Tíminn - 24.08.1945, Blaðsíða 1

'T~
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
>
PRENTSMIÐJAN EDDA hS.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Síml 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudaglim 24. ágúst 1945
63. blað
Færeyingar ásaka fslendinga
fyrir vanskil og vanefndir
Viðtal við Kristján Friðrikssou fram-
kvæmdastjóra.
Kristján Friðriksson framkvæmdarstjóri er nýlega kominn
heim eftir nokkurra vikna dvöl í Færeyjum. Hefir fréttamaður
Tímans notáð tækif&rið til að spyrja hann frétta þaðan. Hefir
Kristján m. a. þau tíðindi að segja, að mikil óánægja sé þar
ríkjandi í garð íslendinga vegna ýmissra vanefnda og vanskila
af þeirra hálfu og þá ekki sízt í sambandi við leigusamninginn
í vetur. Er sannarlega illt til þess að vita, ef íslendingar kynna
sig þannig, og þó sér í lagi ísienzk stjórnarvöld. Er hér vissu-
lega um mál að ræða, sem þarfnast frekari umræðná og upplýs-
inga. — Viðtalið við Kristján, þar sem hann víkur að þessu máli,
fer hér á eftir:
-i- Hvernig er um að litast í
Færeyjum um þessar mundir?
Hvernig leizt þér þar á land og
fólk?
—í fæstum orðum sagt, leizt
mér vel á fólkið en miður vel
á landið. Þykja mér Færeyjar
að mörgu leyti fallegt land, en
landkostir eru þar ekki að sama
skapi góðir. Yfirleitt leizt mér
illa á atvinnuskilyrði landsins.
Fiskimiðin kringiim eyjarnar
voru áður auðug en hafa verznað
mjög á síðari árum, einkum fyr-
ir ágang erlendra togara. Veiði
sina Verða Færeyingar því að
sækja til íslands og Grænlands
að mjög miklu leyti. Skilyrði
til landbúnaðar virtust mér
slæm, einkum vegna þess, að
fjöllin eru víðast svo brött, að
þar verður naumast hægt að
koma við nýtízku landbúnaðar-
vélum. Óvíða eru landsvæði, er
hægt væri að taka til ræktunar
í stórum stíl. Og ekki get ég
séð, að til séu nein sérstök skil-
yrði fyrir iðnað í Færeyjum,
fram yfir það, sem annars stað-
ar gerist.
En það, sem hjálpar, er, að í
eyjunum býr dugleg og gáfuð
þjóð, með mikla menningu. Ég
álít, að í menningu yfirleitt
standi Færeyingar ekki að baki
annarra Norðurlandaþjóða. Það
er aðeins vegna fólksfæðar,
vegna smæðar og fátæktar sjálfs
lands þeirra, sem svo kann að
virðast í fljótu bragði, en sá,
sem kemur til Færeyja og kynn-
ist þar fólki og þjóðháttum,
sannfærist um, að þar býr
myndarlegt fólk með mikla
menningu. Yfirleitt virðist mér
að Færeyingar séu, mjög líkir
í^lendlngum og Norðmönnum
— svo líkir, að þar megi naum-
ast á milli sjá, — a. m. k. er ég
viss um, að hvað gjörfileik snert-
ir standa þeir sízt að baki þess-
um frændþjóðum sínm. Sú hug-
mynd, sem margir íslendingar
hafa myndað sér um Færeyinga
— aðeins við að sjá nokkra sjó-
(Framhald á 8. síðu)
Sýiiishorn VII.
Barátta Ölafs Thors
gegn dýrtíðinni
Hver treystir slíkiim manni?
Fyrir haustkosningarnar 1942 gaf Sjálfstæðisflokkurinn enn
ýmsar játningar í dýrtíðarmálunum og fyrirheit, sem áttu að
vinna^kjósendur. Morgunbl. segir 11. okt. 1942:
„Alls staffar er þeim, sem vit hafa á, ljóst, aff ef verffbólguna
á aff stöffva, verffur þaff eigi gert nema með því aff stöffva
hvorttveggja: HÆKKUN KAUPS OG VÖRUYERÐS. VIÐ-
LEITNI SJÁLFSTÆÐLSMANNA TIL ÞESS AÐ STANDA Á
MÓTI VERÐBÓLGUNNI HEFIR FRÁ UPPHAFI HVÍLT Á
ÞESSUM ALGILDU SANNINDUM---------ef eigi tekst aff stöffva
hvorttveggja, kaup og vöruverfflag, þá heldur verffhækkunar-
skrúfan endalaust áfram. SJÁLFSTÆÐISMENN EINIR hafa
aldrei misst sjónar á þessupi sannindum".
