Tíminn - 12.01.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
\ RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
Slmar 2363 Oe 4373.
V.
\
: AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
( OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
{ EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Síml 2328.
29. árg.
Reykjavík, föstudagiim 12. jan. 1945
3. blað
„Rwggsemi“ dómsmálaráðherrans:
Réttarrannsókn gegn aðeins
tveimur heildverzlunum
Það, sem barf, er réttarraimsókn á starfsemi
allra Iieildverzlana, sem eru grunsamlegar
um vcrtSlagsbrot.
Það virðist koma greinilega fram í blaði dómsmálaráðherrans,
Alþýðublaðinu, síðastl. miðvikudag, að það muni alls ekki ætl-
un stjórnarinnar að framkvæma allsherjarrannsókn á verðlags-
brotum heildsalanna, heldur muni hún láta nægja þær ,upp-
ljóstranir, sem verðlagsráð getur gefið. Er þetta sama 'og að
stinga málinu að mestu leyti undir stól. *
í grein, sem Alþýðublaðið
birti umræddan dag, er veitzt
með miklu offorsi gegn Tíman-
um, fyrir þá kröfu hans að
heimtg allsherjarrannsókn á
verzlunarmáta heijdsalanna.
Gekk Alþýðublaðið hér feti
lengra en sjálf heildsalablöðin,
sem ekki höfðu áður treyst sér
til að mótmæla þessu, en Mbl.
óx svo djörfung við að sjá þessi
skrif í blaði dómsmálaráðherr-
ans, að það birti skammagrein
um þessa kröfu Tímans næsta
dag og kallaði hana siðleysi!
Alþ.bl.. segir síðan í grein og
virðist sigri hrósandi:
„En það er engu líkara en að
Tíminn sé búinn að gleyma því,
að til er sakadómari í landinu
og að hann hefir þegar hafið
réttarrannsókn á verðlagsbrot-
um heildsalanna út af kæl’un-
um, sem verðlagsráð hefir sent
honum“.
Eftir þessu að dæma virðist
dómsmálaráðherrann ætla að
láta nægja að rannsökuð sé mál
þeirra tveggja heildverzlana,
sem viðskiptaráð getur kært, en
allar hinar heildverzlanirnar,
sem grunaðar eru um hliðstæð
eða svipuð brot, verði látnar af-
skiptalausar, nema að því leyti,
er verðlagsrað getur náð til
þeirra. Og Alþýðublaðið, sem
hefir ritað mjög skelegglega um
heildsalamálið að öðru leyti,
viríist hreykið yfir þessu!
Satt að segja hefir Tíminn
talið það svo sjálfsagt mál, að
kærur verðlagsráðs gegn hinum
tveimur heildverzlunum væru
teknar til réttarrannsóknar, að
hann hefir alls ekki hreyft
kröfu um það. Þótt hann beri
takmarkað traust til stjórnar-
innar, hefir hann ekki getað
ætlað henni svo illt að stinga
þessum kærum undir stól. Það,
sem Tíminn hefir krafizt, er í
stuttu máli þetta:
Kærur verðlagsráðs gegn hin-
um tveimur heildverzlunum eru
meira en fullkomið tilefni til
þess, að ríkisstjórnin fyrirskipi
allsherjarrannsókn á verzlun-
armáta ANNARA heildverzlana,
sem grunaðar eru um hliðstæð
brot eða önnur svipað eðlis. Má
þar í fyrsta lagi nefna þær
heildverzlanir, sem hafa neit-
að að afhenda reiknínga, og
heildverzlanir, er hvað eftir
annað hafa orðið uppvísar að
því að gera óeðlilega dýr inn-
kaup. Mjög takmarkaðar líkur
eru til þess, að sekt þessara
verzlana, ef einhver er, verði
uppljóstrað af verðlagsráði, sem
ræður yfir mjög takmarkaðri
sannanaöflun. Eina ráðið er því
að fyrirskipa opinbera rann-
sókn, er framkvæmist innan-
lands og utan, og þess vegna
verður að krefjast slíkrar rann-
sóknar tafarlaust. Opinber
rannsóknardómari hefir marg-
víslega fleiri og meiri mögu-
leika til að afla sannana en
verðlagsráð.
Það er áreiðanlegt, að allur
almenningur styður þessa kröfu.
Honum er ekki nóg, að mál
Johnson & Kaaber og G. Helga-
(Fravihald á 8. siðu)
Siðleysísbrígsl stjórnarblaðanna
sannabezt hinn vonda málstað þeirra
FYRSTA RÁÐHtS A t S L A N D I
Ritst)óraskiptl vid Dag
Ingimar Eydal lætur af langri og gifturíkri
ritstjórn.
