Tíminn - 24.08.1945, Blaðsíða 8

DAGSKRÁ er bezta islenzha tímarltlð um
þjóðfélagsmál.
8
\:
ii -
REYKJAVÍK
Þeir, sem vilfa hgnna sér þjóðfélagsmál, inn-
lend og útlend, þurfa uð lesa Dagshrá.
24. ÁGÚST 1945
63. blað
? MNÍLLTÍIHMS ^
20. ágúst, mánudagur:
Ræða Bevins.
Bretland: Bevin utanríkLs-
málaráðherra flutti ræðu um
utanríkismál í brezka þinginu,
er vakti mikla athygli. Hann
lét í ljós áhyggjur út af stjórn-
arfarinu í Rúmeníu, Búlgaríu
og Ungverjalandi, því að svo
virtist, sem nýtt einræði
hefði þar leyst nazismann
af hólmi. Hann taldi rangt, að
austurlandamæri Þýzkalands
yrðu færð vestur að Oder og
Neisse, en þau verða endanlega
ákveðin á friðarfundinum. Bevin
gaf til kynna, að Bretar myndu
ekki hafa beina íhlutun af
stjórnarfarinu á Spáni, því að
þeir væru andvígir slíkum af-
skiptum af málefnum annarra
ríkja.
Noregur: í Osló hófust réttar-
höldin í máli Kvislings.
Japan: Japanska sendinefnd-
in, sem fór til Manila, kom aftur
til Tokio.
21. ágúst, þriðjudagur:
Hernám Japans.
Japan: Tilkynnt er í Tokio,
að Bandamenn myndu byrja £ð
hernema Japan upp úr helginni.
Loftflutt amerískt lið myndi
sennilega veyða flutt til Tokio
á sunndaginn, en amerískur
sjóher ganga þar á land á þriðju
daginn. Japanir voru hvattir til
að láta amerísku hermennina
afskiptalausa og sýna þeim eng-
an mótþróa, en ekki heldur vina-
læti.
Bretland: Dalton fjármála-
ráðherra boðaði, að skattar
myndu vera óbreyttir, en að
skömmtun á ýmsum vörum yrði
minnkuð, t. d. sykri, svo að hægt
yrði að veita meginlandsþjóð-
unum aukna hjálp.
22. ágúst, miðvikudagur:
Gengið frá appgjöflnnl
. .Bandaríkin: Tilkynnt, að Jap-
anir myndu formlega undirrita.
uppgjafarsamningjnn 31. þ. m.
og myndi sú athöfn fara fram
á herskipi, sem þá yrði statt á
Tokioflóa.
Noregur: Læknar, sem höfðu
skoðað Kvisling, felldu þann úr-
skurð, að hann væri ekki geð-
bilaður.
Japan: Tilkynnt var í Tokio,
að 60 þús. manns hefðu látizt af
völdum kjarnorkusprengjunnar,
sem varpað var á Hiroshima.
Sagt var, að sprengjan hefði
sprungið í 600 m. hæð.
MAGNÚS BLÖNDAL
læzt af slysförum
Það sorglega slys vildi til síð-
astliðinn sunnudag, að Magnús
Blöndal forstjóri Síldarverk-
smiðja ríkisins á Siglufirði, féll
af hestbaki og beið bana.
Magnús kom illa niður, er
hann féll af hestinum. Hlaut
hann m. a. áverka á höfði, en
hafði þó fulla rænu í byrjun.
Menn, sem voru nærstaddir
fluttu hann heim til hans í bif-
reið og virtust meiðslin ekki
vera alvarleg í fyrstu. En litlu
síðar missti hann meðvitund og
vaknaði ekki eftir það.
Magnús andaðist á miðnætti
aðfaranótt 'mánudags.
Magnús Blöndal var fæddur
6. nóv. 1897, sonur Björns Blön-
dals læknis og Sigríðar konu
hans, en bróðir Gunnlaugs list-
málara. Kvæntur var Magnús
Elsu, dóttur Axels Schiöth, bak-
arameistara og ölgerðarmanns
á Akureyri. Magnús lætur eftir
sig tvö börn.