31. júlí 1945 er komið ahnað hljóð í strokkinn. Þá segir
Morgunblaðið:
„Flestir bændur eru orffnir skuldlausir af því aff Framsó.kn-
armönhum tókst ekki aff.halda óbreyttu kaupgjaldi og afurffa-
verffi. Framsóknarvaldiff hefir veriff brotiff á bak aftur á Al-
þingi“.
Og næsta dag hælist blaðið um yfir hringavitleysu Sjálf-
stæðisflokksins í dýrtíðarmálunum og segir:
„Hækkunin hefir skapaff miljónagróffa fyrir bændur og
verkamenn“. i
En skyldu þessi orð Morgunblaðsins 22. sept 1942 vera
markleysa?
„Mönnum skilst þaff nú prffiff, aff ef ekki tekst aff stöffva
dýrtíffarflóffiff, vferffa PENINGARNIR VERÐLAUSIR aff lokum
og hiff háa kaupgjald kemur aff engu haldi fyrir verkamenn
og Iaunastéttir“. * ^
Um verðgildi peninganna er ekki rætt í dálkum Morgun-
blaðsins núna.
Og 26. sept. 1942 segir dýrtiðarhöfðinginn sjálfur, Ólafur
Thors:
„Bölvun sú, er viff blasir, ef dýrtíffin leikur lausum hala, er
því geigvænlegri, sem boginn verffur hærra spenntur".
Nú hefir Ólafur komið vísitölunni upp í 275, sem er metið.
Hann getur því sannarlega tekið undir hin spámannlegu orð:
„Það góða, sem ég vil, það geri ég ekki. Það vonda, sem ég vil
ekki, það geri ég“.
Verðlagslögin nýju mælast mjög illa
fyrir meöal bændastéttarinnar
Þau sanna bændum betur
en nokkuð annað nauðsyn
aukinna samtaka
Þ inghúsic) í B údapest

\
Hvaffanæfa af landinu berast þær fréttir, aff bráffabirgffa-
lög Péturs Magnússonar mælist mjög illa fyrir meffal bænda-.
stéttarinnar. Blekkingar og áróður íhaldsmanna og kommúnista
hefir ekki aff neinu leyti villt bændum sýn á raunverulegu inni-
haldi laganna. Fréttirnar utan af landinu sýna þaff einnig Ijós-
lega, aff bændur eru staffráðnir í því aff svara þessum ólögum
meff því, aff efla samtök sín og ná í hendur þeirra því valdi, sem
landbúnaffarráðherra er gefiff í lögunum.
Mynd þessi er af þinghúsinu í Budapest, sem stendur við Dóná, er rennur
gegnum borgina. Bygging þessi, sem er í gotneskum stíl, var byggð á árunum
1883—1902 og þykir ein fegursta þinghúsbyggingin í Evrópu. Sú hlið hennar,
sem snýr að Dóná, er 265 m. löng, en hæsti turninn er 98 m. hár. — Sjáldan
hefir verið frjálst þing í Ungverjalandi síðan þinghúsið var reist og þykir
þó ekki horfa glæsilegar með það eftir stríðslokin, eins og sjá má í erlenda
yfirlitinu á 2. síðu blaðsins. 1 Budapest eru margar aðrar glæsilegar bygg-
ingar og borgin þykir yfirleitt mjög fögur, en hún^varð fyrir miklum skemmd-
um, er Rússar og pjóðverjar börðust um hana síðastl. vetur.
Verður síldarmjölið skammtað?
Það má ekkert láta óg’ert til að tryggja bænd-
um nægan fóðurbæti. 0
Síldarleysið og óþurkarnir á Suffvesturlandi virffast ætla aff
gera þaff aff verkum, aff síldarmjölsframleiðslan verffi of lítil til
aff fullnægja fóffurbætisþörfinni, sem verffur vafalaust stórum
meiri en nokkuru sinni fyrr. Búnaffarfélag íslands hefir því í
samráffi viff ríkisstjórnina hafiff undirbúning aff því, aff tekin
verffi upp skömmtun á síldarmjöli, reynist framleiffslan of lítil.
