Tíminn - 09.10.1945, Blaðsíða 8

Þeir, sem vilja kyrma sér þjóðfélagsmál,
innlend og útlend, þurfa að lesa Dagskrá
8
REYKJAVÍK
D A G S K R Á er bezta íslenzka
timaritið um þjóðfétagsmál
9. OKT. 1945
76. hlað
\
y annáuTtímans ^
3. október, miðvikudagurt
Verkalýðssamband.
Frakkland: ÁkveSið var á
verkalýðsþinginu í París að
stofna1, nýtt Alþjóðasamband
verkalýðsfélaga. Þátttakendur
verða verkalýðssambönd i 65
löndum með um 50 milj. félags-
mannatölu. — Darnand, fyrr-
um yfirmaður Vichylögreglunn-
ar, var dæmdur til dauða.
Indo-Kína: Frönsk stjórnar-
völd hófu viðræður við fulltrúa
þjóðernissinna, sem hafa kraf-
izt sjálfsstjórnar og staðið fyrir
óeirðum.
' Japan: MacArthur fyrirskip-
aði, að Bandamenn skyldu taka
utanríkisverzlun Japana í sínar
hendur.
Noregur: „Arbeiderbladet“
upplýsir, að fyrsta hernámsár
Þjóðverja í Noregi eða þangað
til þeir réðust á Rússa hafi
verið náin samvinna milli
norskra kommúnista og þýzkra
yfirvalda^í Noregi.
4. október, fimmtudagur:
Réttarhöld í Lavals-
máliiiu.
Frakkland: í París hófust
réttarhöld í málinu gegn Laval.
Laval varði sig með mikilli hörku
i réttinum.
Bandaríkin: Truman lýsti yf-
ir því, að hann myndi leggja til
við þingið, að komið yrði á al-
þjóðlegum samtökum,er ynnu að
rannsókn á hagnýtingu kjarn-
orkunnar.
Java: Óeifðir þjóðernissinna
fara í vöxt og hafa þeir nokkrar
borgir á valdi sínu. Hollending-
ar neita að ræða við forsprakka
þeirra, þar sem hann hafi haft
samvinnu við Japani.
Svíþjóð: „Stockholms Tidn-
ingen“ upplýsir eftir áreiðan-
legum heimildum að kommún-
istar í Noregi og Danmörku hafi
fengið fyrirskipanir um það frá
Moskvu að hætta samningavið-
ræðum við jafnaðarmenn.
5. október, föstudagur:
Stjórnarskipti
í £apan.
Japan: Stjórnin baðst lausn-
ar og mun MacArthur hafa kraf-
izt þess, þar sem hún mun hafa
þrjózkast við að framkvæma
ýmsar fyrirskipanir hans. Frá-
farandi utanríkisráðherra, Jos-
hida, var falin stjórnarmyndun.
Bretland: Hertoginn af Wind-
sor, fyrrum Játvarður 8., kom
til Bretlands eftir nær 10 ára
burtveru. — í mörgum brezkum
borgum standa yfir verkföll
hafnarvinnu verkamanna.
Frakkland: Verkalýðsþingið
skoraði á stjórnir lýræðisland-
anna að- slíta stjórnmálasam-
bandi við Spán og Argentínu.
6. október, laugardagur:
Hrakningar Þjóð-
verja.
Þýzkaland: Pólverjar og Tékk-
ar, sem höfðu lofað að reka ekki
það væri firra að treysta því!
um að sinni, hafa hafið þessa
brottrekstra að nýju og eru dag-
lega fluttir tugir þúsunda Þjóð-
verja af hernámssvæði Pólverja
og úr Sudetahéruðunum inn á
hernám,ssvæði Rússa. Talið er,
að Póíverjar og Tékkar hafi
breytt um stefnu aftur vegna
þess, að utanríkisráðherrafund-
urinn í London misheppnaðist.
Frakkland:, Citrine, ritari
brezka verkalýðssambandsins,
kosinn vforseti alþýðusambands-
ins nýj'a. — Róstusamt varð í
réttarhöldunum yfir Laval og
hefir hann neitað að svara öll-
um spurningum, þar sem dóm-
stóllinn sé bersýnilega hlutdræg-
ur.
