Tíminn - 13.03.1945, Blaðsíða 1

- RITSTJÓRI:
ÞÓRARINk ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Slmar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
29. árg.
Rcykjavík, þriðjudagiim 13. marz 1945
20. blað
I Rifi eru bezt skilyrði fyrir
útvegsbæ við Breiðafjörð
V iðtal við Sigrn. M. Símonarson kanpfélagsstj.
Hellissandur var á bezta skeiði smábátaútvegsins ein helzta
verstöð á Snæfellsnesi. Þaðan er skammt að sækja á ein auð-
ugustu fiskimiðin við ísland. Nú þegar stærri og betri bátar
hafa komið til sögunnar, hefir ekki verið hægt að gera þá út
frá Hellissandi, vegna hinna erfiðu hafnar- og lendingarskilyrða.
Útgerðin hefir því staðið þar í stað og framtíðarhorfur þorps-
ins óglæsilegar, ef eigi tekst fljótlega að bæta úr hafnleysinu.
Tíðindamaður blaðsins hefir nýlega átt viðtal við Sigmund
M. Símonarson kaupfélagsstjóra á Hellissandi og spurt hann um
atvinnulíf á staðnum og helztu áhugamál manna þar, en þau
eru hafnargerð í Rifi, vegur fyrir framan Snæfellsjökul og undir
Ólafsvíkurenni.
Fiskaflinn
Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskifélaginu stunda nú veiðar
um 400 bátar á öllu landinu.
80 þeirra eru gerðir út frá Vest-
mannaeyjum. Þetta mun vera
svipaður bátafjöldi og stundaði
veiðar á seinustu vertíð. Afla-
brögð eru góð víðast hvar og
heldur meiri afli kominn á land
en á sama tíma í fyrra. í jan-
úarmánuði barst á land helm-
ingi meiri afli en í fyrra, en
ógæftir voru miklar í febrúar,
og það sem af marzmánaðar.
Bezt hafa aflabrögðin verið í
Hornafirði og í verstöðvum a
Suðurnesjum og á* Akranesi.
Aflahæstú bátar munu nú vera
búnir að fá um 800 skippund.
Maður hveriur
Jón Sigurðsson fyrrv. kaup-
félagsstjóri á Djúpavogi, hvarf
hér í bænum mánudaginn 5. þ.
m. og hefir ekkert til hans
spurzt, þrátt fyrir eftirgrennsT-
an rannsóknarlögreglunnar í
Reykjavík. Jón kom til bæjar-
ins fyrir mánuði síðan og hefir
dvalið hjá ýmsum kunningjum
Sínum. Hann var 50 ára gamall,
fæddur 4. okt. 1894. Hann er
meðalmaður á hæð og gildleika,
með svart hár, sem lítið er farið
að grána, skegglaus. Hann var
í gráum fötum og gul-gráum
rykfrakka, beltislausum. og með
gráan hatt á höfði. Eftir því,
sem vitað er, var hann peninga-
laus, en ávísanahefti á Búnað-
arbankann mun hann hafa haft
á sér.
Þetta er fimmti maðurinn,
sem horfið hefir í Reykjavík á
síðastl. 7 mánuðúm. Tveir þeirra
hafa fúndizt örendir, en til
þriggja hefir ekki spurzt.
— Hefir útgerð aukizt á Hell-
issandi seinustu ár?
— Nei, útgerðin þar stendur
nokkurn veginn í stað. í vetur
eru gerðir út þaðan 10 bátar 4—
6 smál. að stærð. Hellissandur
var áður helzta verstöð á Snæ-
fellsnesi, því að þaðan er örstutt
á ein auðugustu fiskimið, sem
eru við ísland.
— Hvað er það aðallega sem
háir útgerðinni?
— Hafnleysið. Það er ekki
hægt að komast á miðin, nema
um flóð. Á síðastl. sumri var
bátabryggjan lengd, svo að nú
geta legið við hana allt að 70
smál. bátar um flóð. Frekari
hafnarbætur er ekki hægt að
gera á Hellissandi, vegna erfiðra
aðstæðna.
