Tíminn - 02.10.1945, Blaðsíða 5

74. Mað
TÍMIM, Itrið jmlagiiiii 2. okt. 1945
5

RITSTJÓRI: SIGR.ÍÐUR INGIMARSDÓTTIR
Ýmiskonar fróðleikur
Blettir í fötum.
Oft koma blettir í fatnað og
oft reynist erfit að ná þeim
úr. Hér fara á eftir nokkrar
ráðleggingar viðvíkjandi fata-
hreinsun.
Grasbletti er gott að má út
með því að þvo flíkina úr sterku
sápuvatni og leggja hana svo
í klórblöndu, ef bletturinn
hverfur ekki. Ef efnið þolir ekki
þvott, má hreinsa blettinn með
tréspíritus.
Tjörublettir hverfa í sterku
sápuvatni, annars eru þeir
hreinsaðir úr með benzíni eða
steinolíu.
Ryðblettir hverfa oftast alveg,
ef þeir eru nuddaðir með salti
og sítrónusafa og flíkin síðan
hengd til þerris í sólskini. Ráð-
legt er að reyna ekki að hreinsa
slíka bletti úr silki eða ullarföt-
um, því hætt er við að þau
eyðileggist þá algjörlega.
Berjablettir hverfa sé flíkin
lögð í klórblöndu, þoli hún ekki
þvott, má nudda blettinn úr
veikri edikssýrublöndu.
Blekblettir eru oft erfiðir við-
fangs og eru margar aðferðir til
þess að ná þeim. Við flíkur, sem
þola þvott má reyna eftirfar-
andi aðferðir.: a) að skola flík-
ina úr köldu vatni, b) gegn-
væta blettinn með mjólk, c) strá
salti á hann, nudda hann með
sítrónusafa og þurrka flíkina í
sólskini. Blekblettir mega aldrei
lega búið hjá hverri fjölskyldu, ]
rúm var hægt að fá, en gas og
matvælaskammturinn var svo
sára lítið og aukaskammt var
ekki hægt að fá.
Franska sendiráðið sagði að
þetta yrðu aðeins 4 dagar. Á
hverjum degi bjuggust Frakk-
arnir við því, að flugvél kæmi
og sækti þá, en það drógst og við
höfðum ofan af fyrir þeim eftir
beztu getu, sýndum þeim Kaup-
mannahöfn og umhverfi henn-
ar.
Á hverjum degi komu 20
Frakkar til okkar og svo var
haldið inn í sendiráðið til að
leita frétta, en alltaf ,var eitt-
hvað að, sem hafði tafið fyrir
flugvélinni. Ýmist var það mikil
þoka eða rigning annað hvort
í Belgíu eða Danmörku.
Einn daginn .vissi sendiráðs-
ritarinn auðsjáanlega ekkert
hverju hún ætti að svara, svo
hún sagði með breiðu brosi, að
í dag væri sennilega of glatt
sólskin. í stuttu máli sagt hún
vissi ekkert.
Oft voru Frakkarnir hnuggn-
ir, einkum þeir frá Elsass-Lot-
hringen, þeir voru líka gramir
yfir, að allur þeirra æviferill
var mjög nákvæmlega rannsak-
aður. En sannleikurinn var sá,
að þótt flestir Frakkar, sem
börðust með'" Þjóðverjum hefðu
verið neyddir til að fara í stríð-
ið, voru einstaka, sem höfðu
eitthvað gruggugt í pokahorninu
og þá átti að vinza úr.
Einstaka Þjóðverjar þóttust
líka vera Elsassbúar í von um að
komast heim.
Eitt hundrað og þrjár dansk-
ar fjölskyldur höfðu tekið
Frakka í „fóstur“ og' hnýttust
þannig ýms vináttubönd.
Eftir því sem meiri líkur voru
til, að flugvélin kæmi- hafði
fólk tekið upp þann sið að fara
með alla Frakkana og föggur
þeirrá til sendiráðsins á hverj-
um morgni. Starfsfólk sendi-
ráðsins gat auðvitað ekki hringt
til 103 manna daglega. í
viku eða svo sá maður Frakka
koma á hverjum morgni ásamt
gestgjöfum sínum, konum þeirra
eða dætrum.
Við vorum farnar að fá æf-
ingu í að smyrja gríðarstóran
morgunverðarpakka á hverjum
morgni, kaupa smjör, fransk-
brauð og fleira í nesti.
