Tíminn - 02.10.1945, Blaðsíða 8

Þeir, sem vilja kynna sér þjóðfélagsmál,
innlend og útlend, fpurfa að lesa Dagskrá
8
REAKJAVÍK
D A G S K R. Á er bezta íslenzka
tímaritib um þjóðfélagsmál
2. OKT. 1945
74. blað
TaMÁLL TÍiT1A.\S S'
25. september, þriðjudagur:
Þrengt
að Þjóðverjnm.
Þýzkaland: Hernámsst j órn
Bandamanna birti tilkynningu
um eftirlit það, sem haft yrði
með iðnaði og samgöngum Þjóð-
verja. Flugvélaiðnaður verður
bannaður og annar iðnaður, sem
getur orðið undirstaða her-
gagnaframleiðslu. Þjóðverjar
verða að afhenda alla hluti, sem
gerðir eru úr hörðum málmum,
t. d. silfri og platínu. Þeim
verður og gert að skyldu að
fara og byggja upp borgir, sem
þeir hafa eyðilagt. t. d. Stalin-
grad og Rotterdam. Öll hernað-
arstarfsemi þeirra og hernað-
arlegur félagsskapur verður
bannaður hér frá.
Frakkland: Sett var stofn-
þing nýs alþjóðásambands
verkamanna.
Bretland: Deila er um það á
utanríkisráðherrafundinum,
hvort Frakkar skuli taka þátt
með hinum stórveldunum í
friðarsamningunum við Búlg-
aríu, Rúmeníu, Ungverjaland og
Finnland. Rússar eru því and-
vígir og segja Frakka ekki hafa
unnið til þess.
26. september, miðvikudagur:
Bréf Rooscvelts.
Bandaríkin: Utanríkisráðu-
neytið birti bréf, sem Roosevelt
hafði skrifað Franco í vetur. í
bréfinu vítir Roosevelt Franco-
stjórnina og gefur til kynna, að
Bandaríkin muni ekki geta haft
stjórnmálasamband við hana
til frambúðar. Jafnframt og
bréfið var birt, var skýrt frá því,
að stefna Bandaríkjastjórnar
væri enn óbreytt í þessum efn-
um.
Bretland: Orðalag á tilkynn-
ingu, sem hafði verið birt um
starf utanríkismálaráðherra-
fundarins, vakti nokkra deilu.
Tilkynningin hafði verið samin
af fulltrúum allra stórveldanna,
en Rússar mótmæltu henni eft-
ir á. Molotoff krafðist þess að
gefin yrði út leiðrétting, en hin-
ir ráðherrarnir neituðu því.
Danmörk: Mikil hátíðahöld
um allt landið í tilefni af af-
mæli konungs.
Þýzkaland: Eisenhower til-
kynnti, að hernámssvæði
Bandaríkjanna yrði skipt í þrjú
ríki: Stór-Hessen, Wurnten-
berg-Baden og Bajern. Hvert
þeirra fær sérstaka stjórn.
Dýrtíöarráðstafanir
stjórnarinnar
Bráðabirgðalögin um kjötsöluna
Hér fara á eftir bráðabirgða-
lög þau, sem ríkisstjórnin gaf
út á laugardaginn um áhrif
kjötverðsins á framfærsluvísi-
töluna og nánar er rætt um á
öðrum stað:
1. gr. Við útreikning vísitöl-
unnar 1. október 1945, og þar á
eftir, skal aðeins reiknað með
því verði á nýju og söltuðu
dilkakjöti, hangikjöti og
vinnsluvörum úr kjöti, sem talið
var í vísitölunni 1. september
1945.
2. gr. Mismun á útsöluverði
og vísitöluverði kjöts þess, er
um getur í 1. gr., eiga menn, að
undanteknum þeim er í 3. gr.
segir, kost á að fá endurgreiddan
ársfjórðungslega úr ríkissjóði
frá 20. september 1945. Engum
verður þó greidd niðurgreiðsla
á meira magn en 40 kg. á ári
fyrir hann sjálfan og hvern
mann, sem hann hefir á fram-
færi sínu.