Magnús var hæfileikamaður
og valmenni og naut mikilla
vinsælda.
Verðlagslögin...
(Framhald af 1. síðti)
stjórnarsamningur, eí tryggði
þeim nægilegt þingfylgi. Um
efni þessara nýju laga var eng-
um kunnugt nema þrengstu
stjórnarklíkunni, fyrr en þau
voru afgreidd á ríkisráðsfundi.
Það mun alls ekki hafa verið
athugað, hvort þau hefðu nægi-
legt þingfylgi. í miðstjórn eins
stjórnarflokksins, sem ræddi
þetta mál, mun hafa staðið um
það hörð deila og engin^ndan-
leg niðurstaða fengizt.
Sú aðferð, að gefa þessi lög
út sem bráðabirgðalög, er enn
óþingræðislegri, þegar þess er
gætt, að stjórnin hefir fulla
heimild til að kalla þingið sam-
an og ber að gera það ekki síðar
en um næstu mánaðamót. Sú
krafa miðstjórnar Framsóknar-
flokksins, að stjórnin kveðji
þingið strax saman og láti það
taka endanlega ákvörðun um
lögin, áður en þau koma til
frpnkvæmda, er því fulkomlega
réttmæt og eðlileg, og gæti líka
orðið til þess að firra vandræð-
um og deilum út af þessum mál-
um. Er það engan vegin ólíklegt,
að þingmeirihluti fengist fyrir
ýmsum lagfæringum á lögun-
um, sem gætu komið að gagni,
ef þær væru gerðar strax, en
væru hins vegar gagnslausar,
Dauðaslys
Sæmundur Sigurðsson verka-
maður til heimilis á Urðarstíg
6 í Hafnarfirði, slasaðist svo al-
v^rlega við skipavinnu síðastl.
mánudagsmorgun, að hann and-
aðist nokkrum klukkustundum
síöar.
Tildrög slyssins voru þau, að
Sæmundur var að vinna við út-
skipun á ísfiski í skipið „Balt-
hara“, í Hafnarfirði. Kræktist
þá krókur frá uppskipunarvindu
skipsins í lúgu, er Sæmundur
stóð á og lyftist hún þá upp.
Hrapaði Sæmundur niður í lest
á skipinu. Lemstraðist hann
mikið við fallið, m. a. mun höf-
uðkúpan hafa brotnað.
ef lögin væru komin til fram-
kvæmda.
Verði ríkisstjórnih ekki við
þessari eðlilegu kröfu, mun það
vart stafa af öðru en því, að
hún treystir þingfylgi sínu ekki
sem bezt í þessu máli. Hún ætl-
ar að berja lögin í gegn, hvað
sem það kostar, og treystir því,
að stuðningsmenn hennar snú-
ist síður gegn þeim eftir að þau
eru komin til framkvæmda.
Áminoing um eflingu
bændasamtakanna.
En hvað, sem verða kann
í þessum efnum, er bændum það
jafn nauðsynlegt að halda á-
fram viðbúnaði sínum fyrir efl-
ingu samtakanna. Þessi ó-
skammfeilna lagasetning má
vera bændum öflug áminning
um það, að öryggi hafi þeir ekki
fengið í þessum efnum fyrr en
valdið í verðlagsmálunum er
komið í hendur þeirra sjálfra á
þann hátt, að þeir eða samtök
þeirra útnefni þá aðila, sem
ráða þeim málum, en ekki land-
búnaðarráðherra eða einhver
annar óviðkomandi aðili. Þessu
marki verður bezt náð með því
að efla bændasamtökin og gera
þau sem færust um að gegna
þessu hlutverki. Fréttirnar ut-
an af landinu sýna líka, að
bændum er þetta vel ljóst, því að
aldrei mun áhuginn fyrir því
máli hafa verið meiri en síðan
fréttist um bráðabirgðalögin.
