Tíminn - 06.07.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
' ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 Oe 4373.
! PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
RITSTJÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudaginn 6. júlí 1945
50. blað
Heilindin á stjérnarheimillnn:
7 ’ x 'f*
YSirboð kommúnísta vid
ákvörðun síldarverðsins
Tilgangur þeirra var að ófrægja Alþýðuflokk-
inn og Sjálfstæðisflokkinn meðal útvegsmanna
og sjómanna.
/
Stjórn síldarverksmiðja ríkisins hefir ákveðið að hefja mót-
töku á síld 8. þ. m. og greiða kr. 18.50 fyrir málið eða 50 aurum
meira en fyrra. Var þessi ákvörðun um verðið tekin eftir nær
tveggja mánaða þóf, er hlauzt af því, §ð kommúnistar héldu
uppi allmiklum skrípaleik til að sýnast vera vinir sjómanna og
geta svikizt aftan að samstarfsmönnum sínum í ríkisstjórninni
og ófrægt þá. Er framkoma kommúnista í þessu máli gott dæmi
um þau heilindi, er stjórnarsamvinnan hvilir á.
Allsherj arverkfallið í Vestmannaeyjums
v — r v 7
Kommúnistar ætla að knýja verzlun-
arstéttina inn í Alþýðusambandið
NIMITZ FLOTAFORINGI
Chester William Nimitz, yfirforingi Bandarikjaflotans á Kyrráhafi, verð-
ur aö öllum líkindum frœgasti flotaforinginn, sem komið hefir við sögu
í þessari styrjöld. Það féll í hlut hans að taka við stjórn Kyrrahafsflot-
ans eftir að mikill hluti hans var eyðilagöur í Pearl Harbor og hefir hann
gegnt því starfi jafnan síðan við vaxandi orðstír. Nimitz varð 60 ára i
vetur. Hann er sonarsonur þýzks skipstjóra, er settist að í Bandarikjun-
um. Hann gekk ungur í sjóherinn og hefir verið þar við hin ólíklegustu
störf jafnan síðan, m. a. verið kafbátsforingi. — Nimitz sézt hér á miðri
myndinni meöal samstarfsmanna sinna.
\ * \
Aðaliundur Káupfélags
Stykkíshólms
Viðskiptavelta félagsins naiii 6.3 milj. króna
árið 1944.
Lærdómsrík saga firá Vestmanna-
eyjum er sýnir eininguna og heil-
indín á stjórnarheimilinu
Síðastl. miðvikudag hófst í Vestmannaeyjum allsherjarverk-
fall, sem er einstætt í sinni röð. Það er ekki sprottið af neinum
ágreiningi um kaup eða kjör, heldur er það upphaf f nýrri sókn
kommúnista til að ná verzlunarfólki iandsins inn í Alþýðusam-
bandið. Til þess ná þessu marki, er ekki skirrzt við að beita
hinum fullkomnustu bolabrögðum, eins og þetta allsherjarverk-
fall er gott dæmi um.
Tildrög þessa deilumáls eru þau, að kommúnistar hafa nýlega
stofnað verzlunarmannafélag í Vestmannaeyjum og heimta að
kaupmenn viðurkenni það sem samningsaðila, enda þótt fyrir
sé annað verzlunarmannafélag, sem kaupmenn hafa sam-
ið við. Félag kommúnista er miklu fámennara en hitt félagið og
fyrir þessu brölti kommúnista er ekki minnsti áhugi meðal verzl-
unarmanna, eins. og sjá má á því, að einar 7 manneskjur hafa tek-
ið þátt í verkfaíli, sem félagið hóf 22. f. m., enda þótt það ætti
að ná til 100 manns. Þegar kommúnistar sáu, að þetta verkfall
dugði ekki, gripu þeir því til þess ráðs, að láta verklýðsfélögin
í Vestmannaeyjum efna til allsherjarverkfalls frá og með 4. þu m.
Svo mikill hefir ofsi þeirra verið, að þeir hafa látið stjórn þessa
verzlunarmannafélags síns neita að bera miðlunartillögu frá
sáttasemjara undir atkvæðagreiðslu, enda þótt hún væri áður
búin að lofa því.
Mál þetta er gott dæmi um vinnufrið þann, sem Mbl. lofar
núv. stjórn íyrir, og heilindi, sem stjórnarsamvinnan byggist á.