Tíminn átti í gær vifftal viff
Steingrím Steinþórsson búnaff-
armálastjóra um þessi mál. Full-
ar upplýsingar eru enn ekki fyr-
ir hendi um þa^, hve mikil síld-
armjölsframleiffslan er orðin, en
sennilega er hún ekki yfir 7000
smál. Einn af ráffunautum Bún- |
affarfélags íslands er ntí staddur ;
á Siglufirffi til að undirbúa
dreifingu síldarmjölsins og aðr-
ar aðgerffir í þessu sambandi.
í landinu munu vera um 3000
smál. af fiskimjöli, er nota má
sem fóðurbæti.
Samkvæmt upplýsingum, sem
Tíminn fékk hjá Viðskiptaráffi í
gær, hafa veriff fluttar inn 10.-
500 smál. af fóðurbæti, þaff sem
af er árinu, og mun t'alsvert af
þessum vörum vera ónotaff enn.
Innflytjendasambandið mun
eiga von á 4400 smál. af fóffur-
bæti í haust og fyrri hluta vetr-
ar, en S. í. S. hefir tryggt sér
.2.500 smál. af maísmjöli og tals-
1 dag
fcirtist á 3. síðu grein eftir
sunnlenzkan bónda um óþurrk-
ana í sumar, heyþurrkunartil-
raunirnar og nauðsyn á öflun
bentugs fóðurbætis.
Neðanmáls á 3. síðu er greln
eftir dr. Victor Urbantschitsch
um hinn víðfræga fiðlusnilling,
Adolf Busch, sem nú dvelur í
Reykjavik.
verðu af öffrum fóðurvörum, sem
verður væntanlega allt flutt inn
í haust.
Ef að líkum lætur, verffur þessi
innflutningur þó tæpast nógur
og verður því að gera ráðstaf-
anir til aukins innflutnings.
Verður það að teljast sjálfsagt,
að ríkisstjórnin afli sér full-
komins yfirlits um þessi mál og
geri nauffsynlegar ráðstafanir í
samráði viff þá aðila, sem hlut
eiga að máli, til að tryggja það,
aff nægur fóffurbætir verði til í
landinu. Nógir erfiðleikar verffa
samt á því aff viðhalda bústofn-
inum, þótt ekki bætist við þá
skortur á fóffurbæti. .
Samninganefnd til að
ræða við Dani
■ S í ■ j ' ;
Forseti íslands skipaði 22. þ.
m. nefnd til þess að sémja við
ríkisstjórn Danmerkur um þau
mál, sem nauffsyn ber til ,að
ganga frá, vegna niðurfellingar
dansk-íslenzka sambandslaga-
samningsins.
Nefndina skipa: Jakob Möller
sendiherra, formaður, Eysteinn
Jónsson, alþingismaður, Stefán
Jóhann Stefánsson, alþingis-
maffur og Kristinn Andrésson,
alþingismaffur.
Prófessor Ólafur Lárusson, dr.
jur. verður ráffunautur
Nishcppnaðnr áróður.
Sá áróður íhaldsmanna og
kommúnista, aff lögin leggi
valdið í verfflagsmálunum í
hendur bænda sjálfra, þar sem
eingöngu bændur eða starfs-
menn þeirra megi eiga sæti í
búnaðarráði, hefir ekki að neinu
leyti villt bændum sýn. Bænd-
um er mætavel Ijóst, að því aff-
eins væri þetta vald lagt i hend-
ur þeirr#, að þeir effa samtök
þeirra fengju aff tilnefna menn
í búnaffarráffiff. í staff þess, aff
það sé gert, er útnefningarvald-
ið lagt í hendur landbúnaðar-
ráðherrans eins. Þaff er því
hann, en ekki bændastéttin, sem
hefir fengið valdiff í verðlags-
málunum í sínar hendur.
Með því að leggja þetta vald
i hendur landbúnaðarráðherr-
ans eins, eru bændur vitanlegai
sviptir allri aðstöffu til aff ráffa
nokkru um afurðaverðiff. Þeir
hafa ekki minnstu tryggingu
fyrir því, að mennirnjr, sem
verffa valdir í ráðið, þótt þeir
tilheyri bændastéttinni, gætf
þar hagsmuna þeirra og óska.
Vinsamlegur landbúnaðarr^ð-
herra getur valið þangað góffa
menn, en óvinsamlegur land-
búnaðarráffherra hið gagnstæffa.
Þessu mikla valdi landbúnaffar-
ráðherrans fylgir svo mikil á-
hætta og öryggisleysi fyrir
bændastéttina, að slík skipun
verðlagsmálanna er með öllu
óþolandi.
