Börn og menning - 01.04.2012, Blaðsíða 36

36
Börn og menning
Anna Þorbjörg Ingólfsdóttir
Hávamál
Þórarinn Eldjárn endurorti og Kristín Ragna Gunnarsdóttir myndlýsti
Það er mikill fengur að Hávamálum
á nútímaíslensku með myndum sem
sækja tákn og tilvísanir í rfkum mæli í
samtímann. Áður hefur Völuspá (2005)
komið út í meðförum þeirra Þórarins og
Kristínar Rögnu. Vaxandi áhugi hefur verið
á fornsagnaarfinum undanfarinn áratug
eða svo og Kristín Ragna myndskreytti
einnig endursögn Ingunnar Ásdísardóttur
á sögum úr Snorra-Eddu í bókinni Örlög
guðanna (2008). Fyrir það hlaut hún íslensku
myndskreytiverðlaunin sem kennd eru við
Dimmalimm. Þau verðlaun hlaut hún öðru
sinni fyrir myndlýsingu sína á Hávamálum.
Völuspá og Hávamál standa fremst í
Konungsbók Eddukvæða frá síðari hluta
13. aldar. Hávamál eru brædd saman úr
mismunandi kvæðum af ólíkum uppruna og
fjalla um hagnýtar lífsreglur manna. Kvæðið,
eða tilteknir hlutar þess, er mjög gamalt.
hugsanlega frá fyrri hluta 9. aldar. Titillinn
merkir 'tal hins háa', það er Óðins. Sá sem
hefur sett Ijóðið saman eins og við þekkjum
það nú hefur greinilega talið að Óðinn
sjálfur mælti það fram. Hávamál eru alls 164
erindi og skiptast í sex hluta. Fyrsti hlutinn,
Gestaþáttur, er viðfangsefni Þórarins og
Kristínar Rögnu.
Lífsvisku Hávamála er einkum að finna
í Gestaþætti, sem dregur nafn sitt af efni
fyrstu erindanna og hefst á því að gest ber
að garði. Gesturinn launar góðar móttökur
með góðum ráðum. Fyrst segir hann frá því
hvernig góður gestgjafi og gestur eigi að
hegða sér, en síðan er tekið að fjalla almennt
um mennina og gildi Kfsins.
Margt í lífsspeki Hávamála á fyllilega
við enn þann dag I dag þótt annað teljist
tæplega siðlegt, eins og það að gjalda líku
líkt, að „gjalda lausung við lygi." Mannvit
og skynsemi, hófsemi og varkárni, eru
þau gildi sem mest eru lofuð ( kvæðinu
og þau eiga sannarlega brýnt erindi við
íslendinga ( því efnahagslega og siðferðilega
umróti sem Hrunið leiddi yfir íslenskt
samfélag. Þótt kvæðið einkennist af mikilli
einstaklingshyggju er gildi vináttunnar
margsinnis áréttað: „Maður er manns
gaman". Gestaþætti lýkur með því að minna
á mikilvægi þess að menn geti sér góðan
orðstír með lífi sínu, því orðstírinn muni
lifa þótt maðurinn deyi: „En orðstír/ deyr
aldregi/ hveim er sér góðan getur."
Gestaþáttur er 77 erindi undir Ijóðahætti.
Hvert erindi (með örfáum undantekningum)
er sex línur. Einn stuðull er I fyrstu og annarri
línu. Þriðja lína er sér um stuðla. Sama
endurtekur sig í fjórðu, fimmtu og sjöttu
l(nu. Vísurnar hefjast gjarnan með almennri
athugasemd, sem síðan er hnykkt á í seinni