í skjóli samstarfsins beita kommúnistar nú fyllstu ofbeldis-
aðförum til að ná undir sig þeirri stétt, er Sjálfstæðisflokkurinn
hefir talið sína styrkustu stoð til þessa!
J0HN CURTIN
»
John Curtin. forsœtisráðherra Ást-
ralíu, andaðist í fyrradag. Hafði hann
verið lengi veikur. Banamein hans
var hjartasjúkdómur. Hann var rúm-
lega sextugur að aldri og hafði verið
forsœtisráðherra seinustu 4 árin, en
formaður ástralska Alþýðuflokksins,
sem hefir nú meira%uta á þingi, í 10
ár. Curtin var fyrst verkamaður, síð-
an prentari og þar nœst ritstjóri í 10
ár. Á þingi liefir hann setið lengi.
Hann þótti mikilhcefur stjórnmála-
' foringi.
Ferðalog reykvískra
íþróttamanna
Fj órir hópar reykvískra
íþróttamanna verða í ferðalög-
um um næstu helgi.
Úrvals fimleikaflokkur karla
og kvenna úr Glímufélaginu Ár-
mann eru nú á feröalagi um
Austurland. Lagði þessi hópur,
sem í eru 60 manns af stað frá
Reykjavík síðastl. sunnudag.
Fyrsta sýningin var að Eiðum
síðastl. þriðjudag, en síðan átti
að sýna á þessum stöðum: Reyð-
arfirði, Eskifirði, Norðfirði, Fá-
skrúðsfirði, Breiðdalsvík, Seyð-
isfirði og Vopnafirði. — Stjórn-
andi fimleikaflokkanna er Jón
Þorsteinsson, en fararstjóri er
Jens Guðbjörnsson, formaður
Ármanns.
Nýlega fóru 10 frj álsíþrótta-
menn' úr í. R. með flugvél til
Akureyrar í boði iþróttafélagsins
Þórs þar bg munu þeir keppa við
Akureyringa í frjálsum íþrótt-
um. Flokkurinn kemur aft-
ur til Reykjavíkur á sunnudag-
inn. Fararstjóri er Þorbjörn
Guðmundsson blaðamaður.
íþróttabandalag ísafjarðar
hefir boðið meistaraflokki K. R.
til ísafjarðar og mun hann
keppa í knattspyrnu við félögin
þar. — Knattspyrnumennirnir
flugu vestur í fyrradag og munu
koma -aftur á sunnudag. Farar-
stjóri er ján Leós bankagjald-
keri.
(Framhald á 8. siðu)
Mál þetta var fyrst tekið fyrir
á fundi í stjórn verksmiðjanna
9. maí síðastl. Fyrir þeim fundi
lá rekstraráætlun fyrir 1945, er
f ramkvæmdast j óri verksmiðj -
anna hafði samið. Var hún mið-
uð við 600 þús. mála vinnslu og
meðalfitumagn síldarinnar und-
aiifarin 5 ár. Niðurstaða þess-
arar áætlunar var sú, að hægt
væri að greiða kr. 17,39 fyrir
máli(L Verksmiðjústjórnin gerði
ráð fyrir, að fást myndi á sjö-
unda hundrað þúsund mál og
hækkaði því verðið úr kr. 17.39
í kr. 18.00. Var síðan samþykkt
með samhljóða fjórum atkvæð-
um ^Sveinn Benediktsson, Jón
L. Þórðarson, Erlendur Þor-
steinsson og Þormóður 'Eyjólfs-
son) að óska eftir heimild at-
vinnumálaráðherra til að
kaupa síldina föstu verði fyrir
kr. 18.00 málið. Einnig var sam-
þýkkt að taka við síldinni til
vinnslu af þeim, sem óskuðu
þess heldur, gegn greiðslu á 85%
á áætlunarverðinu og endan-
legu uppgjöri síðar. Fulltrúi
kommúnista, Þóroddur Jjuð-
mundsson, tók ekki þátt í pess-
ari atkvæðagreiðslu og Jagði ekki
fram neina sérstaka tillögu. Var
heldur ekki við því búist' að
hann myndi leggja fram neina
breytingartillögu, þai>sem hann
hafði samþykkt í fyrra, að ^asta
