Tíminn - 19.12.1944, Síða 1

/
RITSTJÓRI:
ÞÓRARENN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373. 1
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OO AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A.
Síml 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjndagiim 19. des. 1944
Ríkísútgjöldín verða vart ínnan við
150 miljónír króna á næsta ári
Bitliogalýð kommún-
ísfó sííjolgar
Skrifstofustjóri ný-
byggingaráðs verður
komiiuiuisti
Það kemur stöðugt greini-
«legar í ljós, að Ólafur ThorS'
hefir m. a. orðið að kaupa
ráðherratitilinn því verði, að
útvega kommúnistum bein
og bitlinga af miklum ötul-
leik. Síðan kommúnistar
komust í stjórnina hafa þeir
reynzt allra manna bitlinga-
gráðugastir, þótt þeir væru
öðrum Vandlætingafyllri í
slíkum efnum áður.
Fyrsta dæmið um þetta, var
sú krafa kommúnista að hafa
pólitískan fúlltrúa í nefndinni,
sem fór á flugmálaráðstefnuna
í Chigaco. Sigurður Thoroddsen
hlaut þetta bein, en afleiðing-
in af utanför hans varð sú, að
annar kommúnisti, Ásmundur
Sigurðsson, fekk annað bein eða
þingsetu í nokkrar vikur.
Annað dæmið er sú krafa
kommúnista að fá pólitískan
fulltrúa í samninganefnd utan-
ríkisviðsWpta. Lét Ólafur undan
þeirri 'kröfu og fekk Lúðvík
Jósepsson sæti í nefndinni, þótt
ekki hafi hann neina kunnáttu
eða þekkingu til brunns að bera
í þessum efnum. Ékkert stjórn-
arblaðið hefir heldur treyst sér
til að segja frá þessari furðu-
legu ráðstöfun.
Þriðja dæmið er bar'áttan um
formennskuna í Nýbyggingaráði,
sem sagt var frá í seinasta blaði.
Henni lauk þannig, að kom-
múnistar fengu þvi framgengt,
að skrifstofustjóri ráðsins
verður^ úr þeirra^hópi og er
Sveinn Valfells tilnefndur til
starfsins. Með þessu móti hafa
kommúnistar fengið því fram-
gengt, að þeir munu ráða mestu
um val á starfsmannaliði ráðs-
ins, en það mun ekki eiga að
vera fámennt.
Þá hefir áðuy verið sagt frá
því, að kommúnistar munu fá
fulltrúa í viðskiptaráði, Hauk
Helgason. TfTargt fleira mætti
nefná, þótt það verðfelátið nægja
að sinni að stikla þannig á
helztu steinunum.
dýrtIðin vex
Hækkim vísltöluimar
er beln aflelðlng af
ráðstöfunum stjórn-
arlnnar.
Samkvæmt nýlegum útreikn-
ingi Hagstofunnar og kauplags-
nefndar verður vísitalan í þess-
um mánuði 273 stig eða tveim
stigum hærri en í seinasta mán.
Þessi hækkun vísitölunnar
stafar beint af ráðstöfunum
ríkisstjórnarinnar. Orsök henn-
ar eru aðallega tvær: Hækkun
rafmagnsverðsins í Rvík, sem
ríkisstjórnin samþykkti, og dýr-
ari fatasaumur, er stafar af
kauphækkunum klæðskera, sem
ríkisstjórnin beitti sér fyrir.
Áreiðanlega engin önnur rík-
isstjórn íjieimi en íslenzka rík-
isstjórnin vinnur þannig mark-
visst að því að auka dýrtíðina.
Eina úrræðið er að launastéttirnar sætti
sig við samskonar eftirgjöf og bændur
Þriðja umræða fjárlaganna hófst í gær í sameinuðu þingi og
er ætlun stjórnarliðsins að afgreiða þau fyrir jól. Hins vegar ætl-
ar það ekki að afgreiða dýrtíðarfrv. fyrr en eftir nýár og fá þann- .
ig tilefni til að sleppa dýrtíðargjöldunum af fjárlögunum. Með
þessum og ýmsum öðrum álíka hætti hyggst það að geta afgreitt
fjárlögin nokkurnveginn tekjuhallalaust, þótt enn vanti um 40
milj. kr. tekjur til að mæta fyrirhuguðum útgjöldum.