Um seinustu áramót urðu ritstjóraskipti við Dag á Akur-
eyri, Ingimar Eydal og Jóhann Frímann létu af ritstjórn-
inni, en munu þó halda áfram að skrifa í blaðið. Við rit-
stjórninni tók Haukur Snorrason, sem hefir unilið við
blaðið undanfarið og átti mikinn þátt í breytingum þeim,
sem gerðar voru á Degi á síðastliðnu ári. Munu menn því
hyggja gott til ritstjórnar hans.
Þegar Ingimar Eydal lætur
af ritstjórn Dags, eftir meira
og minna samfellt 26 ára starf
við blaðið, munu honum verða
færðar hlýjar þakkir samherj-
anna um allt land, því svo vel
hefir hann leyst það af hendi.
Má óhætt segja, að hann muni
jafnan talinn meðal færusltu
blaðamanna landsins, þótt allt-
af hafi hann orðið að hafa
blaðamennskuna að hjáverka-
starfi. Sá skerfur, sem hann
hefir með þessu starfi sínu lagt
til eflingar samvinnufélags-
skapnum og Framsóknarflokkn-
um, verður aldrei ofmetinn né
ofþakkaður.
Tímanum þykir rétt að birta
hér kafla úr grein um Ingi-
mar eftir Bernhard Stefánsson,
er birtist í fyrsta blaði Dags
eftir ritstjóraskiptin, því að vart
verður betur túlkað álit sam-
herjanna á Ingimari og hug
þeirra til hans:
„Þegar Ingjmar hóf blaða-
Pw‘~... '
Ingimar Eydal
mennsku sína voru breytinga-
tímar eins og nú. Nýjar stefn-
ur voru að ryðja sér til rúms
með þjóðinni, bæði í stjórnmál-
um og félagsmálum. Samvinnu-
(Framhald á 8. síðu)
Síðastliðinn þriðjudag var blaðamönnum boðið til Hafnarfjarðar, til
þess að sjá hið nýja og veglega Ráðhús, sem bœrinn liefir komið sér
upp og er fyrsta ráðhús á íslandi. Húsið er i alla staði hið vandað-
asta, búið smekklegum húsgögnum. sem trésmiðjan Dvergur liefir smíð
að. Á efri hœð er komið fyrir öllum opinberum skrifstofum bœjarfé-
lagsins, og litlum samkomusal. Á neðri hœð eru skrifstofur sparisjóðs
Hafnarfjarðar og einn fegursti og vandaðasti kvikmynda- og leiksýn-
ingarsalur á landinu, er rúmar um 325 manns í sœti. Húsið er nú
fullgert, en bygging þess var hafin 1942. Það er 597 fermetrar að flat-
armáli, 4600 m. að rúmmáli. Húsið mun kosta með öllu innbúi og kvik-
myndavélum um 1,3 millj. Þess má geta, að það ,er skuldlaus eign bœj-
arfélagsins og verður allur ágóði' af rekstri kvikmyndahússins látinn
renna til byggingar elliheimilis í Hafnarfirði.
Stjórnarflokkarnir fara að dæxn
einræðisstfórna og kalla alla gagn-
rýni siðleysi og þegnskaparleysí
Það blað kemur nú varla út af stjórnarblöðunum, að Fram-
sóknarflokknum sé þar ekki brugðið um ‘ þegnskaparleysi og
siðleysi. Það er sagt, að það sé siðleysi af Framsóknarflokknum
að vera í, stjórnarandstöðu, því að hann hafi verið sammála
nýsköpunarákvæðum stjórnarsáttmálans og stjórnarandstaða
þekkist yfirleitt ekki á stríðstímum. Hversu lítilvægri gagnrýni
á stjórninni, sem hreyft er af Framsóknarmönnum, er mætt með
sömu brigslunum: Þetta er siðleysi. Mun þess ekkert dæmi, að
nokkur stjórn í lýðfrjálsu landi hafi ætlað sér að bæla niður
stjórnarandstöðu með sífelldum siðleysisbrigslum, en slíkar
starfsaðferðir eru alþekktar í Rússlandi, þar sem allir stjórn-
arandstæðingar eru stimplaðir siðlausir Trotskiistar og má á því
sjá, hvaðan stjórnarflokkarnir íslenzku ha.fa fengið fyrirmynd
sína.
Hér þykir rétt að víkja nokkuð að þessum sífelldum siðleysis-
brigslum stjórnarblaðanna.