3. gr. Rétt til niðurgreiðslu
samkvæmt 2. gr. hafa' þó ekki:
1. Þeir, sem hafa sauðfjárrækt
að atvinn að meira eða minna
leyti. 2. Atvinnurekendur, sem
hafa 3 menn eða fleiri í þjón-
ustu sinni. 3. Þeir, sem fá laun
sín greidd að nokkru eða öllu
leyti með fæði.
4. gr. Skattanefndir eða
skattstjóri í hverju umdæmi
semji skrá um alla þá, sem rétt
hafa til niðurgreiðslu, og skal
skráin miðuð við síðustu skatt-
skrá á hverjm tíma. Synjun
skattanefnda eða skattstjóra
um upptöku á þá skrá má áfrýja
til yfirskattanefndar, sem kveð-
ur upp endanlegan úrskurð þar
um.
5. gr. Ákveða má með reglu-
gerð um alla framkvæmd laga
þessara, þar á meðal um fyrir-
komulag niðurgreiðslna, ákvæði,
er miða til tryggingar því, að
þeir, er fái niðurgreiðslur, hafi
notað tilsvarandi kjötmagn, og
um fyrning á niðurgreiðslu-
kröfu.
6. gr. Brot á lögum þessum
reglugerðum eða öðrum fyrir-
mælum, sem sett kunna að verða
samkvæmk þeim, varða sektum
allt að 10000 krónum, nema
þyngri refsing liggi við sam-
kvæmt öðrum lögum, óg skal
farið með mál út af þeim að
hætti opinberra mála.
7. gr. Lög þessi öðlast þegar
gildi.
DAUÐASLYS
Síðastl. þriðjudag vildi það
slys til á gatnamótum Amt-
mannsstígs og Þingholtsstræt-
is, að fólksflutningabifreið og
bifhjól rákust sarpan. Maður-
inn, sem ók bifhjólinu, Flosi
Þórarinsson útvarpsvirki, Selja-
veg 25, var fluttur meðvitund-
arlaus í sjúkrahús og lézt hann
þar síðastl. föstudag. Flosi
heitinn komst aldrei til meðvit-
undar eftir að slysið varð.
Bókaútgáfa
Isafoldarprentsmiðju
(Framhald af 1. síðu)
séð um útgáfuna og búið bók-
ina undir prentun.
Af ljóðabókum kemur einnig
mikið út. Ber þar fyrst og.
fremst að nefna tvö Ijóðasöfn,
sem eru í prentun, en það er
heildarútgáfa af ljóðum Einars
Benediktssonar og Jóns Magnús-
sonar. Hvert safn verður 4—5
bækur. Þá eru í undirbúningi
tvö Ijóðasöfn. Annáð er heild-
arútgáfa af Snót og verður þar
samankomið allt það, sem birt-
ist í gömlu Snót, þó án endur-
tekninga. Hitt er safn ljóða um
íslenzku konuna, sem Guðmund-
ur heitinn Finjibogason lands-
bókavörður hafði lokið við að
búa undir prentun og kallað
„Fósturlandsins Freyja.“ Þá er
væntanleg ný Ijóðabók eftir
Kolbein í Kollafirði. „Blessuð
sértu sveitin mín.“ ljóðabók
eftir Sigurð Jónsson frá Arnar-
vatni, er nýkomin út.
— Hefir Isafoldarprentsmiðja
ekki gefið óvenjumikið út af
námsbókum í haust?
— Jú, námsbókaútgáfa prent-
smiðjunnar er alltaf að aukast
ár frá ári og hefir aldrei verið
eins mikil og í ár. Er hér um
að ræða bæði endurprentanir
bóka, er uppseldar eru, og einn-
ig útgáfu nýrra námsbóka. End-
urprentaðar hafa verið Landa-
fræði og Dýrafræði Bjarna Sæ-
mundssonar, sem nú um nokkurt
skeið hafa verið ófáanlegar.