Það er einnig ákveðið af stjórnarliðinu að fresta afgreiðslu
launalagafrv. fram yfir nýár og áætla aðeins í f járlögum 4yz milj. 1
kr. útgjaldaaukningu vegna þeirra. Að dómi kunnugra, er sú áætl-
un a. m. k. 2yz milj. kr. of lág, ef samþykktar verða þær brfeyting-
ar við frv., sem stjórnarliðar í fjárhagsnefnd e. d. bera fram.
Þessi furðulega afgreiðsla fjárlaganna að afgreiða þau tekju-
hallalaus með því að sleppa tugmilj. króna útgjöldum, áætla önn-
ur of lágt, og þenja tekjuáætlunina til hins Járasta, er einstæð í
allri þingsögunni og þótt víðar væri leitað. Hún er næsta glöggt
tákn um það mikla öngþveiti, sem ríkjandi er í fjármálum lands-
ins.
Er þriðja umr. fjárlaganna
hófst í gær, flutti Eysteinn
Jónsson allýtarlega yfirlitsræðu.
Sagðist honum á þessa leið:
— Eftir 2. umræðu fjárlag-
anna hér í þinginu, eru útgjöld-
in áætluð 106.5 milj. kr., en tekj-
urnar 100 milj. Tekjuáætlunin
er þó þanin til hins ýtrasta.
Eftir er að bæta á útgjaldabálk
fjárl. a. m. k.-j25 milj. kr., vegna
dýrtíðarráðstafana þeirra, sem
um getur í stjórnarsáttmálan-
um, og hækkun launalaganna,
sem verður vart innan við 7
milj. kr., eins og afgreiðslá
þeirra horfir nú. Eru ríkisút-
gjöldin þá þegar orðin 137 milj.
kr. Eftir eru svo útgjaldahækk-
anir þær, sem munu verða sam-
þykktar við 3. umr., og greiðslur
samkvæmt ýmsum lögum, sem
ekki hafa verið teknar inn á
fjárlög. T. d. eru engar greiðsl-
ur áætlaðar vegna laga þeirra
um lífeyrissjóð embættismanna,
er samþykkt voru í fyrra, en
þær munu alls verða um 7 milj.
kr. og kemur vitanlega að því
að greiða þær. Þá er engin
greiðsla áætluð samkv.lögum um
landnám ríkisins, en þær eru á-
kveðnar 250 þús. kr. á ári og auk
þess eru 750 þús. kr. ógreiddar
samkv. þessum lögum frá fyrri
árum. Er vitanlega nauðsynlegt,
að farið verði að greiða þetta fé,
þegar mannafl fæst til fram-
kvæmda, en það ætti að geta
orðið á næsta ári. Þótt gert sé
ráð fyrir stórum minni um-
framgreiðslum en venjulega,
verður vart hægt að gera ráð
j fyrir minni ríkisgjöldum en um
1150 milj. kr. á næsta ári. Núver-
: andi tekjur eru, eins og áður
jsegir, áætlaðar 100 milj. og hið
nýj a tekj uskattsviðaukaf r umv.
stjórnarinnar gerir ráð fyrir 6
milj. kr. tekjum. Eftir er þvífað
afla 40—45 milj. kr. tekna, eigi
reksturinn að verða hallalaus.
Þegar þess er gætt, að fjár-
lögin gera ekki ráð fyrir öllu
meiri framlögum til verklegra
framkvæmda en venjulega og
raunverulega engum framlögum
til hinnar svokölluðu nýsköpun-
ar, þá verður ekki annað sagt
en að horfurnar séu næsta ó-
glæsilegar. Það er svo komið á
þessum mikla veltutíma, þegar
ríkið ætti að geta greitt skuldir
og safnað miklum sjóðum, að
reynast mun illkleift að afla
nægra tekna til að mæta venju-
legum rekstrarútgjöldum.
