Tíminn - 23.10.1945, Blaðsíða 5

80. Mað
TÍMIIVN, þrigjadagiim 23. okt. 1945
5
RITSTJÓRI: SIGRÍÐUR INGIMARSDÓTTIR
Orænmetis- og síldarsyning
Húsmæðrakennaraskólans
Um næstsíðustu helgi hafði aði er Íslandssíldin auglýst sem
Húsmæðrakennaraskólinn sýn-
ingu á grænmetis- og síldar-
réttum í húsakynnum sínum í
háskólakj allaranum.
Tilgangur sýningarinnar var
sá að kynna almenningi starf
skólans og ennfremur að vekja
athygli á næringargildi græn-
metis og síldar.
Húsmæðrakennaraskólinn
hefir nú starfað á fjórða ár.
Hefir hann þegar útskrifað
nokkra húsmæðrakennara, en
námstími þeirra er tvö ár.
Húsakynni hans eru, eins og;
áður er sagt, í kjallaranum í
norðurálmu háskólans. Hefir
skölinn þar til umráða stórt
eldhús og borðstofu auk smærri
herbergja. Er þar öllu haglega
fyrir komið og 'snyrtilega.
Námsmeyjar leggja bæði stund
á verklegt og bóklegt nám, er
lýtur að matargerð og þekkingu
á fæðtrtegundum. T. d. er þeim
skylt að nema allt að því eins
mikið í efnafræði og lækna-
stúdentar á fyrsta ári.
Á sumrin starfar skólinn að
Laugarvatni. Þay læra stúlk-
urnar grænmetisrækt. Hafa
þæi: hver sitt beð og rækta þar
allar grænmetistegundir, sem
mögulegt 'er að rækta hér á
landi.
Á fyrrnefndri sýningu gafst
gestum kostur á að fræðast um
geymslu grænmetis. Gaf þar að
líta niðursoðið og þurrkað kál-
meti, rófur og næpur. Allt var
þetta að sjálfsögðu verk náms-
meyja, en þær gengu um og
skýrðu fyrir gestunum.
Ennfremur voru þarna sýndir
ýmsir síldarréttir, sem gestir
máttu bragða á. Á veggjunum
voru töflur, sem sýndu næring-
argildi sildarinnar og bentu
með réttu á það, hvílík minnk-
un það er fyrir íslendinga að
borða ekki meira af síld en
þeir gera nú. Á erlendum mark-
herramannsmatur, en í landinu
sjálfar tínt inni á Hveravöllum.
þetta öfugstresmii hið mesta,
því að síldin ætti að vera einn
af þjóðarréttum okkar íslend-
inga. Á frk. Helga Sigurðar-
dóttir, forstöðukona skólans,
þakkir skildar fyrir þennan
„síldar-áróður“ sinn.
Þá voru þarna nokkur smá-
borð, en á þeim voru framreidd-
ir mismunandi hversdagsréttir.
Yfir hverju borði hékk tafia,
er sýndi næringargildi réttarins.
Voru töflurnar vel úr garði
gerðar og auðskildar öllum al-
menningi.
Á sýningunni voru þrjár nýj-
ungar í matargerð, svo sem
fjallagrasakex, gervismjör og
gervirjómi. Fengu gestir að
bragða á þessu öllu. Kexið var
ágætt, ekki ósvipað hrökk-
brauði. Var það gert úr grös-
um, sem stúlkurnar höfðu
sjálfar tínt inn á Hveravöllum.
Gervismjörið er gert úr venju-
legu smjörlíki, en blandað til
helminga með soðnum, söxuð-
um kartöflum. Er þessi blanda
að vísu mun betri en smjör-
líki, en þó auðvitað hvergi
nærri á við smjör.
Um gervirjómann er sama að
segja. Hann er búinn til úr
undanrennu og hveiti. Gæti ég
trúað, að hann væri ágætur
með búðingum og kökum í
rjóma stað, enda mun líka til
ætlazt, að hann sé notaður
þannig.
En hvað sem um þessar gervi-
vörur má segja, var sýningin
ágæt, enda afarvel sótt og sáu
hana þó færri en vildu.