Bændur þurfa að láta berast
sem mest.af slíkum fréttum til
höfuðstaðarins og láta það sjást
í verki, að eining þeirra er sízt
minni um þetta mál en hún var
hjá fultrúum þeirra á seinasta,
Búnaðarþingi. Það er svar, sem
verður skilið og mun hafa á-
hrif,þótt meira muni þurfa að
gerast til að vþjna fullnaðar-
sigur.
Færeyingar ásaka íslendinga
(Framhald af 1. síðu)
menn, en kynnast þeim ekkert
persónulega — tel ég að muni
oft vera mjög röng. Sá, sem
kynnist sjómönnum þessum
persónulega og Færeyingum
heima fyrir fær allt áðra hug-
mynd.
- Hvernig virtist þér afstaða
Færeyinga vera til íslands og
íslendinga.
-Hjá býsna mörgum virtist
mér kenna nokkurs kala í garð
íslendinga. Meiri en ég hafði
búist við. Einkum á þetta við
um yngri kynslóðina. Ég hitti
gamla menn, sem lengi höfðu
stundað fiskveiðar við ísland- og
kynnst hér mörgum ágætum
mönnum — og voru þeir mjög
vinsamlegir í garð íslendinga.
En hitt hygg ég að sé all algengt,
að nokkurs kala gæti . Að sumu
leyti er þetta af eðlilegum á-
stæðum, sem enginn getur við
ráðið.
Eins og íslendingar hafa Fær-
eyingar háð sína sjálfstæðisbar-
áttu gegn sama aðila og svipar
þar ferli beggja þjóðanna að
ýmsu leyti saman. Að því er
snertir sjálfstæðisbaráttuna,
mun því mörgum hafa fundizt
að líta mætti á þessar þjóðir
sem tvo bræður, er berðust hlið
við hlið. — En ungir Færeying-
ar, sem nú horfa fram á veginn
og vita, hver er arfleifð bræðr-
anna tveggja (því að Færeying-
ar þekkja ísland miklu betur en
íslendingar Færeyja), þeir sjá,
að öðrum bróðurnum hefir fallið
í skaut miklu ríkari arfleifð en
hinum. Arfleifð með ótal ónot-
aða möguleika og nóg rými fyrir
alla. Ungir Færeyingar, sem
skoða afstöðu þessara þjóða í
ljósi slíkrar líkingar, vita líka
vel, að hvað snertir gjörvileik
og menningu höfðu báðir bræð-
urnir sömu skilyrði til að hljóta
hið dýrmæta hnoss sjál^stæðis-
ins jafnsnemma. Það var að-
eins aðstöðumunur, sem gerði
gæfumuninn. Að þessu athug-
uðu virðist mér eðlilegt, að sam-
búð bræðranna tveggja verði
viðkvæm og vandasöm nokkuð
Lítið megi út af bera til þess
að hætt sé við misskilningi og
andúð — enda er hún sem sagt
ekki óalgeng í Færeyjum um
þessar mundír. Vildi ég gjarnan
mega gera hér að umtalsefni
eitt af því, sem þar veldur áreið-
anlega nokkru um eins og sakir
standa. — Vegna þeirra erinda,
sem ég rak í Færeyjum, átti ég
til við fjölmarga útgerðarmenn
og sjómenn. Ótrúlega margir
þeirra höfðu sögur að segja um
óreiðu íslendinga í fjármálum
og sviksemi.Þeir tilnefndu menn,
sem ég þekki nöfn á — sem
höfðu keypt af þeim fisk, en
greitt svo aðeins nokkurn hluta,
hitt aldrei. Þeir höfðu róið á
skipum hjá öðrum, en aldrei
fengið hlutinn sinn útborgað-
an. Enn aðrir höfðu selt eða
leigt íslendingum skip — og
aldrei fengið greiðsluna. —
Sumt af þessu var gamalt, en
allt rifjaðist það upp og færðist
í aukana við það, sem nú var að
gerast. Því að nú var -það sjálf
ríkisstjórn íslands, sem var hinn
sviksami viðskiptaaðill. Margir
útgerðarmenn, sem ég talaði við,
töldu sig eiga stórfé hjá „Reger-
ingen“, eins og þeir nefndu það.
