Tíminn - 29.06.1945, Blaðsíða 3

48. blað
*
TÍMmny, föstndaginn 29. jfnní 1945
3
HALLDÓR KRISTJANSSON;
Um stjórnarandstöðuna
Ólafur Thors hefir flutt marg-
ar ræður undanfarið. Hann hef-
ir talað á landsfundi Sjáfstæð-
ismanna og þjóðhátíð^rdegi ís-
lendinga og er það nýjast af
þeim prédikunum hans, sem al-
menningi eru kunnar. Hann
hefir yfirleitt verið sjálfum sér
samkvæmur í öllum ræðum sín-
um frá því er hann myndaði
stjórnina í haust. Þjóðin er því
farin að þekkja þá kenningu og
ástæðulitið að ræða hana til
þrautar með því móti að endur-
prenta margt úr henni. Aðal-
kjarninn skal þá dreginn hér
fram.
Þjóðin var að glatast. Alþingi
hafði tapað virðingu sinni og
sæmd, svo að eftir voru slitur
ein; Þjóðskipulagið riðaði á
glötunarbarmi. Hér var upp-
lausn og vandræði. Þá kom
hann, Ólafur Thors, og myndaði
stjórn. Og þar með var öllu
borgið. Þá fékk Alþingi aftur
virðingu sína og sæmd og þjóð-
skipulagið stóð óhagganlegt á
öruggum grunni. Þá fyrst gátu
íslendingar glaðst af heilum
huga yfir lýðveldisstofnuninni.
Málefnum þjóðarinnar og fram-
tíð var borgið. Föðurlandið var
frelsað.
í þjóðhátíðarræðunni líkti
Ólafur Thors stjórnarmyndun
sinni við þann atbúrð, að naz-
isminn var sigraður og friður
komst á í álfuhni.' Það voru
tveir hinir miklu viðburðir á
fyrsta áriúslenzka lýðveldisins.
Svona básúnuhljómur er
sterkur, — svo sterkur, að kjök-
urhljóð Péturs Magnússonar,
þegar hann er að tala um, „að
útgjöld ríkissjóðs séu orðin
hærri en undir verði risið til
lengdar," og hér þurfi breyting-
ar,er ekki verði gerðar sársauka-
laust og við höfum dýrkeypta
reynslu af að láta atvinnu- og
fjármálalíf landsins komast í
fullkomið öngþveiti, verður
bara þægilegur undirómur, sem
enginn tekur mark á.
Ólafur Thors heldur áfram í
ræðum sínum, þar sem það á við,
og talar um stjórnarandstöðuna.
Það erð þeir, sem eru á móti
einingu þjóðarinnar. Þeim geng-
ur ekki gott til. Rök þeirra eru
svo ómerkileg, að þeim er ekki
anzandi. Tilgangur þeirra er sá
einn að skaða stjórnina og
spilla fyrir þjóðinni. Og þetta
stafar allt af því, að þeir fá ekki
að ráða. Framsókn bregður við
að vera ekki í stjórnaraðstöðu,
og því er nú allt sem er.
Þeim, sem hafa hlustað á
þetta í allan vetur, hefir senni-
lega þótt bragð að þjóðhátíðar-
ræðu Bjarna Benediktssonar,
þegar hann var að deila á það
hugarfar, að ímynda sér altaf að
andstæðingunum gengi illt til
þess, sem þeir gerðu. Þar fékk
þessi áróður ríkisstjórnarinnar
þarfa áminningu úr réttum
stað, en sennilega hefir Bjarni
talað sér til óhelgi. Það hlýtur
að vera ærin sök að deila á þann
hátt við slíkt tækifæri á bar-
áttuaðferð forsætisráðherra sins
og talsmanna hans.
* * *
Ólafur Thors er ekki einn um
þennan frelsissöng sinn, þó að
hann sé forsöngvari og mesti
raddmaðurinn. Hér er á ferðinni
heil hljómsveit. Þar eru menn
eins og félagi Björn, sem kom
í útvarpið 1. maí og kallaði okk-
ur stjórnarandstæðinga m. a.
skemmdarverkamenn. Samkv.
rússneskum lögum og landssið
hefði þá verið rétt að taka okk-
ur úr umferð út á það resept,
en svo langt er ekki komið enn-
þá hér á landi. Hljómsveitin
verður enn að leika listir sínar
nokkur ár, til þess að koma
fram þeirri múgsefjun, sem til
slíks þarf. En ræðumenn eins
og Bjarni Benediktsson spilla al-
veg áhrifum hljómkviðunnar
dögum saman, með því að sýna
fram á það, að hún sé byggð á
hættulegu hugarfari og sprottin
af sj úklegii sálarástandi.