Gaman væri, ef hægt væri að
stofna til slíkra sýninga út um
land. Þær yrðu án efa til gagns
og fróðleiks fyrir húsmæður og
húsmæðraefnin jafnt þar sem
hér í bæ.
Saga sokkanna
Þegar amma var ung, gekk
hún í svörtum og mórauðum
ullarsokkum, sem girtir voru
spjaldofnum sokkaböndum og
henni datt aldrei í hug að biðja
pabba sinn um búðarsokka úr
kaupstaðnum. En þegar langa-
langamma hennar var á æsku-
skeiði, gekk hún í dúksokkum.
Sokkar voru nefnilega óþekkt
fyrirbrigði um miðja 15. öld.
Menn vöfðu fætur sína dulum
eða gengu í samföstum sokk-
um og buxum og leðurskóm eða
stígvélum utan yfir. Á göngu
og herferðum var næfrum
(trjáberki) oft vafið um leggina,
en fæturnir voru naktir í skón-
um.
„Margar fór ég ferðir glæfra,
fætur mína yafSi’ í næfra“
lætur Grímur Thomsen Sverri
konungísegja i kvæðinu. Birki-
beinar hét flokkur konungs og
bar nafn af birkinæfrunum, sem
þeir vöfðu um fætur sér. Þann-
ig var nú fótabúnaður her-
mannanna í þá daga.
Sokkar urðu ekki almennir
fyrr en á 16. öld. Þóttu þeir þá
hið mesta gersemi og munaðar-
vara, sem höfðingjar einir gátu
veitt sér. Hinrik 8. Englands-
konungur, sem var uppi um og
eftir 1522, var sá fyrsti, er bar
sokka. Fékk hann þá að gjöf
"frá fyrstu konu' sinni, en hún
var spönsk að ætt. Upphaflega
voru það karlar eingöngu, sem
gengu í sokkuin. Á þeim tím-
um var miklu meiri sundur-
gerð i fatatízku þeirra en
kvennanna. Konur fóru samt
smátt og smátt að semja sig að
þessari nýjupg. Fyrstu kven-
sokkarnir náðu tæplega á ökla,
en lengdust síðar sem kunnugt
er. — í fyrstu voru sokkarnir
saumaðir úr ullardúk. Sokka-
böndin voru mjó og skrautleg
og fóru vel við knébuxur karl-
mannanna.
En þá fann William Lee, ung-
ur námsmaður í Cambridge,
upp prjónavélina. Tilgangur
hans var sá, að í henni yrðu
prjónaðir sokkar. En landsmenn
hans, Englendingar, vildu ekki
sinna uppfyndingunni. Lee
fluttist því til Frakklands með
prjónavélina sína og hóf þar
sokkaiðnað, sem varð síðar
blómleg atvinnugrein þar í
landi. Voru sokkarnir unnir
bæði úr yull og silki. En flestir
sokkagerðarmennirnir voru
Hugenottar (sama sem mót-
mælendur) og urðu því aö flýja
land vegna ofsókna katólskra
manna (1685). Þeir fluttust til
Þýzkalands og varð það land nú
aðalframleiðandi sokka.
Lengst af voru það karlmenn-
irriir, sem notuðu dýrustu
\sokkana, Ijósleita og hvíta silki-
sokka, sem náðu þeim í hné.
Gengu þeir þá á skóm með silf-
urspennum og háum hælum!!
(Þeim ferst því ekki, karlmönn-
unum, að véra að fetta fing-
urna út í sokkana okkar og
skóna). — Kvenfólkið var þá í
skósiðum pilsum og gat komizt
af með ódýra ,baðmullarsokka.
En þetta átti eftir að breyt-
ast. Buxur karlmannanna
lengdust, en pils kvenfólksins
styttust. Stuttu sokkarnir féllu
því í hlut karlmannanna en
kvenfólkið fór að ganga í háum
sokkum.