Járðfræði Guðm. Bárðarsonar
kemur út næstu daga og út
eru komnar Eðlisfræði Jóns Á.
Bjarnasonar og sænsk lestrar-
bók eftir Guðlaug Rósinkranz.
Þá kemur út ensk lestrarbók
eftir Jón Á. Gíslason, sem ein-
göngu er . ætluð til notkunar í
verzlunarskólanum, en hann er
kennari þar. í undirbúningi er
útgáfa frönskukennslubókar
eftir Bud Boots prest í Landa-
koti. Þá eru ennfremur i prent-
un nokkrar skriftarkennslubæk-
ur eftir Guðmund I. Guðjónsson
skriftarkennara við Miðbæjar-
(Framhald af 1. siðu)
Önnur hamlan er sú, að ýmsir
neytendur fá ekki kjötstyrkinn,
m. a. atvinnurekendur, sem
hafa 3 menn eða fleiri í vinnu.
Margir þessara manna hafa
sízt betri afkomu en fjöldi
þeirra, sem fær styrkinn. Út-1
vegsmaður, sem gerir út trillu-
bát, hefir áreiðanlega verri af-
komu en fjöldinn allur af
launamönnum. Með því að
svipta slíka menn styrknum, er |
vafalaust dregið' talsvert úr
kjötsölunni.
Þá er enn ekki nein trygging
fyrir því, að þessi styrkur' verði
notaður til kjötkaupa. Eins og
lögin eru úr garði gerð, eru ekki
sett nein skilyrði fyrir því. Þetta j
verður ekki vel tryggt, nema
því fyrirkomulagi verði komið
á, að menn fái hann jafnóðum !
og þeír kaupa kjötið, t. d. með
(jatnla Síó
skólann og 1. hefti Dönsku-
kennslubókar Ágústs Sigurðs-
sonar, sem er endurprentun.
— Hvaða merkisbækur koma
annars út fyrir jólin?
— Meðal þeirra bóka er koma
út fyrir jólin vil ég sérstaklega
nefna þrjár. Það er Völuspá
eftir Eirík lækni Kjerúlf, þar
sem hann setur fram nýjar
kenningar um kveðskapííslenzk-
um fornsögum, Sjósókn, sem
inniheldur endurminningar Er-
lendar Björnssonar á Breiða-
bólsstöðum, og Sögu Vestmanna-
eyja. Allt eru þetta merkar
bækur, er íslenzkum bókamönn-
um mun þykja fengur í «ð fá.
í vetur koma einnig út ný j
hefti af þjóðsagnasöfnum þeim,
er út koma árlega, en það verða
7. hefti Rauðskinnu, íslenzkar
sagnir og þjóðsögur Guðna mag.,
Jónssonar, 6. hefti, og Frá yztu |
nesjum, þjóðsagnasafn Gils
Guðmundssonar 3. hefti.
í haust kemur út nýtt hefti af
safninu Samtíð og saga, og er
það 3. hefti þessa safns, sem
er eins og kunnugt er gefið út
á vegum Háskóla íslands en
kostað af ísafoldarprentsmiðju.
Af þeim bókum, sem hér eru í
prentun fyrir aðra bókaútgef-
endur, en koma út fyrir jólin,
mætti nefna bók um Lýðveldis-
hátíðina, sem Leiftur gefur út,
endurprentun á íslenzkum þjóð-
háttum Jónasar Jónssonar frá
Hrafnagili, sem sonarsynir höf-
undarins gefa út, og „Ratfla ég
við rokkinn minn,“ þulur og
þjóðkvæði, sem Ófeigur Ófeigs-
son læknir hefir safnað, skráð
og skreytt með mörgum teikn-
ingum.
— Kemur ekki út nýtt hefti
af úrvalsljóðunum fyr^r jólin
eins og að undanförnu?
— Jú, að þessu sinni verða
gefin út úrvalsljóð Stephens G.
Stephenssonar og sér frú Unnur
Bjarklind um útgáfuna. Þau
hefti íslenzkra úrvalsljóða, sem
uþpseld eru, verða öll endur-
prentuð. Nokkur þeirra eru þeg-
ar prentuð og koma út á þessu
hausti, eftir því sem tök eru á
vegna anna á bókbandsvinnu-
stofunum.