— Hvaða framtíðarmöguleik-
ar eru þá fyrir hendi fyrir
Hellissandsbúa? •
— Það eru miklir möguleikar
til stórfelldra framkvæmda á
Rifi, en sá staður er milli Ólafs-
víkur og Hellissands og ekki
lengra en svo frá þeim síðar-
nefnda, að byggingar, sem þar
eru, geta flestar komið að full-
um notum. Á Rifi eru sérstak-
lega góð skilyrði til hafnargerð-
ar. Það mál er að vísu ekki að
fullu rannsakað, en gera má ráð
fyrir, að þar geti komið ein
bezta og öruggatfta höfn á land-
inu, lífhöfn fyrir allt Vestur-
land.
Það má vissulega segja, að
miklar vonir séu tengdar við
þennan stað. Þar eru fyrir hendi
þau þrjú höfuðskilyröi til þess
að upp geti risið myndarlegur
útvegsbær, góð fiskimið nær-
liggjandi, skilýi-ði fyrir hafnar-
gerð og ræktunarskilyrði í ná-
grenninu. Milliþinganefnd í
sjávarútvegsmálum var bent á
þennan stað og er verið að fram-
kvæma að tilhlutun hennar
(Framhald á 8. síðu)
^------------------------------------------------oj
Leyndin heldnr áiram
Ríkisstjórnin dregur enn að birta skýrslu um það, sem
gerðist á hinum iokuðu þingfundum viðkomandi stríðs-
yfirlýsingamálinu svonefnda. Hún dregur einnig að gefa
skýrslu um aðrar aífgerðir stjórnarvaldanna í þessu máli.
Aðeins ein skýring er hugsanleg á þessum óhæfilega
og undarlega drætti ríkisstjórnarinnar. Kommúnistar ótt-
ast orðið þá afstöðu sína í málinu, að ísland yrði með
einum eða öðrum hætti gert stríðsaðili. Kommúnistar hafa
fundið, að þjóðin fordæmir þessa afstöðu. Þess vegna
fá þeir meðstarfsmenn sína í ríkisstjórninni til að hjálpa
sér til að leyna því, er gerzt Hefir í málinu.
Þjóðin getur hins vegar ekki þolað þessa leynd lengur.
Hún vill fá fulla vitneskju um það, sem gerzt hefir. Fyrir
þessum eðlilegu kröfum þjóðarinnar verða ráðherrar
lýðræðisflokkanna í ríkisstjórninni að beygja sig. Þeir
verða að meta meira að fullnægja réttlátum óskum þjóð-
arinnar en að hjálpa kommúnistum til að leyna því, að
þeir vildu láta þjóðina gerast stríðsaðila og henni þannig
gert, auk vansæmdar og ýmislegrar hættu, ómögulegt að
ráða nokkru um það, hvaða stórveldi hefðu hér hernaðar-
legar bækistöðvar.
Ríkisstjórnin má ekki draga lengur að gera öll gögn í
þessum málum opinber. Það er skilyrðislaus krafa allrar
þjóðarinnar.
Merkilegur dómur fjárveltmgancfndar um fjármái ríkisínss
Bein rekstrargjöid haía margfaldazt í
Sjármálastjórnartíð Sjálfstæðísmanna
FORINGI KfiNVERJA FLYTUR RÆÐU
Hér á myndinni sést foringi Kínverja, Chiang Kai Chek, vera að flytja
útvarpsrœðu. Kínverjar biðu mikla ósigra á síðast ári, en Chiang Kai
Chek sýndi samt engin merki um undanslátt. Sigrar B'andaríkjamanna á
Filippseyjum hafa nú glœtt þœr vonir í Kína, að amerískur her verði
fluttur þangað í stórum stíl nú strax á þessu ári.
V- '•
"" < —" ■ 1 ------------------- 1 . ■ — —..................................
Búnaðarþing mótmælir ráð-
stöfunum stjórnarínnar í
smjörmálínu
Nokkrar ályktantr þingsins í iiðruin málum.
Búnaðarþingið hefir setið að störfum undanfarnar vikur og
haft mörg merkileg mál til meðferðar. Emúer þó eigi lokið af-
greiðslu aðalmálanna, sem fyrir þingið hafa verið lögð, en þau
eru komin langt áleiðis. Þingið hefir J)ó þegar afgreitt ýms mál
og verður hér getið nokkurra ályktana þess. \
í tilefni af smjörinnflutningi
ríklsstjórnarinnar og verðá-.
kvörðunar hennar í því sam-
bandi hefir Búnaðarþing af-
greitt svohljóðandi tillögu með
samhljóða atkvæðum:
„Búnaðarþingið skorar á rík-
isstjórnina að láta ekki flytja
inn smjör eða aðrar landbúnað-
arvörur, nema í samráði við
Búnaðarfélag íslands, og aðeins
til að fullnægja 'brýnustu
neyzluþörf landsmanna, að því
leyti, sem innlend framleiðsla
ekki hrekkur til.