Bretland: Georg konungur og
hertoginn af Windsor hittust.
Danski landbúnaðurinn
Nefndarkosningarnar
(Framhald aj 1. síðu)
Samgöngumálanefnd: Ingvar
Pálmason, Eirílyar Einarsson og
Steingrímur Aðalsteinsson.
Landbúnaðarnefnd: Páll Her-
mannsson, Haraldur Gúðmunds-
son, Þorst. Þorsteinsson, Eiríkur
Einarsson og Kristinn E. Andrés-
son.
Sjávarútvegsnefnd: Ingvar
Pálmason, Guðm. I. Guðmunds-
son, Gísli Jónsson, Eiríkur Ein-
arsson og Steingrímur Aðal-
steinsson.
Iðnaðarnefnd: Ingvar Pálma-
son, Guðm. I. Guðmundsson og
Gísli Jónsson.
Heilbrigðis- og félagsmála-
nefnd: Hermann Jónasson, Har-
aldur Guðmundsson, Bjarni
Benediktsson, Láruá Jóhannes-
son og Kr. E. Andrésson.
Menntamálanefnd: Jónas
Jónsson, Haraldur Guðmunds-
son, Eiríkur- Einarsson, Magnús
Jónsson og Kr. E. Andrésson.
Allsherjarnefnd: Guðmundur
I. Guðmundsson, Bjarni Bene-
diktsson, Lárus Jóhannesson,
Steingrímur Aðalsteinsson og
Bernharð Stefánsson.
í neðri deild fóru nefndar-
kosningar á þessa leið:
Fjárhagsnefnd: Skúli Guð-
mundsson, Ásgeir Ásgeirsson,
Hallgrímur Benediktsson, Ing-
ólfur Jónsson og Katrín Thor-
oddsen.
Samgöngumálanefnd: Svein-
björn Högnason, Ásgeir Ásgeirs-
son-; Gísli Sveinsson, Sigurður
Bjarnason og Lúðvík Jósefsson.
Landbúnaðarnefnd: Bjarni
Ásgeirsson, Barði Guðmundsson,
Jón Sigurðsson, Jón Pálmason,
Sigurður Guðnason.
Sjávarútvegsnefnd: Eysteinn
Jónsson, Ásgeir Asgeirsson, Sig-
urður Kristjánsson, Jóhann Þ.
Jósefsson og Lúðvík Jósefsson.
Iðnaðarnefnd: Sig. Þórðarson,
Stefán Jóh. Stefánsson, Sig. E.
Hlíðar, Jóhann Þ. Jósefsson og
Sig. Thoroddsen.
Heilbrigðis- og félagsmála-
nefnd: Páll Zophoníasson, Stef-
án Jóh. Stefánsson, Sig E. Hlíð-
ar, Garðar Þorsteinsson og Sig.
Thorpddsen.
Menntamá|anefnd: Páll Þor-
steinsson, Barði Guðmundsson,
Gunnar Thoroddsen, Sigurður
Bjarnason og Sigfús Sigurhjart-
arson. f
Allsherjarnefnd: Jörundur
Brynjólfsson, Stefán Jóh. Stef-
ánsson, Garðar Þorsteinsson,
Gunnar Thoroddsen, Sigurður
Bjarnason, Gunnar Thoroddsen
og Þóroddur Guðmundsson.
Frá AljDÍngi í gær
(Framhald af 1. síðu)
innanlands. Áki sagði, að ekk-
ert væri samið um það enm Ey-
steinn sýndi fram á, að það
væri vafasöm hyggindi af
stjórninni að láta smíða dýra
báta, án þess að hafa tryggt
sér kaupendur og hefði ríkis-
átjórnin átt að byrja á því að
| tryggja sér þá. Annars gæti svo
: farið, að ríkið sæti uppi með
bátana. Ólafur Thors reis þá
á fætur með nokkrum þjósti og
sagði það hreina firru, ef þann-
ig ætti að ganga eftir einstök-
um itíönnum og láta þá ráða því,
hvað gert yrði. Með slíku móti
gæti hæglega svo farið, að ekk-
ert yrði úr framkvæmdum. Ey-
steinn svaraði aftur og sagði, að
það væx-i athyglisvert, að mað-
urinn, sem' ætti að vera höfuð-
málsvari einkaframtaksins,
skyldi þannig verða öðrum
fremri til að halda því fram, að
það væri flrra að treysta því!