Eina örugga tryggingin, sem
bændur geta haft í þessum mál-
um er, að samtök, sem þeir ráða
yfir, útnefni fulltrúa í verfflags-
nefndirnar að mestu eða öllu
leyti. Fyrri skipun þessara mála
var sú, aff samtök bænda út-
nefndu tvo af fimm, en odda-
maffurinn var hlutlaus. Þótt
þessi skipun væri ekki eins góff
og örugg fyrir bændastéttina og
bezt var á kosið, var hún samt
stórkostlega betri en hin nýja
tilhögun, þar sem bændur fá
samkvæmt henni, ekki aff til-
nefna einn einasta fulltrúa í
búnaðarráðiff.
Bæiulnr gerðir rétt-
miimi en allir. aðrir.
Bændum er það vel ljóst, að
þessi nýju verðlagslög Péturs
Magnússonar gera þá stórum
réttminni en affrar vinnan^i
stéttir. Stéttarfélög og samtök
yerkamanna og annarra laun,-
þega eru nú hvarvetna viður-
kenndir sjálfsagðir aðilar, þeg-
ar ákveffið er um kaup þeirra
og kjör. Bændastéttin ein er
hundsuff 1 þessum efnum, ríkis-
valdið gengur fram hjá öllum
samtökum hennar og skipar
menn í verðlagsnefndir, án
minnsta tilliþs til óska og vilja
hennar.
Þannig er bændastéttin raun-
verulega undirokuð undir rík-
isvaldið meffan allar aðrar stétt-
njóta fulls frelsis í þessum efn-
um.
Mótraæli Fram-
sóknarflokksins
Á fundi , 'miðstjórnar
Framsóknarflokksins síð-
astliðinn þriðjudag var
samþykkt svohljóðandi á-
lyktun með samhljóða at-
kvæðum:
„Miðstjórn Framsóknar-
flokksins mótmælir ein-
dregið bráðabirgðalögum
þeim um verðlag landbún-
aðarvara, sem gefin voru
út 20. þ. mán. og því ger-
ræði, sem ríkisstjórnm
beitir bændastéttina með
setningu laganna.
Miðstjórnin krefst þess,
að Alþingi verði kvatt
saman til fundar áður en
bráðabirgðalög þessi verða
látin koma til fram-
kvæmda, og Alþingi þann-
ig, í tæka tíð, gert kleift að
sýna vilja sinn um skipun
þesgara mála“. j
Nánar er um þetta mál
rætt í annarri grein á 1.
síðu blaðsins.
Það er alveg víst, hvernig
verkamenn myndu svara því, ef
ríkisstj órnin skipaffi 25 menn í
nefnd, þótt úr þeirra hópi væri,
til að ákveða kaupgjald og vinnu
miðlun í landinu, og verkalýðs-
félögin og Alþýðusambandið
væru gerff alveg ómyndug um
þau mál. Þeir myíidu áreiffan-
lega svara með allsherjarverk-
falli og framfylgja því af meiri
hörku en nokkru sinni hefir áð-
ur þekkzt.
Slíkan reginmun myndi verka-
menn telja á því skipulagi, sem
þeir búa við í kaupgjaldsmál-
unum, og því skipuiagi, sem rík-
isstjórnin ætlar að láta bændur
búa við í verðlagsmálunum.
Þeir myndu berjast gegn síðara
skipulagin'u meff allri þeirri orku,
sem þeir hafa yfir aff ráffa.
Verkamenn og affrir launa-
menn ættu því vel að geta skil-
iff þá baráttu, sem bændastéttin
mun hefja gegn þeim ólögum,
sem hér á aff beita hana.
Ófímgræðislegar
aðfarir.
Affferð sú, sem ríkisstjórnin
hefir haft við lagasetningu
þessa, eykur eðlilega andúðina
gegn’ henni. Það er í mesta máta
óþingræðislegt aff gefa út jafn-
þýðingarmikil lög sem bráða-
birgðalög, nema þá að áffur hafi
fárið fram undirbúningur og
umræður, sem sýna að þau hafi
meirihlutafylgi meðal þings og
þjóðar. Þaff er því þýöingarlaust
fyrir stjórnina að taka það til
samanburðar, að afurðasölulög-
in voru gefin *út sem bráða-
birgðalög á sínum tíma, þar sem
raunverulega hafffi verið kosið
um þau í kosningunum rétt á
undan og gerffur hafði veriff
(Framhald á 8. siðu)