Þegar við fréttum að flugvél-
in kæmi því miður ekki fórum
við heim og snæddum matar-
þorna í fötum, sem ekki þola
þvott. Bezt er að strá talcum
yfir blettinn meðan hann er vot-
ur, bursta það úr, strá aftur á
blettinn þar til hann er horfinn.
Einnig má reyna að nota
sítrónusafa. Málningarbletti er
bezt að nudda með terpentínu
og sjóða síðan fatið í sápuvatni,
ef það þolir slíka meðferð, að
öðrum kosti er terpentínan
látin nægja. Tréspíritus gerir
sama gagn.
Ársritið Embla, 1. hefti I. árg.
er nýkomið út. Flytur það ljóð,
sögur o. fl. eftir h. u. b. 20
skáldkonur íslenzkar. Frágang-
ur ritsins er góður, efnið yfir-
leitt ágætt.
Eins og nafnið bendir til, er
ritið gefið út af konum,og handa
konum.Á það að koma út árlega
og flytja nýjar sögur og ný ljóð
eftir konur eingöngu.
Vonandi er, að Embla megi
lifa vel og lengi. Er nú gott
tækifæri fyrir þær konur, sem
„eiga eitthvað í pokahorninu,*/
nýtt eða gamalt, að senda það
„Emblu“ til birtingar, eða þá
í verðlaunasamkeppnina sem
útgefendurnir ætla að efna til.
Umfram allt ættu þó sem flest-
ar konur að gerast áskrifendur
að ritinu og útvega fleiri í við-
bót, því að „Embla“ er þess
verð, að henni sé liðsinni léð.
pakkann, næsta morgun byrj-
uðum við á nýjan leik.
Oft var eins og fólki létti,
bæði Frökkum og Dönum, þegar
tilkynningin um frestunina
kom.
Óvissan um örlög ættingja og
vina orsakaði þó, að það varð
almenn gleði þegar flugvélin
kom hinn 14. júní. Heimferðar-
dagurinn var kominn.
En það eru aðrir flóttamenn,
sem ef til vill eiga eftir að dvelja
langdvölum hér i Danmörku.
Það eru: Tékkar, Eistar, Lettar,
Litháar, Pólverjar o. fl.
Það er erfitt að segja hverjum
maður á að vorkenna mest.
Pólverjar hafa liðið ógurlegar
þjáningar og eru mjög hjálpar-
þurfi. Þrír þjáðir Pólverjar
komu til okkar, þeir hafa verið
þrjú ár í hinum illræmdu fanga-
búðum Þjóðverja. Annar þeirra
er lögregluþjónn, hann hefir séð
fjöldagrafir Þjóðverja, sem þeir
huldu með kalki. Sameiginlegt
fyrir alla fangana er það, að þeir
minnast helzt ekki á það, sem
fyrir þá hefir komið.
Eistar, Lettar og Litháar bíða
eftir að komast til Svíþjóðar
og þaðan til Ameríku eða Ástr-
aþu. Lönd þeirra eru eins og
menn vita ekki til lengur. í
einni stofu í þýzka skólanum
eru 11 Litháar, þeir hafa verið
2 y2 ár í fangabúðum í Stutthof
og þeir bera merki þess. Einn
þeirra var með taugaveiki þegar
hann kom, hann er svo minnis-
laus, að hann spyr oft eftir
miðdegisverðinum þegar hann
er nýbúinn að borða. Iðjuleysið
hefir líka haft slæm áhrif á
þá, þeir eru framtakslausir.
Það er um að gera að útvega
vinnu handa þeim, en það er
bannað að láta flóttamenn fá
vinnu. 12 Litháar fengu þó vinnu
við sveitastörf. Þegar þeir komu
úr sveitinni voru þeir nærri
því óþekkjanlegir, svo mjög
höfðu þeir braggazt. Þeir fá
líka að fara í sveit aftur.
Aðbúð þeirra hér í borginni er
heldur ekki sem bezt, við reyn-
um að útvega þeim staði, þar
sem þeir geta dvalið á daginn.
Kennara höfum við reynt að fá,
sem vilja fórna einhverjum tíma
til að kenna þeim ensku eða
önnur mál. Viðfangsefnin eru
mörg og sum þeirra eru litt
leysanleg. Stríðinu er lokið, en
friðurinn hefir ekki verið unn-
inn enn.