Meðal þeirra, sem taka þátt í
hljómsveit Ólafs Thors, er ritið
Ófeigur. Það rit er að sönnu lít-
ið og mun ekki fara afarvíða. Þó
eru hafðar sérstakar mætur á
Ófeigi í hljómsveitinni og er
hann einskonar heimilisprestur
Ólafs Thors og notar hljóm-
sveitarstjórinn gjallarhorn sín
óspart til þess, að rödd hans
heyrist sem víðast. Þáð er líka
ákaflega hentugt, jafnframt
því, sem stjórnarliðum er sagt
að andstaðan sé bara einkafyr-
irtæki, sem einhverjar „grínfi-
gúrur“ stjórni, að fá sams
konar vottorð frá einhverjum,
sem ætla má að meira séu metn-
ir en innsti hringur stjórnarliðs-
ins.
Ófeigur er nú nýkominn út,
þrefaldur í roði. Þar er kröftug-
lega tekið undir við Ólaf Thors
um eðli stjórnarandstöðunnar.
Hún á að vera þannig tilkomin,
að þeir Hermann og Eysteinn
lentu utan við ríkisstjórnina,
vegna slysabyltu, og síðan og
þess vegna eru þeir á móti því,
sem þeir ella hefðu verið með.
Flokksþing Framsóknarmanna í
fyrra var.ekkert að marka, því
að þangað var mönnum smalað
með rógi og lygum, svo að það
gaf algerlega ranga hugmynd
um vilja flokksmannanna. Ég
minnist ekki að hafa séð frá-
leitara og öfgafyllra níð um
nokkurt flokksþing, og man þó
vel mosagreinar Sigurðar Kristj-
ánssonar. En hvað er það, að
vera óhreinn og sóðalegur hjá
hinu, að vera dómgreindarlaus
og andlega ósjálfbjarga?
* *
Það kann vel að vera, að Ól-
afi Thors og hjálparsveitum
hans þyki það snjallræði að gera
stjórnarandstöðuna tortryggi-
lega á þann hátt að telja mönn-
um trú um, að þar sé allt sprott-
ið af meinfúsri afbrýðisemi
þeirra, er sjálfir vilji sitja í ráð-
herrastólunum. Það væri gott
fyrir Ólaf Thors, ef þessu yrði
trúað og hægt væri að vísa um-
ræðum frá á þeim grundvelli.
Það eru sjálfsagt nokkrar líkur
til þess, að einhverjir fáist til
þess að trúa slíku á Hermann
Jónasson og Eystein Jónsson.
Annað eins hefir rógberum oft
tekizt að telja fólki trú um. Og
þó eru hér erfiðir þröskuldar á
vegi trúgirninnar. Þar er sú
staðreynd, að þessir menn settu
alltaf ákveðin skilyrði fyrir
þátttöku sinni í stjórn og þeir
vildu aldrei kaupa stjórnarsæt-
in því verði, að falla frá þessum
skilyrðum. Ólafur Thors hefir
harmað það sárlega í áheyrn
alþjóðar, að þessir menn, sem
hann og Ófeigur segja nú, að
allt hafi viljað og vilji vinna fyr-
ir metorðin, vildu ekki vera með
í stjórnarmyndun hans. Það stóð
því ekki á Ólafi að hleypa þeim
inn í samstarfið. Ég veit því, að
allir hinir greindari og gætnari
menn sjá það, að hefði málefna-
leg afstaða Hermanns og Ey-
stein verið eins hreifanleg og
afstaða Ólafs Thors, hefðu þeir
ekki þurft að verða utangátta,
þegar stjórnin var mynduð.
Önnur villan er sú, að hér var
ekki um neinar persónulegar
samningagerðir við þessa tvo
nafngreindu foringja Framsókn-
arflokksins að ræða. Allar samn-
ingaumleitanir fóru fram af
flokksins hálfu, og þessir menn
voru þar aldrei einir í samninga-
nefnd. Engir tala um það, að
aðrir þingmenn flokksins hafi
gert kröfur um ráðherradóm
sér til handa. Allir ættu að
þekkja þau sögulegu sannindi og
lögmál, að áhugaleysi í flokkn-
um og skortur á hugsjónum og
baráttumálum, vekur ríg milli
manna, en stór ^tefnumál og
þjónusta við þau sameinar og
útilokar persónulegan meting og
hégómlega árekstra. Eining
Framsóknarflokksins, sem m. a.