Um þýddar bækur held ég
að ekki sé ástæða til að ræða
mikið um að sinni. Það kemur
töluvert af þýddum bókum og
ýmsum öðrum bókum, sem ég
hefi ekki nefnt. En óvíst er hvað
afköst prentsmiðjunnar leyfa,
að út komi á þessu ári.
Verð á olíu og bensíni
(Framhald af 1. síðu)
láta íslendinga fara í stríðið!
Hins vegar var olíuverðhækk-
unin í febrúar síðastl. vafalaust
ekkert annað en handvömm
stjórnarinnar, og vissulega
bendir það til, að enn sé slæ-
lega haldið á þessum málum,
að olíusmál. skuli ekki verða
nema 30 kr. ódýrari nú eftir að
stríðinu er lokið en hún var nær
alla styrjöldina. Svo mikið hefír
ýms flutningskostnaður lækk-
að síðan, að þessi lækkun olíu-
verðsins verður að teljast ó-
eðlilega lítil.
afhendingu sérstakra miða. Fái
menn styrkinn strax örfar það
bæði kaupin og er neytendum
hentugast. Verði hins vegar
ekki horfið að því ráði, getur
það orðið til að draga enn
úr kjötkaupum.
Margt fleira er enn á huldu
í sambandi við þessa ráðstöfun,
en um það verður eigi að fullu
dæmt fyrr en tilheyrandi reglu-
gerðir hafa verið birtar.
Af þeim atriðum, sem hér hafa
verið nefnd, má það vera ljóst,
að hin nýja niðurborgunarað-
ferð, eins og hún er framkvæmd,
verður til þess að draga veru-
lega úr kjötneyzlunni og það
einmitt hjá þeim, er sízt skyldi.
Af þessu hlýzt hins vegar sparn-
aður fyrir ríkissjóð. En það er
vissulega byrjað á eins öfugum
enda og hugsast getur, að fyrsta
sparnaðarviðleitnin í dýrtíðar-
málunum skuli bitna á bændum
með samdrætti kjötsölunnar og
Iáglaunafólki með því að styrkja
það til minni kjötkaupa en áð-
ur.
Óliæf forusta.
Ríkisstjórnin hefir vissulega
ekki getað sýnt það betur en
með þessum ráðstöfunum, hve
fullkomlega óhæf og vanmátt-
ug hún er til þess að leysa dýr-
tíðarmálin.
Þrátt fyrir það, að dýrtíðar-
málin eru nú komin í meiri ó-
göngur en nokkuru sinni fyr,
heldur hún áfram sömu kákráð-
stöfunum og hingað til og það
vitanlega með þeim afleiðing-
um, að verðbólgan og fjár-
málaöngþveitið heldur áfram
að vaxa. Það eina, sem hún ger-
ir til sparnaðar, er að rýra hlut
þeirra, sem lakast eru settir.
Það, sem -átti vitanlega að
gera, voru ráðstafanir til að
draga úr milliliðaokrinu og
hafa upp á skattsviknu f§ og svo
nauðsynleg niðurfærsla á verð-
lagi og kaupgjaldi til sam-
ræmis við getu útflutnings-
framleiðslunnar. Þannig náðu
ráðstafanirnar jafnt til allra og
þannig var fengin varanleg
lausn. En allt þetta er látið ó-
gert. Milliliðirnir og stórgróða-
mennirnir fá að halda sínu.
Verðbólgan fær að halda áfram,
en stöðvun aðeins afstýrt um
stund með fjáraustri úr ríkis-
sjóði. Sú eina lækkun, sem er
gerð, er látin bitna á bændum
og láglaunafólki.