Ólafur Gunnarsson þýddi.
LARS HANSEN:
Fast þeir sóttu sjóinrL
FRAMHALD
Hásetarnir sátu niðri í káetunni og furðuðu sig á fyrirbærum
lífsins — ekki sízt honum Kristófer, sem stóð nú við líkkistusmiði
og hamaðist eins og hann væri að smíða utan um kerlinguna sína.
En hér var svo sem engu tapað, því að þeir gátu ekki róið
vegna beituleysis hvort eð var.
Þór var ekki þannig gerður, að hann leggði það í vana sinn
að skipta sér af því, sem honum kom ekki við. En nú hafði hann
hlustað svo lengi á rausið í Nikka og Lúlla um Kristófer og hans
hagi og háttalag, að hann missti þolinmæðina og sagði þess
vegna:
— Fyrst hann frændi er svona öðru vísi en annað fólk — hvers
vegna eruð þið þá alltaf með honum — hvort heldur er í ís-
hafsleiðangrum, á vertíð eða í flutningum? Þið_gætuð þó sjálf-
sagt fengið annáð skiprúm.
Það var eins og þessi spurning kæmi flatt upp á þá. Þeir
þögnuðu báðir og sátu hugsi góða stund. En svo sagði Lúlli:
— Þér finnst kannske, Þór, að frændi þinn sé ekki öðru vísi
en annað fólk, því að þú ert af sömu ættinni. Faðir þinn í
Kverkinni — hann er bróðir hans Kristófers, og það veit sannur
Guð, eins og allir í Tromsö, að þeir eru steyptir í sama mótið.
En menn, sem verið hafa föður þínum samtíða, segja, að hann
sé enn sérlegri en Kristófer. Þess vegna finnst þér þetta ekkert
skrítið. Þú ert alinn upp við þennah skratta og ert sjálfur
ramgöldróttur eins og þeir og öll þín ætt. En okkur hinum
finnst þetta merkileg ætt.
— Víst er þetta merkileg ætt, sagði Nikki, og það get ég sagt
með sanni, að hefði hann Kristófer ekki verið sá fjandans
galdrakarl sem hann er, þá væri ég ekki á honum „Noregi“
núna.
— Hugsaðu þig bara um, Þór, hélt Lúlli áfram, og þá getur
varla hjá því farið, að þér finnist einkennilegt, að af svona stórri
ætt skuli aldrei nokkur maður drukkna, þó að þið hafið allir
verið og séuö enn þeir mestu andskotans sjóhundar, sem til
eru í öllum Norður-Noregi, ef ég má svo segja. Taktu nú til dæmis
hann Kristófer hérna, og hugsaðu þér svo hann afa þinn —
Filpus gamla,/í Krabbanesi. Hann varð níutíu og átta ára, og
þó alla ævi nafntogaður meðal innlendra og erlendra sjómanna
fyrri fífldirfsku á hafinu. Hann varð hvað eftir annað skipreika,
en ekki bar á því, að hann færist — nei, ónei. Nei, sjórinn þakkaði
gott boð — sjórinn vildi hann ekki, sjórinn vill engan ykkar ....
og sízt af öllu hann Kristófer.
— Fyrst ykkur finnst hann Kristófer svona allt öðru vísi en
annað fólk, sagði Þór, þá skal ég segja ykkkur, að mér finnst
þið vera ennþá einkennilegri en hann. Haldið þið kannske,
að ég hafi ekki tekið eftir því, að hvenær sem færi gefst,
reynið þið að sverta og erta hann frænda bara til þess að hleypa
honum í einhvern ofsann. Ég hefi þa,ð oft hlustaö.á ykkur, þó
að ég hafi ekki blandað mér í það, og væri ég í hans sporum,
myndi ég taka ykkur báða til bæna. En það er hans að ráða
sinum gerðum, og ég skipti mér ekki af málum annarra.
Nú heyrðist fótatak uppi á þilfarinu, og Kristófer kom niður
í káetuna, þreyttur og sveittur. Hann hólkaði af sér fötunum
og snaraðist steinþegjandi upp í fleti sitt.
Enginn mælti orð frá vörum, því að þeir könnuðust við svipinn,
sem var á honum Kristófer. Það gat brugðizt til beggja vona,
hvort hann svaraði, þótt á hann væri yrt, og hann gat líka eins
vel sagt þeim að halda kjafti, því að nú var Krístófer í þungum
þönkum og vildi fá að vera í friði.