Það er dýrtiðin, sem veldur því
í hvílíkar ógöngur er hér komið.
Ég sé ekki, að stjórnin geti fund-
ið hér annað hyggilegra ráð en
að reyna að fá því framgengt
við rétta hlutaðeigendur, að
launastéttirnar veiti svipaða
eftirgjöf og bændur gerðu á síð-
asta hausti. Með því að byrja að
klifra niður dýrtíðarstigann,
verður smámsaman hægt að
koma þessum málum í viðráð-
anlegt horf. Annars verða þau
óviðráðanleg strax á næsta ári.
Sú stefna, að kaupa sér bráöa-
birgðafrest með lántökum, sem
þarf að greiða þegar harðnar í
ári, er algerlega ófær. Það er þó
þegar farið að brydda á þessu.
Þannig á að taka lán úr hafna-
bótasjóði til hafnargerða á
Akranesi og hær 2% Rúlj. kr. lán
til styrktar skipakaupum. Sam-
kvæmt venju ættu báðar þessar
sjálfsögðu framkvæmdir að
greiðast af. rekstrártekjum rík-
isins. Það sýnir bezt í hvert öng-
þveiti ér komið, að ekki er hægt
að hafa svona framkvæmdir á
útgjaldabálki fjárlaganna, held-
Símgjöldin eiga
að tvöfaldast
Það hefir fregnast nokk-
urnveginn ákveðið úr
stjórnarherbúðunum, að
eitt af tekjuöflunarúrræð-
um stjórnarinnar muni
verða það, að hækka öll
símagjöld um helming frá
því, sem nú er. Má búast
við því, að þessi hækkun
gangi í gildi um áramótin.
Símgjaldakostnaður er
orðinn mjög mikill hjá
fólki og fyrirtækjum úti á
landi og verður því hækk-
un þessi mjög tilfinnanleg,
þegar við bætist, að tekjur
munu víða fara minnkandi,
en skattabýröin þyngist.
Getur því hæglega farið
svo, að þessi hækkun verði
til þeis, að meira verði far-
ið að spara símtöl en áður
og niðurstaðan verði því sú,
að gróði ríkisins af hækk-
uninni verði enginn, en
hins vegar aukin óþ^gindi
f jölmargra landsmanna.
ur verður að fara að taka lán til
þeirra.
Ræðumaður vítti svo harðlega
þá aðferð, að afgreiða fjárlögin
á undan dýrtíðarlögunum og
launalögunum og áður en fyrir
lægi frumvarp um tekjuöflun
vegna þeirra laga. Fjárlögin eiga
að vera hverju sinni sem réttust
mynd af útgjöldum og tekjum
ríkisins á árinu, annars eru þau
(Framhald á 8. síðu)
Fyrsta tekjuöilunarírumvarp
ríkisstjórnarínnar
I
Mcstu hátekjurnar eru undanþegnar nýja
» skattlnum.
Ríkisstjórnin hefir nú lagt fram fyrsta tekjuöflunarfrv. sitt og
fjallar það um tekjuskattsviðauka árið 1945. í greinargerð frv.
er gert ráð fyrir, að þessi nýi skattur muni gefa um 6 milj. kr
tekjur og á því stjórnin eftir að afla nýrra tekna, sem svarar
um 40 milj. kr., ef ríkisreksturinn á að vera hallalaus, þótt þetta
frv. hennar verði samþykkt.
Tekjuskattsviðauka þessum er
ætlað að leggjast á skattskyldar
tekj’ur, sem nema 8 þús. — 200
þús. kr. Fer skatturinn stig-
hækkandi á tekjur 8 þús. — 40
þús. kr. og er síðan hæstur á
tekjustiganum frá 40—125 þús.
kr., en fer lækkandi úr því, unz
hann fellur alveg niður af tekj-
um, sem eru umfram 200 þús. kr.
Skatturinn leggzt þannig aðal-
lega á miðlungsstór fyrirtæki,
m. a. mörg útgerðarfyrirtöeki.