Hagsmunir þeirra „stóru“
ráðandi í físksölumálunum
Ákvarðanir stjwrnariimar um veröjöfnunar-
íí’jald «sí lágmarksverð á isfiski.
Ríkisstjórnin hefir nú fyrirskipað, að lagt skuli verðjöfnun-
argjald á ísfisk, er nemur 7 aurum á hvert kg., og jafnframt
hefir hún ákveðið að setja lágmarksverð á fisk, sem keyptur
er til útflutnings. Eru þessar ráðstafanir byggðar á
því, að ekki hafa enn nást samningar við Breta um verð á hrað-
frysta fiskinum og saltfiskinum, og að ríkisstjórnin hefir ekki
tekið upp þá stefnu, að reyna að útvega sölusamlögunum skip
til leigu með sanngjörnum leigumála.
Samkvæmt ákvörðun stjórn-
arinnar skulu skip, sem kaupa
fisk til útflutnings, greiða fyrir
hann 52 aura á kg. Útvegsmenn
og sjómenn fá þó aðeins 45 aura
útborgaða, en 7 aurar leggjast
stefnu að vinna að stofnun
sölusamlaga og útvega þeim
flutningaskipin til leigu með
sanngjörnum leigumála. Eig-
endur flutningaskipanna vildu
þetta ekki, því að þeir töldu sér
í verðjöfnunarsjóð. Stjórnar- hagkvæmara að kaupa fiskinn
blöðin reyna að túlka þetta eins fyrir 52 aura en leigja þau sölu-
og verðhækkun, en um það verð- samlögum fyrir sanngjarna
ur ekkert sagt á þessu stigi, því leigu. Flest bendir til þess, að
að ekkert hefir enn verið ákveð- sölusamlögunum eða réttara
ið um, hvernig verðjöfnunar-
gjaldinu verður ráðstafað. Ef
nota þarf það eingöngu til verð-
uppbóta á annan fisk en ísfisk
og það hrekkur jafnvel ekki til,
getur farið svo, að fiskverðið
til jafnaðar verði lægra en í
fyrra. Má vel marka óskamm-
feilni stjórnarsinna á því, að
þeir skuli auglýsa þetta, sem al-
menna verðhækkun.
Ástæðan til fyrirskipunar-
innar um verðjöfnunargjaldið
er sú, að stjórnin hefir vanrækt
aö endurnýja samninga við
Breta um fisksölumálin og er
því allt óvíst um verð hrað-
frysta fisksins og saltfisksins.
Sést á þessu, hvort ekki hefði
verið betra að ganga rösklega
að samningunrtm við Breta,
eins og hér hefir verið haldið
fram.
Það, sem veldur því, að stjórn-
in hefir farið inn á þá braut
að fyrirskipa lágmarksverð, er
raunar ekkert annað en það, að
hún hefir gefizt upp við þá
(Framhald á 8. sííPtl)
Mbl. boðar hækkun
\ 9
olíuverðsins
Morgunblaðiff upplýsir í
gærmorgun, aff svo kunni aff
fara, að olíuverðið hækki á
næstunni. Jafnframt segir
blaðið, að þetta hafi verið til-
kynnt af erlendum aðilum í
tíð fyrrv. ríkisstjórnar.
Samkvæmt áreiðanlegum upp-
lýsingum, er Tíminn hefir aflað
sér, er það með öllu ósatt, að
nokkur tilkynning hafi borizt
um þetta í tíð fyrrv. stjórnar.
Allt, sem kann að hafa gerzt
viðkomandi olíuhækkun nú,
hefir því gerzt í tíð núverandi
stjórnar.
Hitt er annaö mál, að þegar
(Framhald á 8. síðu)
Ilvers vegna er Fram-
sókiiarflokkiiriiin
i stjórnarandstöðu?
Það er Mbl., sem heldur því
fram, að Framsóknarflokkurinn
hafi farið í stjórnarandstöðu að
tilefnislausu, þar sem hann hafi
í meginatriðum verið samþykk-
ur nýsköpunarákvæðum stjórn-
arsáttmálans. Mbl. vill því helzt
halda fram, að Framsóknar-
menn hafi skorizt úr leik til að
hagnazt á stjórnarandstöðunni.
Það er rétt, að Framsóknar-
flokkurinn var og er samþykk-
ur nýsköpunaratriðum stjórn-
arsáttmálaTis, að undanteknu
einu meginatriði, enda eru
þessi ákvæði eins og tekin upp
úr stefnuskrá flokksins, líkt og
hún var samþykkt á seinasta
flokksþingi. En þetta meginat-
riði, sem vantar, er sjálfur fjár-
hagsgrundvöllur nýsköpunar-
innar. Framsóknarflokkurinn á-
lítur, að engin raunveruleg ný-
sköpun verði möguleg, án
þess' að fjárhagsgrundvellinum
verði breytt, þ. e. aff dýrtíðin
verði lækkuð.