kom glöggt í ljós á flokksþing--
inu í fyrra, er sönnun þess, að
þar fara menn, sem vita stefnu
sína. Framsóknarflokkurinn er
ekki einkafyrirtæki eða eign
Hermanns Jónassonar og Ey-
steins Jónssonar. Hann er lands-
málasamtök dreifðra manna,
sem hafa trú á þjóðerni sínu,
persónulegu framtaki og sjálf-
stæði á grundvelli þeirrar fé-
lagshyggju og samvinnu, að eins
líf sé annars líf. Meðan þetta
dreifða, tápmikla og félagslynda
fólk treystir þeim Hermanni
og Eysteini bezt þeirra manna,
sem til mála koma sem foringj-
ar, felur það þeim forystu mála
sinna, en lengur ekki. Framtíð-
in mun sýna það, að vilji fólks-
ins og smekkur hlýtur að ráða
flokksforystunni. Ætli einhverj^-
ir leiðtogar að teygja flokkinn
eða leiða burtu frá lífsskoðun
liðsmannanna,hafa þeir þar með
misstigið sig út yfir vébönd sam-
starfsins. Þeir verða því að koma
aftur og beygja sig til þjónustu
við lífsskoðun hinna smáu og
dreifðu liðsmanna og leggja
önnur sjónarmið til hliðar,
hvort sem það eru persónulegir
valdadraumar eða eitthvað ann-
að. Geri þeir það ekki, hlýtur
að skilja leiðir, hversu margt
og mikið, sem fortíðin geymir.
Þá er ekki spurt um persónuleg-
Sá, sem er búinn að fá æfingu
í pæktun ánamaðka með áður-
greindum aðferðum, stígur
næsta sporið og elur upp ána-
maðka,
í tréstokkum.
ar tryggðir, væntumþykju eða
neitt slíkt, sem menn rækja við
kunningja sína í einkalífi.
Stjórnmálin eru alvarleg bar-
átta, og þar velja menn sér for-
ingja málefnalega eftir viðhorf-
um dagsins í dag. Ef um það
er að ræða, að Ólafur Thors og
talsmenn hans trúi því, að
Framsóknarflokkurinn sé eign
foringj a sinná og samningar um
ríkisstjórn einkamál fáeinna
manna, þá skjátlast þeim mjög.
Það er þá engin von, að þeir
skilji grundvöll samvinnuhreyf-
ingarinnar og félagslegrar
menningar.
❖ Hí Hí
En jafnvel þó að Ólafur Thors
og þeir kumpánar gætu nú talið
ýmsum athugalitlum mönnum
trú um það, að mennirnir, sem
ekki vildu fara í stjórn, ef það
kostaði þá að víkja frá því, sem
þeir töldu rétt, séu stefnulaus-
ari en kollsteypuráðherrarnir, er
þó annað eftir erfiðara. Það þarf
meira að gera til þess, að hægt
sé að trúa því, að stjórnarand-
staðan sé eingöngu sprottin af
persónulegri beizkju stefnu-
lausra manna, sem brá við að fá
ekki að vera í stjórn'.
Ólafi Thors stæði nær að gera
flokksbræðrum sínum og lands-
mönnum grein fyrir þvi, hvers
vegna ein fjórði hluti af þing-
flokki hans studdi ekki stjórn-
ina. Hvers vegna eru sumir
þingmenn í flokki Ólafs Thors
ákveðnir stjórnarandstæðingar,
eins og t. d. Pétur Ottesen, sem
var kosinn í miðstjórn flokksins
á landsfundinum um daginn,
með öllum atkvæðum nema
einu? Ekki gengur þeim til
gremja og beiskja vegna þess,
að þeir hafi hrakizt úr ráðherra-
stólum? Sögur ganga um það, að
ýmsir þessara þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins hafi átt kost á
vegtyllum og virðingarstöðum,
ef þeir vildu vera þægir og
auðsveipir. Ekki veit ég þó
sönnur á því. En ekki get ég var-
izt því, að þegar Ólafur Thors
og þeir félagar hans eru að tala
um metorðagirnd og valda-
græðgi, sem ráði afstöðu manna,
(Framhald á 6. slðu)
Hafi lánazt vel að rækta ána-
maðka með þeim hætti, sem nú
er lýst, er þriðja aðferðin tekin
fyrir, en hún er sú
Að ala upp ánamaðka í jarð
gröfnum kössum.
Hver stokkur er gerður úr ó-
hefluðum fjölum, að lengd 44,5
cm., breidd 38 cm. og 16 cm. á
dýpt. Minni kassa má einnig
nota, t. d.' 27 cm. á lengd, 24
cm. á breidd og 16 cm. á dýpt.