Pétur Ottesen skýrði frá því,
að Akurnesingar hefðu samið
um smíði á vélbátum í Dan-
mörku og myndu þeir verða
miklu ódýrari en bátar þeir, sem
ríkisstjórnin lætur smíða inn-
anlands. Beindi Pétur þeirri
fyrirspurn til stjórnarinnar,
hvort hún ætlaði ekki að styðja
slík bátakaup jafnmikið og þau,
sem færu fram beint^á vegum
hennar. Játti atvinnumálaráð-
herra því, en þó með dræmingi.
Síðara málið, sem var til um-
ræðu í neðri deild, voru bráða-
birgðalögin um togarakaup rík-
isins. Umræðunni um það mál
varð ekki lokið.
(Framhala af 1. síðu)
ung, eins og margir höfðu gert
ráð fyrir, heldur minnkaði með-
alnyt kúa í eftirlitsfélögum úr
3600 kg. á ári í rúm 3000 kg. á
ári.
— Hefir samt ekki gengið all
mikið á nautgripastofninn á
hernámsárunum?
— Nei, stofninn hefir ekki
minnkað meira en svo, að naut-
gripastofn Dana er nú eins og
hann var 1933, en hefir fækkað
um 5% frá því 1939. Slíkt verður
víst varla sagt um nokkuð annað
land í Evrópu, að Svíþjóð undan
skilinni.
— Hvernig hefir svínaræktin
gengið?
— Svínunum hefir fækkað um
helming á hernámsárunum, eða
því sem næst. Um fleskfram-
leiðsluna er annars það að segja,
að Danir framleiddu áður flesk
svo að segja eingöngu fyrir ensk-
an markað og Englendingar hafa
sínar ákveðnu kröfur um, hvern-
ig fleskið eigi að vera/ En þær
kröfur eru allt aðrar en þær
sem Þjóðverjar gerðu til svína-
flesks, því að Englendingar vilja
ekki mjög feitt flesk, en Þjóð-
verjar vildu það hins vegar sem
feitast. Til þess að framleiða
feita fleskið fer miklu meira
korn heldur en til framleiðslu
á Englandsfleskinu. Þetta var
Þjóðverjum bent á og til be.ss
að spara kornið, seiíi Þjóðverjar
þurftu nauðsynlega að nota til
manneldis, hurfu þeir frá kröf-
um sínum um feita fleskxð og
þáðu nú með þökkum þessi
venj ulegu Englandssvíxi. Það
hefir aftur leitt til þess, að
þegar Englandsmarkaðurinn
opnast nú aftur á ný, er flesk-
framleiðsla Dana nákvæmlega
í sama horfi og hún var fyrir
hernámið, þegar markaðurinn
til Englands lokaðist, nema hvað
svínin eru færri eins og áður er
sagt. \
— Hvað er að segja um aðrar
búfjárgreinar?
— Um hænsnin er það að
segja, að þeim hefir fækkað um
helming á hernámsárunum.
Kanínuræktin hefir hins vegar
tekið stórkostlegum framr’örum
og bæði kjöt og skinn hafa verið
eftirsótt markaðsvara. Loðdýra-
ræktin hefir verið stórgróða at-
vinnuvegur á hernámsárunum,
aðallega þó vegna lífdýrasölu.
Sauðfjárræktinni hefir af
hinu opinbera verið veittur
ýmis konar stuðningur og fríð-
indi. Til dæmis má nefna að
fyrir ullina var greitt hærra
verð en nokkursstaðar hefir
þekkzt, framleiðendur fengu yf-
ir 14 kr. danskar fyrir ullarkg.
Allur stuðningur hins opinbera
við sauðfjárræktina miðar að
því að auka sauðfjárstofninn og
um leið aukd ullarframleiðsluna.
Árangurinn af allri þessari við-
leitni hefir ekki orðið mikill og
sauðfjárstofninn óx sáralítið.
Sauðfjárræktarráðunautur Dana
er íslendingurinn Sigurður Elí-
asson búfræðikandidat. Danir
vilja ógjarna missa hann, enda
hefir Sigurður staðið vel í stöðu
sinni.