Aðrir nefndu þennan aðila Fiski-
málanefnd. Ég hitti líka marga
fátæka sjómenn, sem höfðu
sömu sögu að segja. Þeir gátu
ekki veitt sér hinar og aðrar
nauðsynjar vegna þess, að „ís-
lenzka ríkisstjórnin,“ „Reger-
ingen“, sveikst um að borga
þeim kaupið þeirra fyrir þann
tíma, sem þeir höfðu siglt á
hennar vegum. Á sumum þeirra
skildist mér, að þeir væru orðnir
vondaufir um að fá þetta nokk-
urntíma greitt! „íslendingar
eru svona“ — óg svo rifjuðust
upp dæmi um gömul og ný svik
einhverra íslendinga — sumt
manna, sem þeir sögðu, að
nú voru orðnir efnaðir menn
— en greiddu þó ekki gamlar
skuldir sínar. — „Já, jafnvel
sjálf ríkisstjórnin svíkur,“ yar
viðkvæðið. Vikur og mánuðir
ýant/a Kíc
höfðu liðið frá því að uppgjör
höfðu átt að fara fram sam-
kvæmt samningum, en ekkert
gerðist, — annað en að gamlar
sögur og minningar um svik-
semi íslendinga rifjuðust upp
fyrir Færeyingum. — Auk van-
skilanna var svo mikið rætt um
ýms atriði samnings þess, er
gerður var s. 1. vetur um leigu
á færeyskum skipum til íslenzka
ríkisins eða Fiskimálanefndar.
Talið var, að þar orkaði margt
tvímælis — og haft í flimting-
um að auðveldara mundi að
gera hagkvæma samninga við
„íslenzku ríkisstjórnina," en að
fá hana til að standa við þá.
Sannast að segja ógnaði mér
sú lýsing, sem ýmsir menn í
Færeyjum gáfu af þessum við-
skiptum. Ég býst við, að mynd
sú, sem af þeim var gefin þar,
sé að verulegu leyti villandi og
óhagjstæð fyrir íslendinga — en
eftir því, sem ég hefi kynnst
þessu máli eftir að ég kom hing-
að heim, þá virðist mér þó auð-
sætt, að hér hafi átt,sér stað
stórkostlegt viðskiptalegt
hneyksli, sem alltaf hlýtur að
verða hinum íslenzku aðilum
til skammar. Reyndar hefi ég
síðan sannfærst um, að ýmsir
Færeyingar eru sekir í sambandi
við framkvæmd þessara mála,
en það réttlætir ekki vanskil
íslendinga.
Það er jafnan varasamt og
tilvalið til misklíðar, þegar tveir
aðilar eiga mikil og margþætt
viðskipti, án þess að geta ræðst
við persónulega, eins og hér hef-
ir átt sér stað. Og nú þegar er
búið að drepa á dreif svo mikl-
um óhróðri í garð íslendinga
yfirleitt í Færeyjum í sambandi
við þetta mál, að ég tel hreina
nauðsyn að teknar v^rði upp
umræður um þau — og að fram
geti komið þær málsbætur, sem
til kunna að vera fyrir íslenzku
aðilana, og að það verði leitt í
ljós, hvaða islenzkir einstakling-
ar eiga sökina, svo að íslenzka
þjóðin sem heild hljóti ekki
meiri skömm af þessu máli en
orðið er.’ t
Er sökin hjá þeim, sem gert
hafa hinn fræga skipaleigu-
samning, sem sumir telja að sé
mjög loðinn og illt að starfa
eftir? Er hún hjá þeim, sem
áttu að framkvæma hann, hjá
Fiskimálanefnd, starfsliði henn-
ar eða*e. t. v. einhverjúm öðr-
um? — Einnig er ekki nema
sanngjarnt, að frarn komi, að
hve miklu leyti vissir Færeying-
ar kunna að vera sekir í sam-
bandi við framkvæmd þessara
mála. — Ég álít nauðsyn, að hér
sé hreinsað til og gert upp.