Þó að stærð kassanna sé lýst svo
nákvæmlejja, er ekki þar með
sagt, að ekki megi breyta út af
henni, ef mönnum sýnist svo, en
dýptin skyldi þó höfð hin sama.
Á kassabotninn eru boruð 6 göt
í tveimur röðum um 10,5 cm.
frá hliðunum. Ofarlega á öðrum
gaflinum er borað gat fyrir mjóa
vatnsstöngu, sem notuð er til að
vökva moldina. Þegar búið er
að koma moldinni og ánamöðk-
unum fyrir á sinn stað, er köss-
unum staflað hverjum ofan á
annan í tvær eða þrjár raðir. í
stærri kassana má láta um 1000
maðka, án þess að þrengja að
þeim til muna, og um 800 í þá
minni. Varast skyldi, eins og fyr,
að frost komist að þeim.
Má segja, að sú aðferð sé loka-
þátturinn í ánamaðkaeldinu.
Aðferðir, sem að framan eru
greindar, mega teljast sem æf-
ing, eða undirbúningur undir
stærra viðfangsefni, sem sé
ánamaðkaeldi í stórum jarð-
gröfnum kössum, þar sem
hundruð þúsunda og miljónir
af ánamöðkum eru ræktaðir.
Kassarnir eru gerðir úr óhefl-
uðum, grófum við. Hver kassi er
hafður 47 cm. á dýpt, 94 cm.
breiður og 156 cm. langur. Bika
má kassana, ef vill, en með engu
móti má nota kreósót. Lok er
haft á hverjum kassa og látið
falla vel að börmunum. Það er
látið ná dálítið út fyrir þá, til
þess að vatn renni út af því.
Kassana á að grafa svo djúpt í
jörð, að ekki standi meira upp
ýr en 5—8 cm. Jarðvegurinn
undir kössunum þarf að vera
vel ræstur. Um hásumarið er
breitt yfir kassana og þeim skýlt
Guðmundur Davíðsson:
I iii áDamaðkinn
(Síðari grein)
Enskt fræðslnrit um Island
Það hefir jafnan verið viður-
kennt, hve mikilsvert íslending-
um væri, að útlendingar fengju
rétta fræðslu um land og þjóð-.
Fyrir nokkrum árum var því
sett á fót sérstök stofnun, sem
m. a. skyldi annast þessa starf-
semi, Ferðaskrifstofa íslands.
Þótt starfsemi þessi yrði ekki
langlíf, stefndi hún samt í rétta
átt, og verður vafalaust tekin
upp í einni eða annarri mynd,
þegar alþjóðleg skipti hefjast
aftur með venjoilegum hætti.
Þörfin verður þá enn brýnni en
áður, þar sem ferðalög útlend-
lnga hingað munu stóraukast og
er nauðsynlegt að geta veitt
þeim og öðrum, er þess kynnu
að óska, sem réttasta fræðslu
um landið og þjóðina.
Eitt undirstöðuatriði slíkrar
fræðslustarfsemi eru aðgengileg
og áreiðanleg rit á erlenduip.
tungumálum, þar sem dregnar
eru saman þær upplýsingar um
þjóðina og landið, sem útlend-
ingar telja sig mestu varða.
Það var því ástæða til að fagna
því, er eitt merkast útgáfufyr-
irtæki heimsins, Oxford Uni-
versity Press, gaf út slík rit
fyrir nokkrum árum. Nefndist
það á ensku: Iceland Past and
Present (ísland fyrr og nú) og
var höfundur þess dr. Björn
Þórðarson, þáv. lögmaður í
Reykjavík, en þýðandi þess á
enska tungu var Sir William
Craigie, sem er maður víðfrægur
fyrir fræðistörf sín. í riti þessu,
sem var mjög stutt, var rakinn
í höfuðdráttum saga þjóðarinn-
ar, atvinnuhættir hennar og lýs-
ing landsins. Hafði dr. Birni
tekizt það sérstaklega vel að
dnaga saman mikinn fróðleik,
án þess þó að gera hann of
þurran og strembinn, eins og oft
vill verða i slíkum tilfellum.
Fyrir þá, sem ekki þekkja höf-
undinn, voru nöfn útgefandans
og þýðandans næg trygging fyr-
ir því, að ritið væri áreiðanlegt.
Oxford University Press hefir
gefið út fjölda þvílíkra smárita,
sðm náð hafa mikilli útbreiðslu
um allan heim, vegna þess hve
áreiðanleg og handhæg þau
Þykja.
Dr. Björn Þórðarson.