Af þeim lágtekjustéttum, sem
þessar ráðstafanir stjórnarinn-
ar bitna á, verða bændur þó
langharðast úti. Fyrst er verð-
lagsvaldið tekið af þeim og síð-
an er þeim úthlutað 12.5 aura
lægra verð fyrir mjólkurlítra og
kr. 2.80 fyrir kjötkg. en þeim
ber samkv. sexmannanefndar-
álitinu. Til viðbótar er svo ima
ienda kjötmarkaðnum spillt fyr
ir þeim, fyrst með því að láta
ríkja óvissu um dýrtíðarráðstaf-
anirnar, svo að neytendur þora
ekki að kaupa kjöt til vetrarins
meðan kauptíðin stendur hæst,
og síðan með því að skerða
kjötstyrkinn til neytenda og
draga þannig úr kjötkaupum
láglaunafólks. Afleiðingin verður
sú, að kjötsalan innanlands
dregst saman, meira kjöt þarf
að flytja út og meðalverðið til
hændalækkar. Það má vissu
lega troða lengi á rétti bænda,
ef þetta nægði ekki til þess, að
stjórnarflokkarnir töpuðu til
fullnustu því fylgi, sem þeir
hafa haft í sveitunum.
En heildardómur almennings
um dýrtíðarráðstafanir stjórn-
arinnár hlýtur að verða sá, að
þær séu ekkert annað en ör-
þrifafullt bráðabirgðakák, sem
þegar sé komið meira en nóg
af, og að því leyti, sem þær
miði til breytinga, auki þær
mtsrétt og rýri hlut þeirra, sem
lakast eru settir. Með þessum
ráðstöfunum hefir stjórnin bezt
sýnt, hve óhæf hún er til þess
að leysa vandamálin og eigi ekki
endirinn að verða algert hrun
og öngþveiti, verða ný samtök,
sem umbótamenn skipa, að
koma til sögunnar.
Hetja hersins
(Salute to the Marines)
Amerísk stórmynd í eðlilegum
litum.
Wallace Beery,
William Lundigan,
Mariiyn Maxweli.
Aukamynd:
JAPANIR UNDIRRITA
UPPGJÖFINA.
Sýnd kl. 7 og 9.
Börn innan 16 ára fá
ekki aðgang.
Sýnd kl. 5.
thjja Síó
ÓÐUR
BERIVADETTU.
(The Song of Bernadette)
Stórmynd eftir sögu Franz
Werfel.
Aðalhlutverk:
Jennifer Jones,
William Eythe,
Charies Bickford.
Sýningar kl. 6 og 9.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
Sýnir gamanleikhm
GIFT EÐA ÓGIFT
eftir J. B. Priestley
á fimmtudaginn 4. þ. m. kl 8.
Aðgöngumiðasala á morgun kl 4—7.
Sími: 3191.
Tilky nning
frá verðlagsnefnd landbúnaðarafurða
Meff tilvísun til þess, aff ríkisstjórnin hefir ákveffiff aff
greiða niður verff á neyzlumjólk frá og meff 1. október
1945, ákveffur verfflagsnefnd landbúnaffarafurða, aff frá
og meff 1. október 1945, skuli útsöluverff á allri nýmjólk
í lausu máli vera kr. 1.60 hver lítri. Mjólk í heilflöskum
skal vera kr. 1.70 hver lítri og í hálfflöskum kr. 1.74
hver lítri. r
Verð á mjólkurafurffum helzt óbreytt, samanber aug-
lýsingu frá 14. þ. m.
Reykjavík, 29. september 1945.
Ver ðlagsncf nd.
U R B Æ N U
Leikfélag Reykjavíkur
mun hefja starfsár sitt með sýning-
um á sjónleiknum „Gift eða ógift?"
eftir Prestley og verður hann sýndur
fyrst næstk. fimmtudag. Leikfélagið
hefir nú fengið fullkominn ljósaút-
búnað frá Ameríku og verður hann
notaður í fyrsta sinn við frumsýn-
ingu á nýju íslenzku leikriti, í þessum
mánuði. Heitir það „Uppstigning" og
er eftir höfund, sem ekki lætur nafns
síns getið.
Hótel Þröstur
heitir nýtt hótel, sem nýlega var
opnað í Hafnarfirði í húsakynnum
þeim, sem Hótel Björninn var áður í.