verðið skyldi vera kr. 18.00 fyrir
málið og síðan hefir útflutn-
ingsverðið ekki hækkað, en ýms
rekstrarkostnaður verksmiðj -
anna aukizt. ^
Reyndin varð þó önnur. Fljót-
lega eftir að meirihluti síldar-
verksmiðjustjórnar höfðu geng-
ið frá tillögu sinni, fóru komm-
únistar á kreik, þótt þeir hefðu
ekkert látið á sér bera meðan
méirihlutinn var að ganga frá
henni. Töldu þeir, að rfeeirihlut-
inn hefði ákveðið verðið of lágt,
hann væri óvinveittur sjómönn-
um o. s. frv. Leið svo röskur
mánuður, en þann 13. júní síð-
astl. sendi Þóroddur atvinnu-
málaráðuneytinu bréf, þar sem
hann leggur til, sem minnihluti
síldarverksmiðjustjórnar, að
fasta verðið verði kr. 19.50 fyrir
málið, eða kr. 1,50 hærra en
hann hafði sjálfur lagt til að
það yrði i fyrra undir öllu hag-
kvæmari kringumstæðum fyrir
verksmiðjurnar. Rökstuddi Þór-
oddur þessa hækkunartillögu
sína einkum með því, að aflinn,
(Framhald á 8. síðu)
Bílslys
\
í fyrrakvöld varð það sviplega
slys, að fjörga ára drengur,
Jlreiðar Sæmundsson, til heim-
ilis að Efstasund 28, varð fyrir
bifreiðinni R-2927 á Langholts-
vegi og beið bana. Hreiðar litli
var sonur hjónanna Guðrúnar
Guðmundsdóttur og Sæmundar
Elínmundssonar.
Lögreglurannsókn er þegar
hafin í málinu.
Aðalfundur Kaupfélags Stykk-
ishólms var haldinn 19. júni
síðastl. Á fundinum var minnst
'25 ára afmælis félagsins, en frá
því hefir áður verið sagt hér í
blaðinu.
Fundinn sátu framkvæmda-
stjóri félagsins, Sigurður Stein-
þórsson, stjórn félagsins og 19
kjörnir fulltrúar frá deildum fé-
landsins.
hamri.
Sala ísl. afurða nam á á.rinu
3 milj. 33 þús. kr., en sala að-
keyptra vara nam 2 milj. og 16
þús. kr. rúmlega. Auk þess nam
sala saumastofunnar 164 þús.
kr. Vöruvelta félagsins jókst því
um kr. 71 þúsund og varð í heild
um 6 miljónir og 314 þúsund
krónur. Meðal álagning árið 1944
varð 14.7% og hefir enn lækkað,
þar sem hún var 15.8% árið
1943. Reksturshagnaður á árinu
varð kr. 76.131,84. áameignar-
é"jóðir félagsins höfðu hækkað á
árinu um kr. 75 þús. og stofn-
sjóður kr. 42.300,00. Hagur við-
skiptamanna í heild gagnvart
kaupfélaginu hafði batnað um
175.600 kr. Hækkun inneigna er
eingöngu hjá innlánsdeild, en
árið 1943 bættu viðskiptamenn
(Framhald á 8. síðu)
Fímm Esjuiarþegar
herteknir
^Esja fór frá Kaupmannahöfn
kl. 1 e. h. á sunnudaginn. Mikill
mannfjöldi var viðstaddur, þeg-
ar skipið lagði frá. Hedtoft Han-
sen ráðherra færði skipstjóran-
um sérstakar þakkir og bað
hann fyrir skilaboð til íslenzku
þjóðarinnar.
Nokkru eftir að Esja hafði lagt
úr höfn, gerðust þau tíðindi, að
fulltrúar dönsku mótspyrnu-
hreyfingarinnar stöðvuðu skipið
og höfðu á brott með sér fimm
farþega, þrátt fyrir mótmæli
þeirra og annarra farþega. Hefir
þessi atburður vakið mikla
gremju, sem vonlegt er.
Þetta tafði för Esju allmikið
og kom hún ekki til Gautaborg-
ar fyrr en seint á mánudags-
kvöldið, en þar átti hún að taka
um 80 íslendinga, er koma frá
Noregi og Svíþjóð.