Það, sem mesta athygli vekur
í sambandi við skatt þennan, er
að tekjur umfram 200 þús. kr.
skuli algerlegá undanþegnar
honum. Sósíalistar og jafnaðar-
menn hafa mjög gagnrýnt það,
að ekki væri annar skattur lagð-
ur á þessar hátekjur en stríðs-
gróðaskattur, og mátti búast við
því, að þeir stæðu nú við öll
stóru orðin um að auknir skatt-
ar yrðu einkum lagðir á helztu
stórgróðafyrirtækin. En slíkt
hefði komiö illa við fyrirtæki
forsætisráðherrans og þess
vegna hafa þessir „skeleggu'
verklýðsforkólfar horfið frá
kröfunni um að skattaaukningin
næði fyrst og fremst til helztu
stórgróðafyrirtækjanna. Vafa
laust hefir þó forsætisráðherra
orðið að „fórna“ einhverju fyrir
þessi hlunnindi Kveldúlfs, en sú
„fórn“ hefir verið færð á ann-
arra kostnað, eins og frv. ber
með sér, m. a. smáútgerðarinnar.
Hefir hér fengist ný staðfest-
ing á því, sem þetta blað spáði
í upphafi, að stjórnarsamvinnan
er fyrst og fremst verzlun milli
kommúnista og mestu stórgróða
mannanna, þar sem þeir fyrr-
nefndu fá því framgengt, að
stefnt verði að algeru hruni fjár
hagsins, en hinir síðarnefndu
fá að halda fjáröflunaraðstöðu
sinni og getað skreytt sig með
ráðherratitlinum meðan þeir eru
að koma sér þannig fyrir, að
hrunið þurfi ekki að skaða þá
106. blað
Meðal traustrar og þrek-
míkillar menningarþjöðar
N. ■
Vifbtal við Þórarin Gnðnason lækni, sem er
nýkominn frá Englandl. n
Þórarinn Guðnason læknir er nýkominn frá Englandi eftir
xúmlega tveggja ára dvöl þar við framhaldsnám í skurðlækning-
um. Hefir hann lengstum unnið í spítölum í London.*
Tiðindamaður Tímans fann Þórarin að máli og spurði hann
frétta frá Englandi.
— Hvað er að frétta
af íslendingum í London.
— Ég sá nokkra íslend-
inga. Venjulega er dálítill
hópur íslendinga í Lond-
on. Þeir hafa með sér fé-
lagsskap og koma saman
stöku sinnum á skemmti-
fundi og í lesstofu, eink-
um til þess að lesa blöð
að heiman. Björn Björns-
son kaupmaður er fo,r-
maður íslendingafélags-
ins. Annars er íslenzka
sendiráðið aðalmiðstöð
íslendinganna. — Sendi-
herrann íslenzki í London
og annað starfsfólk sendi-
ráðsins er sérstaklega
lipurt og greiðir með vel-
vilja og áhuga fyrir ís-
lendingum almennt.
— Þekkturðu til ein-
stakra íslendinga og hvað
þeir stunduðu?
— Já, allmargra, m. a. lækn-
anna Karls Strand, sem stund-
ar nám í tauga- og geðsjúkdóm-
um, og Kjartans Guðmundsson-
ar, er stundar nám í táugasjúk-
dómum.
Einnig þekkti ég söngnáms-
mennina Þorstein Hannesson og
Kjartan Sigurjónsson og Mar-
gréti Eiríksdóttur (Hjartarson-
ar), sem er að nema píanóleik
og er aðalkennari hennar Kath-
leen Long, sem lék hér fyrir
rúmlega tveim árum við mik-
inn orðstír.
Marga fleiri íslendinga fann
ég eða heyrði um. Yfirleitt líður
þeim ágætlega.
— Hvermig er ástandið og af-
koman í Englandi?
— Nær allur matur og fatnr
aður er skammtaður. Ekki er al-
mennt kvartað undan að fólk
fái ekki nægjanlegar nauðsynj-
ar. Helzt er nokkur kurr í
sumu kvenfólki yfir áð fatna'ð-
urinn sé fáskrúðugur. Silkisokk-
ar eru t. d. fágæt vara. En nokk-
uð bætir úr að „fínt“ þykir með-
al kvenþjóðarinnar að ganga
berfætt og gengur fjöldi kvenna
berfættur á götunum í London.