Sokkaiðnaðurinn jókst stöð-
ugt og varð framleiðslan æ fuli-
komnari og vandaðri. Eftir-
LARS HANSEN:
Fast jbeir sóttu sjóinn
var þaulvanur sjómaður, og hann vissi bezta vin sinn og félaga
hanga á línunni, sjálfsagt nær dauða en lífi. Á hinn bóginn vissi
hann einnig, hve linan var veik. Drátturinn varð nú þyngri og
þyngri, svo að þeir vissu, að Lúlli mundi vera kominn nálægt
borðstokknum. Honum brá líka öðru hverju fyrir — höfuðið
gekk á undan. Og nú sáu þeir fljótlega, að öngull hafði krækzt í
hálsinn á honum — það var einn öngull, sem hélt honum. Hann
Þór teygði sig út yfir borðstokkinn eins og hann gat og þreif í
hann. En í sömu andrá reið aldan undir skipið, svo að Nikki
þorði ekki annað en gefa út nokkra faðma, svo að Þór missti af
honum. En í næsta vetfangi tók skútan nýja dýfu, og nú skeikaði
Þór ekki. Hann var kominn með annan fótinn útbyrðis og hélt
með vinstri hendinni í borðstokkinn, en svo sterkur var hann,
að hann lyfti Lúlla upp úr sjónum með hinni eins og hann
væri fífuvettlingur. Svo slengdi hann sér inn á þilfarið, þreif í
fæturna á Lúlla, sem ekki varð lengur séð neitt lífsmark með,
hóf hann á loft, þannig að höfuðið sneri niður og hristi hann
óþyrmilega, svo að sjór og froða vall út um vitin. En hann varð
að sleppa honum aftur, þvl að nú hrópaði hann Kristófer í ann-
að sinn:
— Gætið ykkar, haldið ykkur.
í sömu andrá reið ægilegur brimskafl yfir skutinn og færði
allt þilfarið í kaf.
Hann Kristófer ríghélt sér í stýristaugina meðan sjórinn dundi
yfir hann. Þegar hann náði andanum aftur, hrópaði hann:
— Haldið ykkur fast, piltar, við sluppum laglega.
Og um leið'og hann sleppti orðunum lagðist hann á stýrið og
„Noregur" tók kipp upp í vindinn, reisti sig og þurrkaði þilfarið
á svipstundu.
Þór ríghélt Utan um Lúlla, og það var lítil hætta, að hann
sleppti taki, sem hann hafði einu sinni náð, Og nú var Lúlli
raknaður við, því að hann hrækti og rumdi og malaði. En jafn
góður var hann ekki orðinn, því að hann hneig út af á þilfarið
strax og Þór sleppti honum.
Þetta varð löng nótt, en þegar aftur birti af degi, kom i ljós,
að ekki var of sagt af hamingjunni, sem fylgdi „Noregi“, því að
gegnum fjúkið sáu þeir votta fyrir svörtum hömrum einnar eyj-
arinnar. Klukkan þrjú um daginn sigldi „Noregur“ inn til Ljósu-
víkur.
Þáð lagði reyk upp um ofnpípuna ffá káetunni, og þegar hann
Kristófer kom niður, var Lúlli kominn úr stokkfreðnum. og
blautum fötunum.
Kristófer gekk beint að fleti sínu, seildist undir koddann og
tók upp — ekki biblíuna, heldur ákavítisflösku, sem hann hafði
lumað á síðan þeir fóru frá Tromsö.
Hann rétti Lúlla hana, er óðar brá henni upp í ljósið og afmældi
fjórða hlutann með þumalfingrinum. Þeir drukku svo sinn fjórða
hlutann hvor. Allt í einu hvessti Kristófer augun á hann Lúlla
og sagði:
— Hver djöfullinn! Ertu ennþá með öngulinn í hálsin-
um, maður?
Lóðaröngullinn hafði sem sé krækzt gegnum hálsinn rétt neðan
við vinstra eyrað, og öngultaumurinn hékk'niður á öxlina, því
að hann Þór hafði bara slitið tauminn og látið öngulinn vera. Nú
tók hann kliptöngina sína,klippti agnhaldið af önglinum og dró
hann úr.
Að þv( búnu tók hann naftaglas, sem hann átti undir kodda-
rytjunni. En þá andmælti Lúlli, þvi að hann vildi ekki heyra talað
um neitt meðalasull, svo að það var ;ekki annars úrkostar en Þór
tæki hann og héldi honum og Nikki glennti sundur sárið eftir
öngulinn, meðan Kristófer helti þessu góða sótthreinsunárlyfi
í það.
