Börn og menning - 01.04.2012, Page 37

I ' vi '. X
Fregna og segja
skulu fróðir menn
ef vitrir vilja teljast.
Einn skal vita
annar ekki,
þjóð veit ef þrír vita.
Valdi sínu
vitur maður
beitir best í hófi.
Hann finnur það
er með fræknum kemur
að enginn er snjallastur allra.
Orð þau er maður
öðrum segir,
fær hann að gjalda fyrir.
hluta erindisins, jafnvel með orðskviði eða
málshætti: „þjóð veit ef þrír eru."
Þórarinn enduryrkir Gestaþátt og heldur
sig við Ijóðaháttínn. Honum tekst vel
að laga efnið að nútímaíslensku og fella
það jafnframt að formlegum einkennum
kvæðisins. Talsvert þarf að hrófla við orðalagi
í vísunum til að gera efnið aðgengilegra fyrir
nútímalesendur, skipta út torskildum orðum
fyrir önnur skiljanlegri og breyta orðaröð.
Þrátt fyrir þær breytingar er efni kvæðisins
enn sem fyrr bæði margbrotið og margrætt
og krefst íhugunar og túlkunar og myndi
endast í ófáa lífsleiknitíma í eldri bekkjum
grunnskóla og í framhaldsskólum.
Ef umfjöllun um Völuspá og Hávamál I
grunn- og framhaldsskólum á ekki bara að
vera málsöguleg eru framhaldsskólanemar
og kennarar þeirra fullsæmdir af texta
Þórarins á þessum Ijóðum, enda má alltaf
hafa eldri textann til hliðsjónar. Hér má
sjá dæmi um hvernig Þórarinn enduryrkir
eitt þekkt erindi Hávamála, strikað er undir
stuðlana:
Vits er þörf
þeim er_víða ratar.
Dælt er heima hvað.
Að augabragði verður
sá er ekki kann
og með snotrum situr.
Vit þarf sá
er víða ferðast.
Allt er auðvelt heima.
Að athlægi verður
sá sem ekkert kann
og vistast hjá vitrum.
Kristín Ragna nýtir sér fjölbreytta og
blandaða tækni í myndsköpun sinni, svo sem
samklipp, teikningu og málverk. Myndirnar
eru sjaldnast einfaldar skýringarmyndir við
efni einstakra vísna. Þvert á móti túlkar
hún efni kvæðisins á sjálfstæðan hátt
með fjölbreyttum táknum og tilvísunum í
ýmsar áttír, meðal annars í Snorra-Eddu og
Völuspá, en einnig í kunnugleg fyrirbæri í
nútima umhverfi og menningu. Myndirnar
eru, rétt eins og kvæðið sjálft, margbrotnar
og margræðar og krefjast, ekki síður en
kvæðið, íhugunar og túlkunar lesenda
og eiga þær því sannarlega skilið ítarlegri
umfjöllun er hér er rúm fyrir.
Auga Óðins, gestsaugað, vakir yfir og
allt um kring í bókinni og minnir okkur á
frásögnina um það hvernig Óðinn lét annað
augað fyrir visku sína, en augun minna líka á
að betur sjá augu en auga og að hinn varkári
og klóki þarf alltaf að hafa augun hjá sér
svo ekki fari illa. Loki Laufeyjarson kemur við
sögu á fésbókinni, með skemmtilegri tilvísun
í mynd Kristínar Rögnu af þeim skelmi í
Örtögum guðanna, í tengslum við spekina
sem býr að baki hinum fleygu orðum „þjóð
veit ef þrír vita". Þetta er eitt af fjölmörgum
dæmum um hugkvæmni Kristínar Rögnu
og þann húmor sem einkennir margar
myndirnar.
Kvæðið gefur ótal tilefni til að vtsa í atburði
í samtímanum og það nýtir Kristtn Ragna í
mörgum myndum bókarinnar. Þannig birtist
óhófið í aðdraganda efnahagshrunsins á
íslandi með margvíslegu móti í myndunum,
ekki síst þegar varað er við græðgi og
auðsöfnun og minnt á „að margur verður
af aurum api". Við þá vísu má sjá á heilli
opnu skóg af byggingarkrönum og menn
að vinna fram á rauða nótt. Stellingar þeirra
benda til að þeir séu að missa jafnvægið og
kranarnir riði til falls. Api hangir niður úr
einum krananum og segist ekki bera ábyrgð
á neinu! Erlendir peningaseðlar svífa um
loftið og minna okkur á að engin íslensk
innistæða var fyrir allri framkvæmdagleðinni
og hringavitleysunni, sem táknuð er með
aðvörunarmerki neðst á síðunni. Hrafnar
tveir, kannski þeir vísu Huginn og Muninn,
fljúga út úr myndinni til hægri eins og illur
fyrirboði og reyndar kallast þessi opna á við
opnu í Örlögum guðanna þar sem fjallað er
um ragnarök.
Þó að kvæðið geti staðið án myndanna, eins
og það hefur gert um aldir, þá gefa myndir
Kristínar Rögnu skemmtilega sýn á efnið og
ný tækífæri til túlkunar á þessu forna kvæði.
Sumar myndirnar geta líka staðið sjálfstæðar,
til dæmis byggingarkranamyndin sem vísað
var til hér að framan, aðrar eru ef til vill
háðari þeim vísum sem þær standa með.
Hönnun bókarinnar er úthugsuð og það er
til dæmis vel við hæfi að titilsíðan minnir
á velkt skinnhandrit. Hávamál f meðförum
þeirra Þórarins Eldjárns og Kristínar Rögnu
Gunnarsdóttur er listrænt afrek, höfundum
og útgefanda til sóma.
Höfundur er lektor á Menntavísindasviði
Hl