Jafnframt lýsir Búnaðarþing-
ið yfir því, að það mótmælir
þeirri ákvörðun ríkisstjórnar-
innar, að smjör það, sem nú er
flutt inn í landið, sé selt fyrir
y3 lægra verð en íslenzkt smjör,
og telur, að slík ráðstöfun muni
tvímælalaust draga úr smjör-
framleiðslu, og það því fremur,
sem Búnaðarþingið álítur að.nú-
verandi verðlag á íslenzku
smjöri sé ca. 20% undir frám-
leiðsluverði, samkvæmt verð-
grundvelli sexmannanefndar-
innar.“
í tilefni af lækkaðri fjár-
veitingu til sauðfjársjúkdóma-
varna hefir verið samþykkt
eftirfarandi tillaga í einu hljóði:
„Búnaðarþing lýsir óánægju
sinni yfir því, hversu stórkost-
lega er dregið úr fjárveiting-
um á yfirstandandi ári til sauð-
fjársjúkdómavarna og uppeldis-
styrks til þeirra bænda, er mest
tjón bíða af völdum sauðfjár-
sjúkdómanna, og þar sem Bún-
aðarþing telur, að sú starfsemi
sé nauðsynleg, leyfir það sér að
beina eindreginni áskorun til
ríkisstjórnarinnar, að taka upp
á fjárlagafrumvarp fyrir næsta
ár eigi hlutfallslega lægri fjár-
veitingar í þes'su skyni, en veitt
var í fj&rlögum fyrir árið 1944,
nema svo giftusamlega snúist í
þessum málum, að verulega
dragi úr tjóni sauðfjáreigenda
af völdum sauðfjársjúkdóm-
anna, þegar á þessu ári.“
Viðkomandi innflutniné’i á
sauðfé hefir verið samþykkt
svohljóðandi tillaga:
„Búnaðarþing ályktar að fela
(Framhald á 8. síðu)
Maður drukknar
)
Síöastliðinn laugardagsmorg-
un varð það slys á Akureyri, að
maður, sem var að • vinna við
gömlu rafveituna við Glerá. féll
í ána og drukknaði. Var það
Haukur Helgason, verkstjóri við
rafveituna. Maðurinn barst all-
langa leið með straumnum nið-
ur ána og náðist ekki fyrr en
niður við sjó. Lífgunartilraunir
reyndust árangurslausar, enda
var grjót og klakaburður í ánni.
Haukur var 30 ára að aldri og
,giftur, en barnlaus.
Launin hafa ekki adeins hækkad,
heldur hefir opinberum starfsmönn-
um líka stórfjölgað
í sameiginlegu áliti fra fjárveitingarnefnd, er birtist rétt fyrir
þinglokin, er felldur athyglisverður dómur um fjármálastjórn
síðustu árin eða sfðan Sjálfstæðismenn tóku við henni 1939.
Þessi dómur er á þá leið, að hin beinu rekstrarútgjöld ríkisins
hafa margfaldazt á þessum árum, ekki aðeins vegna launahækk-
ana, heldur einnig vegna starfsmannafjölgunar. Er þessi reynsla
af fjármálatjórn Sjálfstæðismanna vissulega á aðra leið en
vænta mátti af skrafi þeirra um fjársukk og óhófseyðslu ríkisins
áður en þeir tóku við stjórn þessara mála.
Þessi dómur um fjármálastjórn Sjálfstæðisflokksins er að því
leyti athyglisverðari, að fjórir Sjálfstæðismenn standa að þessu
nefndaráliti, þeir Jóhann Jósefsson, Pétur Ottesen, Sigurður
Kristjánsson og Þorsteinn Þorsteinsson.
Umrætt álit fjárveitinga-
nefndar er í greinargerð, sem
fylgdi þingsályktúnartillögu, þar
sem skorað var á rikisstjórnina
að láta fara fram endurskoðun
á starfsmannahaldi ríkisins með
það fyrir augum að fækka
embættum og draga úr rekstr-
arkostnaði. Hermann Jónasson
hafði flutt tillögu um þetta í
sambandi við launalögin og
vildi láta fresta afgreiðslu þeirra
þar til slík athugun hafði farið
fram. Stjórnarliðið felldi þessa
tillögu, en hún var síðan tekin
upp í fjárveitinganefnd og
fékkst þar samkomulag um
hana, en hins vegar var þaö
ekki tímabundið, hvenær þess-
ari athugun skyldi lokið. Óttast
því margir, að lítið verði um
efndir ríkisstjórnarinnar í
þessu máli.