SJÖUNDI KAPÍTULI.
Það var aftur kominn sunnudagur, og aftur sat hann Kristófer
við uppgjör með blýant og blað.
Það mátti segja, að hann Lúlli væri orðinn allur annar maður
en hann var áður en hann sogaðist útbyrðis með línustampinum.
Og auðvitað fann enginn betur en Nikki á Bakkanum, hvaða
breyting var orðin á honum.
Lúlli og Nikki höfðu alizt upp saman. Lúlli hafði aldrei átt
neinn föður, og faðir Nikka, sem í rauninni hét Nikulás Wasmuth,
hafði dáið úr skyrbjúg norður á Svalbarða um svipað leyti og
drengurinn fæddist í þennan heim.
Báðir höfðu þeir gengið í barnaskólann, og báðir höfðu setið
kyrrir í fyrsta bekk ár eftir ár — og þegar þeir voru orðnir þrettán
ára gamlir og ekki enn komnir upp úr fyrsta bekk, var þeim
hreinlega visað úr skólanum, því að auðvitað gat ekki komið til
mála, að svona slöttólfar væru látnir sitja á skólabekk með sex
og sjö ára gömlum börnum.
spurnin jókst að sama skapi.
Nú er sokkaiðnaðurinn orðin
stórkostleg atvinnugrein. Flest-
ar munu sokkaverksmiðjurnar
vera í Ameríku. Þaðan komu
„glersokkarnir“ frægu og „ny-
lon“ sokkarnir, sem þykja afar-
fallegir og endingargóðir. Þaðan
er í frásögur fært, að nú á
'stríösárunum hafi kvennjósn-
urum verið mútað með „nylon“
sokkum í stað peninga. Gafst
þetta ágætlega. Á stríðsárun-
um var afarerfitt að fá kven-
sokka ^ ófriðarlöndunum, því
að efnin, sem þarf til sokkaiðn-
aðarins, voru svo mikið notuð í
þágu hersins. Þá tók kvenfólkið
í Englandi og Ameríku upp á
þvi að mála á sér leggina í
„sokkalit". Þær máluðu meira
að segja dökkar, rendur aftan á
kálfana. Áttu þær að tákna
saumana. í erlendum blöðum
úir og grúir af auglýsingum um
sokkalit.
Hér á landi bar lítið á sokka-
skorti á stríðsárunum. En nú
um skeið hefir verið erfitt að
fá silkisokka. Hlýtur þá að
vakna sú spurning, hvenær far-
ið verði að framleiða þunna og
hlýja vetrarsokka handa konum
úr íslenzku ullinni. Hér hafa oft
fengizt ágætir, enskir ullar-
sokkar, sem fara vel á fæti. Ég
trúi ekki öðru, en að hægt væri
að framleiða sokka á borð við
þá hér á landi, ef nógu góðar vél-
ar fengjust utanlands frá. Það er
gagnslaust að skipa kvenfólk-
inu að ganga í ullarsokkum,
meðan þéir sjást varla á mark-
aðnum. ,
ANNA ERSLEV:
Fangi konungsins
(Saga frá dögum Loðvííks XI. Frakkakonungs).
Sigríður Ingimarsdóttir þýddi.
í býti morguninn eftir fóru þeir Georg og Leó út. Nú
urðu þeir að afhenda hanzkann og gæta þess að láta
ekki pretta sig. Konungurinn gat haft það til að taka
hanzkann orðalaust án þess að sleppa meistara Húbertus
úr haldi.
Nei, þeir urðu að beita varkárni og kænsku.
„Þú manst“, sagði Georg í annað sinn, „að klukkan
tíu átt þú að vera fyrir utan Frúarkirkjuna og hafa
gætur á turninum. Þegar þú sérð að veifað er með hvít-
um klút frá turninum, átt þú að flýta þér inn í kirkj-
una og leggja hanzkann ásaltarið, Síðan áttu að fela þig
á bak við súlu og gæta þess, að enginn taki hanzkann
fyrr en ég kem.“ •
„Já, já,“ sagði Leó, dálítið óþolinmóður, „þú þarft
ekkert að óttast. Ég er ekki fæddur í gær.“
Svo skildust þeir.