Esja mun hafa farið frá
Gautaborg í fyrrakvöld og er
værttanleg hingað upp úr helg-
inni.
IJppliaf deiliumar.
Saga þessa máls er í höfuð-
atriðum þessi:
Á síðastliðnu ári var stofnað
í Vestmannaeyjum, að tilhlutun
kommúnista, verzlunarmanna-
félag, er nefndi sig Verzlunar-
mannafélag Vestmannaeyinga.
Félag þetta fékk daufar undir-
tektir og munu sennilega aldrei
hafa verið í því nema 30—40
manns. Það gekk fljótlega í Al-
þýðusamband íslands.
Um svipað leyti og þetta fé-
lag var stofnað, var endurreist
gamla verzlunarmannafélagið í
Eyjum, en starf þess hafði legið
niðri um nokkurn tíma. Fékk
það nafnið Verzlunarmannafé-
lag Vestmannaeyja. Meðlimatala
þessa félags m,un vera rúmir 80
menn, og hefir það svipaða
starfsháttu og Verzlunarmanna-
féagið í Reykjavík, þ. e. að inn-
an vébanda þess eru bæði verzl-
unarmenn og „kaupmenn.
Skömmu eftir að félögin voru
stofnuð, kröfðust þau hvort í
sínu lagi, að kaupmenn semdu
við sig um kaup og kjör og varð
það úr, að kaupmenn, eða Félag
kaupsýslumanna í Vestmanna-
eyjum, sem mikill meiri hluti af
kaupmönnum og verzlunarfyrir-
tækjum eru meðlimir í, sömdu
við Verzlunarmannafélag yest-
mannaeyja, og: viðurkenndu þar
með það félag, sem/ hinn rétta
samningsaðila um kaup og kjör
verzlunarfólks á staðrtum. Hitt
félagið, VerzlunaTmannafélag
Vestmannaeyinga, gerði aðeins
samninga um kjör við tvö verzl-
unarfyrirtæki, og voru kjara-
samningar þess svo 'að segja
samhljóða kjarasamningi þeim,
er Verzlunarmannafélag Vest-
mannaeyja gerði við Félag kaup-
sýslumanna, svo að með tilliti til
þessa er sýnt, að deila þessi er
ekki kjaradeila.
AlþýðpsambaudilS
kemur til sögunnar.
í máli þessu gerðist svo ekki
neitt frekara þar til 6. í^m., er
Guðmundur Vigfússon, erindreki
Alþýðusamband^ins, kom til
Vestmannaeyja. Skömmu eftir
komu hans, fór hið svokallaða
Verzlunarmannafél. Vestmanna-
eyinga á stúfana og krafðist
þess, að félag ka'upsýslumanna
semdi við sig um kaup og kjör.
Félag kaupsýslumanna svaraði
þessari málaleitun á þann veg,
að það hefði fyrir hönd meö-
lima sinna þegar samið við
Verzlunarmannafél. Vestmanna-
eyja, og myndi ekki semja við
annað félag, meðan ekki væri
úr því skorið, hvort félagið væri
rétthærra sem samningsaðili.
Samþykkti Félag kaupsýslu-
manna að leita úrskurðar Fé-
lagsdóms um hvort félagið væri
rétthærra.
Þessu svari frá Félagi kaup-
sýslumanna undi Guðmundur
Vigfússon* ekki, en hann hafði
fyrir hönd Alþýðusambandsins
tekið að sér deilu þessa. Er nú
skemmst frá því að segja, að
Verzlunarmannafél. Vestmanna-
eyinga samþykkti að hefja verk-
fall, og hófst það 22. f. m„ en
ekki var nú verkfallið öflugra
en það, að einir níu menn lögðu
í niður vinnu, hjá þeim fyrirtækj-
um, sem lýst var verkfalli hjá,
en tveir menn munu hafa byrj-
að að vinna strax aftur. Alls
munu fyrirtæki þessi hafa yfir
(Framhald á 8. siðu)
I DAG
birtist á 3. síðu grein eftir Ólaf
Jóhannesson framkvæmdastjóra
um Veltuskattinn og samvinnu-
félðgin.
Neðanmáls á 3. og 4. siðu birt-
ast kaflar úr hátiðaræðu Stef-
áns Jónssonar námsstjóra, er
hann flutti í Stykkishólmi 17.
júni síðastl.