Hann lagðist aftur á bak í fletið og spennti greipar og starði
upp í þiljubitann, sem ekki var nema svo sem fjóra þumlunga
frá nefinu á honum.
Það liðu tíu mínútur — stundarfjórðungur. Allir þögðu. Þá
deplaði Lúlli augunum framan í Nikka og sagði:
— Nú varð hún þó löng.
Kristófer vatt sér við.
— Hvað átt þú við?
— O-jæja, sagði Lúlli. Ég átti nú ekki við annað en það, hve
löng þögnin varð, áður en þú máttir vera að því að segja eitt-
hvað.
Hann Kristófer rauk fram úr fletinu, eins og hnífur hefði
verið rekinn í hann.
— Þú, Lúlli, og þú líka, Nikki — þið eruð þeit verstu skrattar,
sem hægt er að hafa með sér á skipsfjöl. Má ég ekki hugsa í
friði?
Þá stóð Nikki á Bakkanum upp.
— O, haltu kjafti sjálfur, Kristófer, sagði hann. Það er óþarfi
af þér að koma fokvondur um borð. Segðu okkur heldur á
kristilegan hátt, hvað þú ert að hugsa um. Þú veizt það ofurvel,
að við Lúlli erum þeir beztu hásetar, sem þú getur fengið á
þessa fúaduggu þína, og farðu svo í nærbuxurnar, því að hér
er kalt.
Svona orðahnippingar voru ekki annað en það, sem allir áttu
að venjast á „Noregi“ í landlegum, þegar þeir Lúlli og Nikki
voru með Kristófer, og svona orðaskak var venjulega hreinasta
læknislyf fyrir hann Kristófer. Og enginn var fær um að koma
því af stað, ef þessir hásetar hans gátu það ekki.
JÁRNIÐNAÐARPRÚF ,
i
Þeir nemar, sem ekki hafa enn skilað prófskírteinum
sínum í járniðnaði: Eirsmíði, járnsmíði, (eldsmíði), málm-
steypu, rennismíði, plötu- og ketilsmíði, skili þeim fyrir
mánaðarmót til undirritaðs.
Prófið hefst um miðjan næsta mánuð.
ÁSGEIR SIGITRÐSSON,
forstjóri Landssmiöjunnar.
ANNA ERSLEV:
Fangi konungsins
(Saga frá dögum Loðvíks XI. Frakkakonungs).
Sigríður Ingimarsdóttir þýddi.
„Nú skilst mér, að þú þurfir að hafa hraðan á,“ sagði
Hinrik frá Gatanó. „En þegar þú kemur frá Dijon,
verðurðu að koma við á Gatanó og dvelja þar í nokkra
daga. Þú verður að gista einhvers staðar hvort sem er!“
Georg kvað svo vera og þáði boð Hinriks með þökk-
um.
Berthold hafði í hyggju að fara fótgangandi til borgar
einnar skammt frá Dijon. Hann slóst því í förina með
Georg.
Síðan kvöddu þeir tvímenningarnir Hinrik og sneri
hann heim á leið, en þeir héldu áfram eftir veginum.
Þeir þurftu að flýta sér sem mest þeir máttu, áður en
ræningjarnir kæmu heim og uppgötvuðu strokið.
Á göngunni fór Berthold að segja Georg frá bernsku-
árum sínum. Georg varð heldur en ekki forviða, þegar
hann komst að raun um, að fátæki stúdentinn var son-
ur þjóðhöfðingja nokkurs, sem hafði verið flæmdur úr
landi sínu.
Berthold varð æ ákafari í frásögn sinni af öllum þeim
dásemdum, sem hann varð eitt sinn aðnjótandi og yon-
aði fastlega, að hann fengi brátt að njóta á ný.
Fyrst hlustaði Georg undrandi á frásögn hans, en svo
íór hann að efast um, að hún væri sannleikanum sam-
kvæm.
„Hann hlýtur að hafa lesið þetta í einhverri bók,“
hugsaði hann. „Þessir menntamenn eru stundum dá-
lítið ruglaðir í kollinum. Aumingja strákurinn! Hann
hefir víst ekki þolað þrengingarnar undanfarna daga.“
Hann mótmælti því engu og hlustaði þolinmóður á gort-
ið í Berthold.