— Hvernig fóru Danir að bæta
sér upp skortinn á aðfluttum
vörum?
Það var reynt með ýmsu móti.
Það voru á hernámsárunum
í Danmörku ræktaðar ýmsar
nytjajurtir, $pm undir venju-
legum kringumstæðum eru lítt
arðbærar, 'en talið var sjálfsagt
að rækta vegna ríkjandi
áJstands. Verðinu var hagað
þannig, að atvinnan varð arð-
bær. Má í því sambandi nefna
hör, sem nú er ræktaður í stór-
um stíl, og nokkrar verksmiðjur
hafa verið reistar til að vinna
hörinn til fulls. Fyrir styrjöld-
ina var aðeins til ein ófullkom-
in verksmiðja og lítil höfrækt.
Ýmsar aðrar nytjajurtir, svo
sem hampur og ýmsar lyfjajurt-
ir, voru einnig ræktaðar.
— Var tóbaksleysið þó ekki
verst?
— Jú við megum ekki gleyma
tóbakinu. Það var varið hundr-
uðum þúsunda króna til tilrauna
með tóbaksræktun í Danmörku
og til að kynbæta tegundirnar
og finna hagkvæmar leiðir til
að þurrka og vinna blöðin við
hin dönsku skilyrði. Til þessa
nutu Danir aðstoðar landa síns,
sem verið hafði um 30 ár við
tóbaksræktun á Java og er því
sérfræðingur í þéssari ræktun-
argrein. Árangurinn er sá, að
þegar leiðirnar opnast að nýju,
þá mun danska tóbakið eiga
að hverfa af markaðinum, því
það getur hvergi nærri jafnazt
á við tóbakið, sem dramleitt er
í hitabeltislöndunum. Danska
tóbakið var alltaf vont, þrátt
fyrir miklar tilraunir til að
bæta það, eii það var notað mik-
•ið saman við gömlu tóbaks-
birgðirnar meðan þær entust.
Það er þó ekki fyrr en 1944 að
verulega fór að bera á tóbak-
skorti í Danmörku, en úr því fór
tóbaksskorturinn dagvaxandi og
tóbak var selt og keypt okur-
verði á svörtum markaði.
— Hvað viltu annars segja
mér um heildarútkomuna hjá
danska landbúnaðinum á her-
námsárunum?
— Það voru auðvitað ótak-
markaðir sölumöguleikar fyrir
landbúnaðarafurðir. Flestar
framleiðsluvörur voru skammt-
aðar í landinu og fór það sem
fram yfir var þarfir þjóðarinn-
ar til Þýzkalands. Fjárhagsaf-
koman hefir verið þannig, að
smábúin hafa átt tiltölulega
erfitt uppdráttar, vegna þess, að
útlenda kraftfóðrið vantaði og
landrými var ekki fyrir hendi
hjá .smábændunum til að rækta
það magn fóðurjurta, sem þurfti
til að reka fullan bústofn á býl-
unum. Þeir bændur, sem hins
vegar höfðu nóg land til rækt-
unar liinna ýmsu fóðurjurta,
sem ýmist voru seldar beint á
markaðinn eða notaðar til að
framfleyta bústofni, höfðu á-
gæta útkomu á búskap sínum
og það voru ekki svo fá dæmi
þess, að netto-hagnaður búanna
væri all verulegur. Yfirleitt má
segja það, að á styrjaldarárun-
um» hafi danskur landbúnaður,
þrátt fyrir allt getað rétt sig
nokkuð við ’og unnið upp það
tap, sem hann varð fyrir á
brengingartímunum laust eftir
1930.
— Skiptu Þjóðverjar sér ekki
mikið af landbúnaðinum?