Segjast þær með því leggja sinn
skerf til þe.ss að sigra sem fyrst
í styrjöldinni.
Húsnæðismálin eru eitthvert
allra mesta vandamálið, sem
Lundúnabúar eiga við að stríða.
Hefir fjöldi húsa hrunið, brunn-
ið eða stórskemmst við loftárás-
irnar.
— Eru loftárásírnar enn f al-
gleymingi?
— Meðan ég dvaldi í London
var ekki hægt að segja.að loft-
árásir væru miklar, þar til í s. 1.
júní, að Þjóðverjar fóru að
skjóta svifsprengj unum V 1. En
úrjþví og fram í ágúst leið tæp-
lega svo nótt né dagur, að ekki
rigndi svifsprengjunum inn yfir
Suður-England og London. En
síðan Bandamenn náðu svif-
sprengjustöðvunum á megin-
landinu hefir þetta svif-
sprengjuregn næstum horfið.
Síðan má heita, að allt sé með
kyrrum kjörum í London. Tjónið
af V 2 er hverfandi lítið, sbr. við
af V 1. Þó að V 1 rífi sjaldnast
niður nema 1—2 hús, varð loft-
þrýstingurinn svo mikill, þegár
hún sprakk, að það brotnuðu t.
d. oft allar rúður í tugum og
jafnvel hundruðum húsa í ná-
grenninu.
— Er nú ekki fólk óttaslegið
út af þessu?
ÞÓRARINÚ GUÐNASON, læknir
— Fólk er almennt mjög ró-
legt. í loftárásahrinu, sem
Þjóðverjar gerðu á London í
byrjun þessa árs, sagði þýzka út-
varpið, að kl. 6 á kvöldin væri
London „dauð borg“, en einmitt
þá voru hundruð þúsunda borg-
arbúa að streyma í leikhús og
aðra skemmtistaði. Og t. d.
fyrstu dagana, sem svif-
sprengjuárásirnar voru gerðar á
London, safnaðist fólk þúsund-
um saman í Albert Hajl til þess
að hlusta á hina þekktu Prom
hljómleika, sem Sir Henry Wood
stjórþáði á hverju sumri um 50
ára skeið.
— Er dýrt að vera á Eng-
landi?
—^Vörum, einkum nauðsynja-
vörum, er haldið stranglega
niðri í verði, enda munar miklu,
hvað þær eru margar ódýrari
þar heldur en hér. Fólk er yfir-
leitt sparsamt. Einstaklingarnir
vilja leggja að sér sem mest til
þess að^vinna stríðið. T. d. ganga
engar einkabifreiðar í London.
Almenn trú Englendinga hefir
jafnan verið frá stríðsbyrjun, að
þeir myndu vinna stríðið að lok-
um. Og nú eru þeir vissir um
að sigurinn sé í nánd.
Churchill er mjög dáður al-
méhnt, af allra flokka mönnum,
sem leiðtogi þjóðarinnar í styrj-
öldinni.
Fólkið á Englandi virðist mér
harðna við hverja raun.
Þó að margir — einkum börn
og gamalmenni — færu út á land
til langdvalar, lét meginþorri
fólks fyrir berast í húsum sín-
um á nóttunni. Reyndar sváfu
margir líka í loftvarnabyrgjum,
ýmist í almenningsbyrgjum eða
í heimahúsum.
%
(Framhald á 8. síðu)
í DAG
birtist á 3. síðu grein um
verðlag og framleiðslu-
hæfni eftir Gunnar Gríms-
son, kaupfélagsstjóra á
Skagaströnd.
Neðanmáls á 3. og 4. síðu
er grein eftir Ólaf Jóhann-
esson lögfræðing um upp-
hafsmenn samvinnuhreyf-
ingarinnar, vefara í Roch-
dale, og félagsskap þeirra.
Sem kunnugt er eru 100 ár
liðin frá því\ að þeir opn-
uðu fyrst búð, hinn 21. des-
ember. \