Fyrir skömmu síðan hefir
verið gefin út önnur útgáfa
þessa rits, og er hún aukin og
endurbætt. Þar hefir m. a. verið
bætt við glöggri frásögn af lýð-
veldisstofnuninni. Fyrri útgáfan
hafði hlotið mjög góða dóma, m.
a. verið þrívegis getið í The
Times, sem minnist þó fæstra
bóka nema einu sinni. Telja má
þó víst, að þessi síðari útgáfa
muni líka enn betur en hin
fyrri.
Það er áreiðanlega óhætt að
mæla með þessu riti við þá, sem
þurfa að útvega erlendum
mönnum heppilegt heimildarrit
um fsland og íslendinga. Því
efni verða vart gerð betri skil í
stuttu máli,en ritið er ekki nema
48 bls. í frekar litlu broti. Nafn
útgefandans 'og þýðandans er
jafnframt trygging fyrir því, að
útlendingar munu ekki líta á
ritið sem verijulegan auglýsinga-
pésa, heldur sem greinagott rit,
er óhætt sé að treystá.
vel yfir sólarhita. 24° á Celsíus
og þaðan af meiri hiti í mold-
inni er banvænn ánamöðkum.
Um 3 cm. þykkt lag af góðu
töðu| resi skyldi láta í botninn á
ánamaðkakassanum. Sé það
ekki við hendina, má nota í þess
stað gamlan og grófan poka-
striga og hafa hann tvöfaldan.
Striginn dreifir rakanum úr
moldinni og heldur honum í sér,
en heyið þins vegar ágætt fóður
fyrir makana, þegar það fúnar.
Þegar búið er að koma mold og
ánamaðkafóðri, er strigapoki
skorinn sundur í 6 eða 8 parta
og þeir síðan lagðir ofan á mold-
ina. En strigalepparnir eru
bleyttir vel áður og vökva má
moldina í gegnum þá, þegar með
þarf. Þegar búið er að fylla’
kass*na af feitri og rakri gróð-
urmold, sem má vera dálítið
leirborin og blönduð vel rotnuð-
um jurtaleifum, eru látnir í
hvern kassa 600—800 ána-
maðkar og grasþaka eða lag af
rotnuðum jurtablöðum, lagt of-
an á moldina’ undir lokið, sem
fóðurbirgðir handa möðkunum.
í þurrviðri er nauðsynlegt að
vökva moldina örlítið stöku
sinnum. Mikið vatn er þó ána-
möðkunum til óþæginda. Nauð-
syn ber til þess að verja kassana
fyrir frosti. Er það gert á þann
veg, að hylja þá með þykku lagi
af hálfrotnuðum húsdýraáburði
eða sambreysking. Þó að ána-
maðkar geti lifað lengi undir
þessum kringumstæðum, er
samt nauðsynlegt að fóðra þá
stöku sinnum. Er áður getið
um, hvers þeir þurfa helzt með,
en þó skal nefna hér í viðbót
nokkrar fóðurtegundir. Bezta
ánamaðkafóður, sem menn
þekkja, er karakúl-tað, en þess
er nú ekki kostur hér á landi.
Annað húsdýratað er einnig
gott fóður, svo sem áburður
undan alifuglum og kanínum.
Bezt er að mylja þetta og blanda
vel saman með dálitlu af mó-
mold. Sé hún ekki við hendina
má í hennar stað nota sag, en
þó ekki rauðviðarsag, því að það
drepur ánamaðka. Þá~ má gefa
ánamöðkum feitt hakkað kjöt,
kjötseyði og dálítið af sykri,
sápuvatn og mjólk. Varast skyldi
að fóðra ánamaðka með saltaðri
fæðu. Sumir klína sírópsleðju
á blautan strigalappa og leggja
hann ofan á, moldina undir
kassalokið. Sirópið er látið snúa
niður. Ánamaðkarnir tímgvast
örar og þroskast betur, ef þeir
eru vel fóðraðir. Að öðrum kosti
rýrna þeir ,og veslast upp eins og
aðrar skepnur, sem búa lengi
við fóðurskort.
Meðal annars eru ánamaðkar
ræktaðir sem fóður handa ali-
fuglum. Hænsni, sem fóðruð eru
á ánamöökum, verða, eins og
jurtir, sem vaxa í ánamaðka-
mold, heilbrigðari og gefa meiri
arð en af öðru fóðri. Er þá einni
varphænu ætlaðir 5 eða 6 full-
vaxnir ánamaðkar á dag, eða
um 2000 á ári. Egghnoðum má
einnig blanda í föðurkornið