— Nei, afskipti Þjóðverja af
danska landbúnaðinum voru
sáralítil. Kröfurnar voru oft
háværar og oft var setið við
samningaborð, en forustumenn
landbúnaðarins fóru alltaf frá
samningaborðinu með sín mál
óskert. Þeir gátu sýnt Þjóðverj-
um fram á, að unnið var á hag-
kvæman hátt og afköst fram-
leiðslunnar voru góð eftir þeim
aðstæðum, sem fyrir hendi
voru. Ljósasti vottur þess, að
Þjóðverjar þorðu ekki að áreita
danska landbúnaðinn var sá, að
þegar þeir tóku öll helztu stór-
hýsi Kaupmannahafnar fyrir
skrifstofubyggingar, létu þeir
stórhýsið Axelborg, þar sem all-
ar skrifstofur danska landbún-
aðarráðsins og búnaðarfélag-
anna eru í friði, og gerðu ekki
tilkall til afnota af húsinu. Þetta
hús var þó eitthvert stærsta og
bezta skrifstofuhúsið í Kaup-
mannahöfn og má nærri geta,
hvort þeir hafá ekki haft auga-
stað á því, fremur flestum öðr-
um.
Það var líka eftirtektarvert,
að í allsherjarverkfallinu í
fyrrasumar, þegar Þjóðverjar
ætluðu að beygja Dani til af-
dráttarlausrar hlýðni og um
.tíma leit út fyrir, að landbún-
aðarframleiðslarí myndi stöðv-
ast, þá sendu Þjóðverjar sjálfan
matvælaráðherra Þýzkalands til
samninga til Danmerkur, því
þýzki herinn í baltisku löndun-
um þoldi það ekki, að danska
landbúnaðarframleiðslan stöðv-
aðist, þó ekki væri nema í fá-
eina daga. Það má því segja, að
það hafi oltið á danska lancí-
búnaðinum, að Dr. Best setuliðs-
stjóra Þjóðverja í Danmörk
tókst ekki þá að koma því
fram, sem hann ætlaði.
(ja\t\la Síó
KVEMA-
GULLIÐ
(Girl Crazy).
I Amerísk söngvamynd. Músik:
George Gerswin.
Mickey Rooney,
Jude Garland.
Tommy Dorsey
og hljómsveitt.
Sýning kl. 5—7—9.
Tjtjja Síó
MR SKEFFUVG-
TO N.
Mikilfengleg og afburða vel
leikin stórmynd.
Aðalhlutverk:
Bette Davis,
Claude Rains.
Sýningar kl. 6 og 9.

LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUB
Sýnfr gamanlelkiim
GIFT EÐA ÓGIFT
eftir J. B. Priestley
aimaðkvöld kl. 8.
Aðgöngumiðasala í dag kl. 4—7. — Sími 3191.
Þakka innilega öllum peim, sem á margvislegan
hátt sýndu mér vinsemd á sextugsafmœli mínu 4. okt. s.l.
AÐALSTEINN KRISTINSSON.
U R B Æ N U
íslendingamótið,
sem haldið var í Tjarnarcafé síðastl.
föstudagskvöld fór vel fram og var hið1
ánægjulegasta. Mót þetta var haldið
að tilhlutun nefndar Esjufarþega og
var í upphafi ætlazt til, að þar kæmu
saman flestir þeir, sem til landsins
hafa komið frá ófriðarlöndunum í
sumar og eru í bænum. Agnar Tryggva
son setti mótið og, stjórnaði því. Dr.
Magnús Sigurðsson flutti athyglisvert
erindi, sem aðallega fjallaði um heim-
komu hinna mörgu íslendinga í sumar
frá Evrópu og hlutverk þau, sem bíða
þeirra hér heima. Þá lék Hallgrímur
Helgason tónskáld einleik á píanó,
Valur Norðdal sýndi listir og Lárus
Pálsson leikari las upp, að lokum var
stiginn dans fram eftir nóttu. Á milli
skemmtiatriða var fjöldasöngur.
K. F. U. M. í Reykjavík
er í þann veginn að hefja vetrar-
starfsemi sína um þessar mundir. Fé-
lagið hefir eins og kunnugt er, unnið
í marga áratugi mikið og gagnlegt
starf fyrir æskulýðinn, ekki einungis í
Reykjavík, heldur alls staðar þar, sem
félagsdeildir eru starfandi í landinu,
en þær eru í nokkrum kaupstöðum
á landinu. í húsi félagsins í Reykjavík,
við- Amtmannsstíg 2B verður rekinn
sunnudaga- og kvöldskóli í vetur eins
og að undanförnu. Almennar sam-
komur verða í húsinu á sunnudags-
og fimmtudagskvöldum fyrir fullorðna.