Þeir gengu dögum saman, og loks grilltu þeir turna
Dijon-borgar.
„Þarna! Sjáðu, þarna!“ hrópaði Georg hrifinn. „Þetta
hlýtur að vera Dijon! Heilaga mær! Ég þakka þér fyrir
það, að þú beindir fótum mínum á rétta leið!“
Hann tók ofan og spennti greipar.
„Við skulum ekki fara inn í borgina í kvöld,“ sagði
Berthold. „Við skulum heldur nátta okkur í þessum
heystakki og safna kröftum, áður en við göngum til
klaustursins í fyrramálið.“
Georg féllst á þetta, þótt hann brynni reyndar í skinn-
inu af eftirvæntingu. En hann var dauðsyfjaður og
þreyttur. Þeir lögðust því til hvíldar í hlýjum og nota-
legum heystakknum. Þeir lágu þar lengi og hvíldu lúin
bein. Að lokum steinsofnaði Georg. Nú var hann kom-
inn svo nálægt hinu þráða takmarki, að hann svaf
værar en hann hafði gert í margar nætur.
Georg svaf, — en Berthold svaf ekki!
Tvöfetdni og tiræsni
(Framhald af 4. síðu)
ur fengu að meðaltali kr. 3,02
fyrir 1. fl. dilkakjöt. Síðan hef
ir verið reiknað út, að eftir sex-
mannanefndarverði áttu þeir að
fá 2,11 kr. pr. kg., en eins og
útlitið með sölu á gærum og
ull var í sláturtíðinni, þegar
verðið var sett á kjötið, var
ekki hægt að gera ráð fyrir, að
sexmannanefndar-verðið yrði
svo lágt, heldur voru þá líkur
til þess, að þeir þyrftu að fá
milli 2,60 og 2,70 kr. pr. kg. fyr-
ir kjötið, til þess að fá gegn-
um allt lambsverðið borinn uppi
kostnað sinn við búið.
Af þessu sjá menn, að ráð-
herrar flokksins vildu hafa
kjötverðið kr. 1,75 pr. kg. í
smásölu, en þeir, sem þá voru
að hræsna fyrir bændum,
vildu hafa það allt upp í fjór-
ar krónur pr. kg. Þar vantaði
ekki eininguna. Það, sem Jón
Pálmason gæti ef til vill haft
ástæðu til að undrast, ær það,
að höfundur Tímagreinarinnar
15. marz skuli láta sér detta í
hug, að þeii, sem vóru að kreíj-
ast háa kjötverðsins, mundu
nokkurn tíma fá að ráða því
innan Sjájlfstæðisflokksins. —
Hvenær hefir það hent? Það
hefir ævinlega * verið kaup-
mannaklíka flokksins, sem hef-
ir ráðið. Það er hún, sem fær
því til vegar komið nú, að á-
lagning smásalanna á kjötið er
hækkuð frá undanförnum ár-
úm, á sama tíma og verðið til
bænda er stórlækkað. Það var
þess vegna ástæðulaust með
öllu af Tímanum 15. marz 1942
að gera ráð íyrir því, að tillit
væri tekið til mannanna, sem
voru að krefjast háa verðsins.
En hefði það verið jgert, þá
hefði verðið, eins og Tíminn
sagði, verið hærra í Reykjavík.
Jón Pálmason segir að rík-
isstjórnin hafi „látið Pál Zóp-
hóníasson fella^ ár eftir ár til-
lögu frá Jóni Árnasyni í kjöt-
verðlagsnefnd um lítilsháttar
leiðréttingu.“ Hver þessi leið-
rétting er nefnir hann ekki.
Það kom aldrei fyrir við ákvörð-
un á kjötverði í sláturtjðinni
að okkur Jón Árnason greindi
á, eða greiddum atkvæði sitt
á hvað, svo ég minnist.
Hinu man ég eftir, að einu
sinni greindi okkur á um hækk-
un á kjötinu í janúar vegna
geymslukostnaðar. Þessi lítils-
háttar leiðrétting, sem ég á að
hafa fellt ár eftir ár, hefir aldrei
komið fram, nema í heilaspuna
Jóns Pálmasonar.
Öðru narti í greininni nenni
ég ekki að svara, því ómerk eru
orð þeirra, sem enginn trúir og
enginn tekur mark á.
23. sept. 1945.
Páll Zophóníasson.