í upphafi greinargerðar fjár-
veitinganefndar fyrir þessari til-
lögu segir svo:
„Kostnaður við starfrækslu
ríkisins og stofnana þess hefir
aukizt hröðum skrefum hin síð-
ari ár. Stafar útgjaldaaukning
sú, sem hér um ræðir, að veru-
legu leyti af hækkun á launum
og starfsmannafjölgun, þó að
margt fleira komi þar einnig til
greina. Starfræksla ríkisins er
nú orðin það umfangsmikil og
kostnaðurinn við hana svo hár,
að það getur tæplega orkað tví-
mælis, að full þörf væri á því,
að því séu gefnar gætur, hvert
stefnir í þessu efni. Virðist nú
svo komið, að brýna nauðsyn
beri til, að nú þegar sé látin
fram fara, ýtarlega endurskoð-
un á öllu starfskerfi rikisins,
með það fyrir augum, að á því
geti orðið gagnverð breyting,
sem hafi í för með sér verulega
lækkun á útgjöldum við þessa
starfrækslu.“
í greinargerðinni er síðan
sýnt fram á, að í fjárlögum yfir-
standandi árs séu bein rekstrar-
útgjöld ríkisins (þ. e. laun fastra
starfsmanna og annar kostnað-
ur við starfsmannahald), áætl-
aður 73.4 milj. kr., en í fjárlög-.
um 1939 hafi samskonar útgjöld
verið áætluð 8,2 milj. kr., en
órðið í reynd samkv. landsreikn-
ingi 9.9. milj. kr. Má vitanlega
ekki búast síður við þvl nú en
þá, að útgjöld þessi fari veru-
lega fram úr áætlun.
Þá er skýrt frá því að ein-
stakir liðir hinna beinu rekstr-
arútgjalda í fjárlögunum 1945
séu hærrí en í fjárlögunum 1939
(fremri dálkur) og í landsreikn-
ingi 1939
hér segir:
Kostnaður við Alþingi og ríkisstjórn ....
Dómgæzla og lögreglustjórn ...........
Opinbert eftirlit ....................
Kostnaður við innheimtu tolla og skatta
Sameiginl. kostn. við embættisrekstur ..
Læknaskipun og heilbrigðismál ........
Stjórn og undirbúningur vegagerða ....
Stjórn vita- og hafnarmála............
Kirkjumál ............................
Kennslumál ...........................
Til opinberra safna ..................
Til rannsókna í opinbera þágu ........
Til atvinnumála ....._................
Til stjórnar félagsmála ..............
Aðrir liðir rekstrarútgjaldanna hafa hækkað þannig:
Strandferðir og rekstrarkostn. vitanna
Eftirlaun og styrktarfé ..............
Lögákveðnar greiðslur ................
Verklegar framkvæmdir ................
Styrkir ýmiss konar o. fl.............
(aftari dálkur), s<
645 % 473 %
727 — 603 —
579 — 248 —
801 — 513 —
408 — 333 —
789 — 730 —
719 — 617 —
430 — 452 —
575 — 555 —
660 — 565 —
649 — 582 —
1267 — 768 —
626 — 596 —
478 — 470—,
742 % 1159 %
503 — 498 —
482—‘ 472 —
1458 — 1334 —
536 — 354 —
Þótt siðastnefndu útgjaldalið-
irnir séu ekki venjuleg launaút-
gjöld, stafar þó hækkun þeirra
fyrst og fremst af kaupgjalds-
hækkunum. Þótt framlögin til
verklegra framkvæmda virðist
samkv. þessu hafa margfaldast,
mun ekki verða unnið öllu meira
nú en 1939, heldur hefir vinnu-
kostnaðurinn margfaldazt, sem
þessu nemur.
(Framhald, á 8. síðu)
t DAG
birtist á 3. síðu grein eftir
Halldór bónda Kristjáns-
son á Kirkjubóli í Önund-
arfirði, og heitir hún „Pét-
ur Gautur og ríkisstjórn-
in.“
Neðanmáls er grein um
lífið í Rússlandi.