— Þetta var nú unvþetta sér-
staka mál. En úr því að þú áttir
tal við svo marga færeyska út-
gerðarmenn væri fróðlegt að
heyra, hvort þú hefir ekki orðið
einhvers áskynja um álit þeirra
á framtíðinni og um fyrirætlan-
ir þeirra í sambandi við útvegs-
mál?
— Ég varð var mikils áhuga
þeirra fyrir því, að endurnýja
skipakost sinn, fá góð nýtízku
skip. Og margir þeirra hafa
grætt -vel á stríðsárunum og
hyggja gott til skipakaupa í
framtíðinni. En í einu eru þeir
ákveðnir: Þeir ætla sér ekki að
fara að dæmi íslendinga í þessu
efni. Þeir ætla sér að bíða ofur-
lítið við og sjá, hvort verðlagið
breytist ekki. Þeir horfa með
undrun á aðfarir íslendinga, er
þeir sópa til sín svo mörgum
skipum í einu, einmitt nú í há-
dýrtíðinni. |
Eins og vænta má eru flestar
framtíðarfyrirætlanir Færey-
inga tengdar fiskveiðum og far-
mennsku, því aS landið sjálft
býður ekki upp á mikla mögu-
leika.
Að síðúStu vil ég svo aðeins
segja, að ég, eins og margir aðr
ir íslenzkir gestir, sem í Fær
eyjum hafa dvalið, naut mikill-
ar vinsemdar og gestrisni«— og
sú heildarmynd, sem dvölin þar
skildi eftir, var mynd af gjörfu
legri og gáfaðri menningarþjóð,
sem af dugnaði heyir sína lífs-
baráttu í fögru en fátæku landi.
SYSTURXAR OG
SJÓMMW.
(Two Girls and a Sailor)
Van Johnson,
June AUyson,
Gloria DeHaven.
Harry James & hljómsveit
Xavier Cugat & hljómsveit.
Sýnd kl. 9.
Álög.
(Curse of .the Cat Peopie).
Dularfull mynd með
Simone Simon,
Kent Smith.
Sýnd kl. 5.
7/ijja Ríó
Þeir gerðu garðiun
frægan
OG
Dáðir
voru drýgðar
eru ágætar skemmtibækur og
hafa auk þess þann kost að
vera ódýrar.
NORNAGALDUR
(Weired Woman).
' i
Dularfull og spennandi mynd.
Aðalhlutverk:
Jon Chaney,
Anne Gwynne, >
Kvelyn Ankers.
Aukamynd:
SPILLT ÆSKA.
(March of Time).
Athyglisverð nútímamynd.
Börn fá ekki aðgang.
Sýningar kl. 5, 7 og 9.
Jjatnatkíó
OKLAHOMA
(In Old Oklahoma),
Spennandi og viðburðarík
mynd.
John Wayne,
Martha Scott.
Sýning kl. 5, 7 og 9.

Hessían strigi
á aðeins kr. 2,50 pr. meter
ptpmRÍNK
Hestar hafa tapazt
3 hestar hafa tapazt frá Gljúfurá í Borgarfirði, 1 jarpur
fullorðinn og 2 folar 6 og 7 vetra, annar nösóttur, allir
ójárnaðir. Hestarnir voru úr Skagafirði.
Vinsamlegast gerið aðvart í síma að Gljúfurá gegnum
Svignaskarð.
U R B Æ N U
Nýr bæjarfulltrúi.
Frú Guðrún Guðlaugsdóttir tekur
sæti sem aðalfulltrúi í bæjarstjórn
Keykjavíkur í stað Jakobs Möllers, sem
er á förum héðan til að gegna sendi-
herraembættinu í Kaupmannahöfn.
Sextugur.
Þorsteinn Jónsson starfsmaður í
Landsbankanum átti sextugsafmæli í
gær. Þorsteinn er kunnur fyrir sögur
sínar, sem hann hefir birt undir höf-
undarnafninu Þórir Bergsson.
Guðmundur Jónsson
söngvari á förum.