Georg gekk beint til konungshallarinnar. Greifinn á
Gatanó hafði gefið honum meðmælabréf, sem kom nú
að góðu haldi. Bréfið var að vísu ekki stílað til kon-
ungsins, heldur til læknis hans, sem hafði nýlega þeg-
ið greiða af greifanum.
Læknir þessi var sagður mesti bragðarefur, og var
nú um að gera að láta hann ekki fá hanzkann, fyrr en
liann hefði lofað að sjá um, að meistari Húbertus yrði
látinn laus.
. ísabella og Georg höfðu lagt höfuð sín í bleyti og að
lokum fundið heillaráð.
Nú skuluð þið heyra, hvernig það tókst.
Georg fékk strax áheyrn hjá lækn'inum, og var það
meðmælabréfinu að þakka. Sagði Georg honum allt af
létta um helgigrip þann, er hann hefði meðferðis. Sagði
hann, að sér væri kunnugt, að konungur hefði hug á
að eignast gripinn. Kvaðst hann fús til að láta hann af
hendi gegn því, að meistari Húbertus fengi frelsi.
Girndarglampa brá fyrir í smáum augum læknisins,
þegar hann hlustaði á frásögn Georgs. Honum kom sem
sé í hug, að gæti hann, meistari Jakob, komizt yfir hanzk-
ann, myndi hann fá gott tækifæri til að vinna hylli
konungsins.
Hann lét Georg ekki verða neins varan og sagði, þeg-
ar hann hafði lokið máli sínu: „Þér segið mikil tíðindi
og góð, sonur sæll. Látið mig nú sjá hanzkann.“
Georg hafði gert ráð fyrir þessari beiðni og svaraði
því: „Heiðraði herra! Ég hef hann ekki á mér, og nú
sem stendur hefi ég ekki hugmynd um, hvar hann er.“
„Hvað er að tarna?“ sagði læknirinn steinhissa.
„Þetta er dagsatt!"
Já, satt var það, því að Georg hafði ekki hugmynd
um, hvar Leó myndi-verða til klukkan tíu.
„Hm!“ muldraði læknirinn, hugsaði sig um eitt augna-
blik og tók svo til máls:
„En, góði vinur, hvernig getið þér fært mér hanzk-
ann, þegar þér vitið ekki einu sinni hvar hann er?“
„Ég veit ekki, hvar hann er nú sem stendur, en jafn-
skjótt og þér fáið mér lausnarbréf meistara Húbertusar,
mun mér verða kunnugt um, hvar hann er geymdur.”
„Hm,“ sagði læknirinn aftur. „Þetta er dálítið mót-
sagnakennt, ungi maður.“
Georg anzaði því engu.
„Strákurinn grunar mig auðvitað um græsku,“ hugs-
aði meistari Jakob með sér. „Hann hefir líka nokkuð
rétt fyrir sér.“ Síðan mælti hann: „Ég skil þetta ekki.
Hvernig í ósköpunum getið þér náð í hanzkann, þegar
þér vitið ekki einu sinni, hvar hann er?“
„Það er nú leýndarmál,“ svaraði Georg og var hinn
rólegasti. - *
Á að tala tæpitungu
(Framhald aj 4. sí8u)
En með því að sýna fólkinu
þennan ljóta sannleika og með
því einu móti er von til þess,
að takast megi að útrýma spill-
ingunni.
Tíminn er þess fullviss, að ef
það tekst að sýna þjóðinni í
réttu ljósi, hvers konar stjórnar-
far hún hefir, líði ekki á löngu
áður en þessari stjórn verður
velt úr völdum. Og blaðið lítur
svo á, að það sé aðkallandl
þjóðarnauðsyn.
Þess vegna er alveg þýðingar-
laust að biðla til Tímans um að
þegja yfir stjórnarhneykslun-
um eða tala tæpitungumál við
spillinguna.
Tíminn mun halda áfram að
fletta ofan af hneykslunum unz
yfir lýkur. Sú vörn endist stjórn-
inni ei til lengdar að kalla stað-
reyndirnar róg. —