32

32
Börn og menning
Saga Vigdísar er býsna óhugnanleg og hér
virðist vera um hreinræktaða draugasögu
að ræða. Sagan hefst á skáletruðum kafla
þar sem Vigdís sér lítið barn sem grætur.
Hún vill hugga það en þá reynist þarna
vera draugur sem hvessir á hana rauðum
augum og kallar hana svikara. Kaflinn er
endurtekinn og þá kemur í Ijós að hann er
hluti af martröð Vigdísar. Hvaða barn er
þetta? Svarið fæst undir lok sögunnar en þar
á milli gerist margt og mikið, á stuttum tlma,
frá fimmtudegi til þriðjudags. Barnið ásækir
Vigdísi og birtist henni í spegli og vælir sem
útburður. Einnig fylgir barninu lykt sem
Vigdísi þykir kunnugleg.
Vigdís er vinkona Önnu Þóru úr fyrri
bókinni og þegar sagan hefst er ekki minnst
á örlög Margrétar vinkonu þeirra beggja sem
hvarf á dularfullan hátt. Á bls. 22-23 rifjar
Vigdís upp stund með vinkonum sínum og
hún er þarna í kunningjahópnum glöð og
sæl. Höfundar vinna þétt saman og hljóta
að hafa rætt um persónur sínar til að tengja
sögurnar þótt hver og ein eigi að vera
sjálfstæð. Höfundar taka fram að
hver bók [séj sjálfstæð eining sem er
efnislega óháð hinum; hver bók getur
staðið án hinna. Samt getur það gerst
að atburður í einni bók dýpki skilning
á einhverju sem gerðist í annarri,
til dæmis getur aðalpersóna bókar
birst sem aukapersóna í einhverri
hinna bókanna og lesandinn fær því
smátt og smátt heilsteyptari mynd af
hverfinu og íbúum þess.6
Vissulega hafa höfundar rætt um aldur
persóna og samræmt sögurnar að því leyti
en hvað með aðstæður þeirra? Á bls. 35 fær
lesandi að vita um bróður Önnu Þóru, að
hann sé enn á sjúkrahúsi á hægum batavegi.
Þetta segir lesanda að Óttulundur eigi að
gerast á eftir Rústunum. Vigdís á móður sem
er stödd í Barcelona og ætlar hún að fara
6 Útgáfa Bókabeitunnar, 2011.
til hennar í páskafríinu og hlakkar mikið til.
Vigdís hefur ýmislegt reynt á sínum fjórtán
árum, hún hefur misst bæði föður og afa,
og er hægt að rekja bæði dauðsföllin til
atburðar sem átti sér stað þegar Vigdís var
smábarn.
Ógnvænlegur fortíðarvandi
Atburðurinn er hulinn þögn en fortíðin leitar
á og virðist ætla að hafa veruleg áhrif á
framgang sögunnar. Smátt og smátt skýrist
myndin af Ijóshærða barninu með krullurnar
og lesandinn les út úr þeim upplýsingum
sem veittar eru afar dapurlegan atburð, barn,
tvíburasystur Vigdísar, Valdísi, sem lét lífið á
sviplegan hátt og fær ekki frið í gröf sinni.
Móðir þeirra, Jódís, hefur ekki sætt sig við
dauða dótturinnar:
Hún yrði að hleypa Valdísi litlu út úr
myrkrinu, sem hún hafði sjálf falið
hana i, og inn í birtuna. (bls. 103)
Með því að þegja yfir dauða tvíburadóttur
sinnar svo lengi hefur Jódís hrundið af stað
skelfilegri atburðarás. En nú er Vigdís á
leið til móður sinnar og þá á leyndarmálið
að afhjúpast. Þetta litla barn er magnaður
draugur og býr yfir miklum kröftum, getur
snert fólk og aðstoðað við leit að hlutum.
En barnið virðist líka búa yfir ótakmarkaðri
illsku, virðist hafa orðið föður og afa að
bana, orsakar vanlíðan hjá frænku sinni og
að lokum drepur það tvíburasystur sína.
Reyndar er það ekki sagt berum orðum
en lesandinn skynjar endalokin. Óskaplega
tragískur endir og hlýtur að valda ungum
lesendum hugarangri. í sögunni er hvergi
Ijósglæta og allt hnígur að þessum lokum.
Það er vonandi að Ijósið megi finna í næstu
bók. Eitt stingur í augun í þessari bók, en það
er misræmi í aldri Vigdísar þegar hún missir
föður sinn. Annars vegar er hún sögð fimm
ára, að verða sex þegar hann lætur lífið (bls.
13) og hins vegar er hún þriggja ára og hálfu
ári betur (bls. 90).
Höfundar minnast á það I markmiðum sínum
að bækurnar verði ritaðar á vönduðu máli
og góðu. Það má til sanns vegar færa,
víða eru góð tilþrif í íslensku máli. Þó er
greinilegt að höfundar vilja höfða til barna
og unglinga með því að færa sig nær málstíl
þeirra. Eitt lítið dæmi: Þú ert nú bara algjör
að hafa ekki sagt mér þetta fyrr (Rústirnar,
bls.72) og eina af nokkrum enskuslettum
má finna í Óttulundi: „Saved by the bell,"
sagði Anna Þóra... (bls. 83). Höfundar þurfa
einnig að koma í veg fyrir villur og ósamræmi
í upplýsingum. í Óttulundi, bls. 80, er Vigdís
að pakka niður fyrir ferðina til Barcelona en
á næstu blaðsíðu á hún alveg eftir að láta
niður í töskurnar.
Framtak Mörtu Hlínar og Birgittu Elínar er
virðingarvert og lofsvert. Þær bretta svo
sannarlega upp ermar og skrifa skemmtilegar
og spennandi bækur fyrir unglinga. Þær
gæta þess einnig að hafa bækurnar fremur
stuttar svo að lengdin standi ekki í vegi fyrir
lestrarlönguninni. En höfundar verða að
vanda sig, ræða saman um efni bókanna
og samræma. Unglingar eru kröfuharðir
lesendur og vilja geta treyst því sem þeir
lesa. Marta Hlín og Birgitta Elín telja að vandi
illa læsra unglinga liggi að stórum hluta í
því efni sem þeim stendur til boða. Einmitt
þess vegna verða höfundar að gera vel og
gera betur.
Höfundur er framhaldsskólakennari
Heimildaskrá:
Ármann Jakobsson. (2009). Yfirnáttúrlegar
ríðingar. Tímarit Máls og menningar, 1, 111-
121.
Birgitta Elín Hassell og IVIarta Hlfn Magnadóttír.
(2009). Bókabeitan. B.Ed.-verkefni. Sótt
29.03.2012 af http://hdl.handle.net/1946/3668
Markmið Bókabeitunnar. (2011). Bókabeitan.
Sótt 21.03.2012 af http://www.bokabeitan.
is/?page_id=2
Útgáfa Bókabeitunnar. (2011). Bókabeitan. Sótt
22.03.2012 af http://www.bokabeitan.is/7page_
id=9