Guðmundur Jónsson, baritonsöngvari
er nú á förum héðan til Ameríku, en
þar mun hann halda áfram námi við
skóla þann í Los Angeles, er hann áður
stundaði nám við. Guðmundur gerir
ráð fyrir, að hann muni dvelja vestra
2 til 3 ár. Með Guðmundi fer kona
hans, Þóra Haraldsdóttir, en þau voru
gefin saman í hjónaband s.l. sunnudag.
Áður en hann fer, mun hann halda
hér tvær kveðjusöngskemmtanir, n. k.
sunnudag og þriðjudag í Gamla Bíó.
Við hljóðfærið verður Weisshappel. Á
söngskrá verða 14 lög, fimm eftir ís-
lenzka höfunda, hin verða eftir ýmsa
þekkta erlenda höfunda. Á söngskránni
verða nær eingöngu lög, sem Guð-
mundur hefir ekki sungið hér áður.
Farþegar frá Svíþjóð.
Síðastl. miðvikudag komu hingað
með flugvél frá Svíþjóð Bernharð
Stefánsson alþingismaður og Jón Sig-
urðsson skrifstofustj. Alþingis, en þeir
voru tveir af. fulltrúum íslendinga á
norræna þingmannamótinu, Kaj Lang-
vad yfirverkfræðingur hjá Höjgaard
& Schultz, Agnar Johnson læknir,
Helgi Bergs verkfræðingur með konu
og barn, A. H. Bergman með konu
sína og barn (sænskur maður giftur
konu af íslenzkum ættum), Helgi Pét-
ursson verzlunarfulltrúi, Þór Sandholt
bygglngameistari, Helga Sigurðardóttir
skólastjóri og Kornerup Hansen stór-
kaupmaður.
Hermannakonur fara
til Ameríku.
íslenzkar konur, giftar bandarískum
hermönnum, 31 að tölu og 22 börn
þeirra fóru áleiðis héðan með skipi til
Ameríku s.l. mánudag. Fór\i þær á
vegum hersins og endurgjaldslaust. —
Allmikill mannfjöldi var viðstaddur, er
skipið fór með konurnar, til að kveðja
þær. Ferðinni var heitið til New York
og er talið að skipið komi þangað upp
úr næstu helgi. Alls munu um 139
íslenzkar stúlkur hafa gif2t bandarísk-
um hermönnum og munu 80 þeirra
vera farnar vestur um haf á vegum
hersins.
Hjónaefni.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sína
ungfrú María Steingrímsdóttir, Ránar-
götu 13 og Svavar Gestsson Ránarg. 34.
Þjófnaffur.
Nýlega varð 15 ára drengur hér í
bæ uppvís að allmörgum þjófnuðum.
Hann hefir t. d. framið innbrot í skála
við Hálogaland og stolið þaðan ýmis
konar munum, m. a. útvarpstæki,
grammófón og smíðaáhöldum. Auk
þess hefir hann hnuplað fatnaði úr
ólæstri forstofu, reiðhjólum og ýmsu
öðru.
Sölur togaranna.
í vikunni, sem leið, seldu níu ís-
lenzkir togarar afla sinn i Englandi
fyrir samtáls 75.566 sterlinggpund. Hæst
var salan hjá bv. Venus fréf Hafnarfirði
er seldi 3566 kit fyrir 12.499 sterlings-
pund. — Hinir togararnir voru þessir:
Kópanes, er seldi 3084 vættir fyrir 8.058
stpd., Baldur 2684 kit fyrir 8.315 pund,
Vörður 3658 vættir fyrir 8.483 pund,
Júní 3643 vættir fyrir 8.839 pund, Bel-
gaum 3.200 vættir fyrir 8.811, Hafsteinn
1.870 kit fyrlr 6.483, Forseti 2.825 kit
fyrir 9.218, Gylfi 3877 vættir fyrir
4.860 pund, og Venus, er seldi Austur-
landsfisk, mestmegnis þorsk, 3.566 kit
fyrir 12.499 sterlingspund.
i