Þetta er líka að sannast full-
komlega. Ríkisstjórnin er enn
önnum kafin við að finna nýja
tekjustofna fyrir ríkissjóð, svo
að hann geti fullnægt rekstrar-
greiðslum á þessu ári. Ekki
einn eyrir af hinum miklu tekj-
um ríkissjóðs nú né þeim við-
bótartekjum, sem stjórnin ætlar
að afla, mun fara til hinnar
fyrirhuguðu nýsköpunar. Þegar
þannig er tæpast hægt að afla
tekna til að standast rekstrar-
útgjöld ríkisins nú, er ekki
trúlegt að í framtíðinni verði
aflað mikilla viðbótartekna til
nýsköpunar, þegar afurðaverð
lækkar og hallar undan fæti,
nema skapaður verði nýr og
heilbrigður f járhagsgrundvöll-
ur. —
Framsókna-rflokknum var það
ekki nóg, að stjórnarflokkarnir
tækju upp í stefnuskrá sína ýms
átriði úr stefnuskrá hans um
tilhögun nýsköpunarinnar, en
slepptu sjálfum grundvellin-
um. Það var eins og að taka
fallegan uppdrátt af húsi og
ætla sér að byggja það á sandi.
Frá sjónarmiði Framsóknar-
flokksins var það fyrsta höfuð-
verkefnið, að tryggja nýsköpun-
in’ni öruggan fjárhagsgrund-
völl. Hann gat ekki farið í rík-
isstjórn, er vanrækti þetta höf-
uðverkefni. Hann taldi sig hafa
frjálsari hendur og betri að-
stöðu til að berjast fyrir þessu
málefni, ef hann væri í stjórnar
andstöðu, en að vera þátttak-
andi í stjórn, .sem brast allan
skilning á nauðsyn þessa máls.
Þetta er höfuðástæðan til
þess, að Framsóknarflokkurinn
er í stjórnarandstöðu. Hitt er
tæpast svaraverð aðdróttun, að
Framsóknarflokkurinn hafi val-
ið sér stjórnarandstöðuna í
flokkslegu hagnaðarskyni.
Framsóknarflokkurinn hefir
jafnan stjórnað þeim málum,
sem honum hafa verið falin í
ríkisstjórn, á þann veg, að
hann hefir alltaf' aukið fylgi
sitt í kosningum á eftir. Má þar
bendá á kosningarnar 1930,
1931, 1937 og vorið 1942, til
sönnunar. Frá flokkslegu sjón-
armiði hefði Framsóknarflokkn-
um því mátt vera áhugamál að
komast í ríkisstjórn. Það er
líka kunnugt, að stefnan, sem
Framsóknarflokkurinn berst
fyrir í dýrtíðarmálunum, á örð-
ugt uppdráttar, eins og sakir
standa, og hitt er miklu líklegra
til vinsælda, a. m. k. í bili, að
fljóta með straumnum, eins og
stjórnarflokkarnir, og veita ekk-
ert viðnám gegn dýrtíðinni. En
Framsóknarflokkurinn kaus sér
heldur baráttuna, þótt erfið
væri og vafasöm til vinsælda í
bili, því að þjóðarhagsmunir
eru honum helgari en flokks-
hagsmunir.
(Framhald á 8. síðu)
r
í DA«
birtist á 3. og 6. síðu grein
eftir Ólaf Jóhannesson
um baráttu samvinnufé-
laganna fyrir aukinni
vöruvöndun.
Neffanmáls á 3. og 4.
síffu er upphaf greinar eft-
ir Sigurff Helgason rithöf-
und um danska Nóbels-
verðlaunaskáldiffN Jóhann-
es V. Jensen. '
Ein af siðleysis-
ásökunum Mbl.
Hér er eitt dæmið um siff-
leysisásakanir stjórnarblaffanna
gegn Framsóknarmönnum.
Mbl. segir í forustugrein í
gær, aff það sé eitt merkiff um
siöleysi Tímans, að hann hafi
haldið því fram, „aff þaff sé aff
kenna hirðuleysi Ólafs Thors,
að olíuverðið hækkar nú.“
Sannleikurinn er sá, aff Tím-
inn hefir ekki minnst einu orffi
á hina yfirvofandi hækkun olíu-
verffsins.
Þaff er ekki erfitt að bera
stjórnarandstöðunni á brýn siff-
leysi, þegar slíkum aðferffum er
beitt!