Sá maður, sem K.F.U.M. og K. hér á
landi á mést að þakka, sr. Friðrik
Friðriksson, er nú væntanlegur til
landsins á næstunni, en hann hefir
dvalið í Danmörku öll styrjaldarárin.
Verður koma hans hinum fjölmörgu
vinum hans og öðrum mikið fagnaðar-
efni, því að óhætt má segja, að enginn
maður eigi eins marga vini meðal ís-
lenzks æskulýðs og hann.
Kveðjuhljómleikar
Guðrúnar Á Símonar.
Hin unga og efnilega söngkona,
Guðrún Á. Símonar, sem mörgum er
kunn, er á förum til Englands og
hyggst að stunda þar framhalds nám.
Söngkonan efnir til kveðjuhljómleika
í Gamla Bíó annað kvöld kl. 7,15 með
aðstoð Fritz Weisshappel og Karlakórs
Reykjavíkur. Á söngek^ánni eru tólf
lög eftir innlenda og erlenda höfunda.
mundsson. Birgir er ungur en efnileg-
ur söngvari, sem mikils má vænta af
í framtíðinni.
Glft eða ógift.
Sýningar á þessu vinsæía leikriti
hafa nú verið teknar upp að nýju hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, og verður
leikurinn sýndur annað kvöld kl. 8.
\
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sína
ungfrú Guðmunda Jónsdóttir á Baugs-
stöðum og ívar Jasonarson í Vorsabæ
í Flóa.
Birgir Halldórsson söngvari
er undanfarið hefir haldið söng-
skemmtanir víðs vegar á landinu er
nú á förum heim til sín vestur um
haf. Næstkomandi fimmtudag mun
söngvarinn halda kveðjuhljómleika í
Gamla Bió með aðstoð dr. Urbant-
schitsch. Á söngskránni eru mörg lög
eftir innlenda og erlenda höfunda og
hafa tvö þeirra aldrei verið sungin
hér opinberlega fyrr, en það eru lög
eftir tvö af beztu tónskáldum okkar,
þá Helga Pálsson og Björgvin Guð-
Fjarsöfnun S. í. B. S.
síðastl. sunnudag gekk yel og námu
tekjurnar í Reykjavík um 64 þús. kr.,
og er það svipað og undanfarin ár.
Fregnir af fjársöfnuninni annars stað-
ar á landinu eru ókomnar enriþá.
Knattspyrnukappleikur
milli úrvalsliðs úr brezka hernum
hér og úrvalsliðs úr knattspyrnufélög-
unum í Reykjavík, sá þriðji í röðinni,
fór fram á þróttavellinu í Reykjavík
siðastl. sunnudag. Leikar fórp þannig,
að íslenzka liðið sigraði með 3 mörkum
gegn 2. Leikurinn var skemmtilégur,
en veður var ekki sem bezt.
Hjúskapur.
Nýlega voru gefin saman í hjóna-
band af sr. Garðari Svavarssyni ung-
frú Lilja Xngólfsdóttir frá Uppsölum
1 Eyjafirði og Hafsteinn Hansson,
Reykjavík. Heimili þeirra er í Skála
366, Laugarnesi.
ÞING B. S. R. B.
*
Þing Bandalags starfsmanna
ríkis og bæja var háð í Kaup-
þingssalnum í Reykjavk um
fyrri helgi. Þingið sátu 67 full-
trúar frá 21 félagi. f bandalag-
inu eru alls 22 félög með sam-
tals 2286 meðlimi.
Þingið samþykkti tillögur um
launakjör, réttindi og skyldur
starfsmanna hins opinbera.
Þingið skoraði á Alþingi að
fella úr gildi þau ákvæði í lög-
um, er hindra verkföll opinberra
starfsmanna. Lárus Sigur-
björnsson var kosinn forseti
sambandsins í stað Sigurðar
heitins Thorlaciusar. Aðrir i
stjórninni eru: Ásmundur Guð-
mundsson prófessor, Guðjón B.
Baldvinsson deildarstjóri, Krist-
inn Ármannsson menntaskóla-
kennari, Ágúst Sæmundsson
verkstjóri, Þorvaldur Árnason
skattsíjóri og Páll Sigurðsson
læknir.
*