Það er nýtt hótelfélag í Hafnarfirði,
sem stofnaði þetta nýja hótel og hefir
verið gerð fullkomin breyting á húsa-
kynnum, svo hótelið, sem er
með nýtízku sniði, hefir samkomusal
fyrir um 160 manns og 8 gestaherbergi.
Salirnir eru prýddir listaverkum eftir
íslenzka málara. Forstöðumaður hins
nýja hótels er Marbjörn Björnsson, en
stjórn hótelfélagsins skipa Þórður
Teitsson, Marbjörn Björnsson, og
Tryggvi Steingrímsson.
Tvö innbrot
voru framin í Reykjavík aðfaranótt
síðastl. þriðjudags. Brotizt var inn í
sýningarglugga skartgripaverzlunar
Guðlaugs Gíslasonar, Laugaveg 63, og
stolið þaðan 9 armbands- og vasa-
úrum og auk þess armböndum á úr
og eyrnalokkum. Hitt innbrotið var
framið í skrautgripaverzlun Gottsveins
Oddssonar við Bergstaðatsræti 2 og
stolið þaðan 4 úrum og ýmsum smá-
munum. Talið er líklegt að útlending-
ar séu valdir að innbrotum þessum,
en rannsókn málanna stendur nú yfir.
Óffur Bernadettu,
heitir kvikmynd, er Nýja Bíó sýnir
um þessar mundir. Kvikmynd þessi
er gerð eftir hinni heimsfrægu skáld-
sögu þýzka skáldsins Franz Werfel,
sem nú er nýlátinn. Sagan fjallar um
undrin í Lourdes í Frakklandi og er
sögð saga frönsku alþýðustúlkunnar
Bernádettu, er varð fyrir vitrunum á
þessum stað. Kvikmyndin hefir hvar-
vetna vakið mikla athygli, enda er hún
talin vel gerð. Aðalhlutverkið, Berna-
dettu, leikur Jenufer Jones. Hún er
nú orðin með frægustu kvikmynda-
leikkonum í Ameriku, en það var leik-
ur hennar í þessari mynd, er skapaði
henni mestan framan á listabraut-
inni.
Frá Englandi
komu nýlega loftleiðis Jónas Þor-
bergsson útvarpsstjóri, Haraldur Árna-
son heildsali og Helgi Guðmundtson
bankastjóri. Nýlega eru farnir þang-
að Einar Pétursson og Eiríkur Sigur-
bergsson.
Kennsla í Sænsku.
Lektor Peter Hallberg, fil. lic., mun
halda sænskunámsskeið fyrir almenn-
ing í háskólanum í vetur þriðjudaga
kl. 6—8 e. h. Væntanlegir nemendur
gefi sig fram í skrifstofu háskólans.
Kennsla hefst þriðjudag 2. okt. kl. 6.
Nemendur hafi með sér sænskubók
Péturs G. Guðmundssonar og Lej-
ströms.
Til Svíþjóðar
er nýlega farinn Geir Stefánsson
heildsali, ásamt konu og þremur börn-
um. Einnig eru nýfarnir þangað Otto
Johansson sendifulltrúi Svía, Guð-
mundur Heiðdal og Bjarni Torberg.
Dóra og Haraldur Sigurðsson
komu til Reykjavíkur með flugvél
frá Svíþjóð síðastl. sunnudag. Þau
koma hingað á vegum Tónlistarfélags-
ins og munu halda hér nokkra tón-
leika.
Iffgjöld
Sjúkrasamlags Reykjavíkur
hækka úr 10 kr. á mánuði upp í 12
kr. í næsta mánuði.
Strætisvagnar Reykjavíkur
beina þeim tilmælum til fólks, að
greiða vagnstjórunum í hentugri mynt,
er það tekur sér far með vögnunum.
Áheit á' Strandakirkju
Frá N.N. kr. 10,00. Frá N.N. 10,00.
Frá K. J. A. kr. 50,00. Frá N. N. kr.
20,00.