Tíminn - 26.10.1945, Blaðsíða 6

*
6
TÍMEVTV, föstndaginn 26. okt. 1945
81. blafl
GULLIÍRÚDKAUP:
Guðríður Jónsdóttir
og Áskell Pálsson
Bassastöðum í Kaldranancshreppi.
Sunnudaginn 9. sept. síðast-
liðinn komu saman að Bassa-
stöðum í Kaldrananeshreppi
börn, tengdabörn og nokkrir
vinir hjónanna þar, Guðríðar
Jónsdóttur og Áskels Pálssonar,
í tilefni af 50 ára hjúskaparaf-
mæli þeirra. Var um 60 manns
þar saman komið. Skemmtu
menn sér við ræðuhöld og söng
lengi nætur. Héldu gestir svo
heim með góðar minningar.
Voru hin öldruðu hjón glöð og
reif, og fögnuðu gestum, sem
þeirra er vandi við þá, sem að
garði bera.
Guðríður Jónsdóttir er fædd
að Skarði hér i hreppi 21. okt.
1873. Bjuggu þar foreldrar
hennar, Jón Arngrímsson og
Guðríður Pálsdóttir. Fluttist
hún með þeim að Svanshóli,
Dvaldi hún hjá þeim þar til hún
giftist Áskatli Pálssyni haustið
1895.
Áskell er fæddur í Veiðileysu í
Árneshreppi. Foreldrar hans
voru Ingveldur Sigurðardóttir
og Páll Jónsson, Pálssonar frá
Kaldbak. Jón afi Áskels var
móöurbróðir Guðríðar yngri.Eru
þau hjón því að öðrum og þriðja
frá Páli í Kaldbak. Átti hann
mörg börn. Eru afkomendur
hans margir hér í sveit og víðar
um sýsluna.
Á 1. ári fluttist Áskell að Kald-
bak og ólst þar upp til 17 ára
aldurs. Fór þá að Sunndal. Vorið
1895 fluttist hann að Svanshóli.
Giftust þau Guðríður þá um
haustið. Bjuggu þau á parti af
jörðinni í 5 ár. Fluttust þá að
Bassastöðum, bjuggu þar í 15
ár, þá að Kaldrananesi og voru
þar í 8 ár, svo að Bassastöðum
aftur og hafa nú búið þar í 22
ár. Það fara því saman búskapar
og hjúskaparár þeirra hjóna.
Þau byrjuðu búskap á þeim
árum er erfið máttu teljast hér
norður um. Nýafstaðin harðindi
þau er gengu yfir á 9. og fram á
10. tug síðastliðinnar aldar.
Kostur margra var þá þröngur
og hlutur þeirra rýr, er settu bú
saman af litlum efnum. Var það
háttur flestra þeirra, er svo var
ástatt um að „fara til sjávar.“
Sá var þó ljóður á, að aflaleysis-
ár voru hér norður um. Sóttu
menn því vestur að ísafjarðar-
djúpi. Reru þar frá því síðla
vetrar fram eftir vori. Gafst það
upp og niður. Komu þó flestir
með einhvern gjaldeyri til þess
að „taka út á“ og skreið í búið.
Þar sem fátt var fólk á heimil-
um var það oftast hlutur kon-
unnar að annast um heimilis-
störfin utan bæjar og innan.
! Við þessi skilyrði hófu þau
Bassastaðahjón búskapinn, og
því harðari var róðurinn, sem
fleiri var að annast.í þvíefnivar
hlutur þeirra hjóna stór. Árlega
bættist við barnahópinn. Alls
áttu þau Áskell og Guðríður 22
börn. Árið 1908 gekk hér barna-
veiki. Hjó sá vágestur víða skarð
í barnahópinn. Stóðu rúenn þá
varnarminni gegn honum en nú
er farið að verða. Misstu þau
hjón þá 4 börn af völdum veik-
innar. Svona áföll eru lítt fallin
til að létta róðurinn. Að ytra
útliti sýndist það ekki skerða
baráttuþrek þeirra hjóna. Alls
náðu 13 börn þeirra fullorðins-
aldri, þó nú hafi þau orðið á bak
að sjá sumum þeirra. Elzti sonur
þeirra lézt í fyrra vor. Jón bóndi
á Kaldrananesi. Var hann dugn-
aðarmaður og vel látinn. Þá
misstu þau dóttur sína Guðríði
frá 8 börnum. Tóku þau Bassa-
staðahjón þegar 2 þeirra og ólu
upp sem sín eigin börn. Nú munu
vera á lífi 64 barnabarnabörn
þeirra hjóna.
Eftir að þau fluttu að Bassa-
stöðum aftur hafa þau búið þar
góðu búi. Bætt jörðina bæði að
húsum og jarðabótum. Eru þau
að mestu hætt búskap. Tveir
af sonum þeirra hafa tekið jörð-
ina til ábúðar..
Þegar litið er yfir farinn veg
og afköst þeirra Bassastaða-
hjóna, væri hægt að búast við
að hitta fyrir lífsþreyttar rhann-
eskjur, beygðar af byrðum lífs-
ins. Stundum hefir verið tvísýnt
um afkomuna án annarra hjálp-
ar. Erfið eru þau spor og annríki
mikið, þegar sama höndin verður
í senn að hlúa að því, sem veikt
er og vanburða og sjá hinum fyr-
ir þörfum, sem vex til lífs og
þroska. Erfiðleikarnir hafa þó
lítt sett mark sitt á útíit þeirra
og framkomu. Þau eru lífsglöð
og stendur æ af þeim einhver
hressandi blær, sem hvetur til
framtaks og dáða. Þau eru góðir
fulltrúar þeirrar kynslóðar, sem
nú er að hverfa frá störfum: Að
gera fyrstu kröfur til sjálfra sín.
Ávallt hafa þau notið samúðar
og velvildar samferðamannanna.
Það eru því margir fleiri en
áttu þess kost að þrýsta hendi
þeirra á þessum merkisdegi
þeirra, sem senda þeim hlýjar
kveðjur. Þar á meðal sá sem
þessar línur ritar. Allir þökkum
við fyrir samstarfið. Óskum að
það megi sem lengst haldast
með þeirri starfsþrá og lífsgleði,
sem þau enn hafa.
M. K.
Samvinnuþvottur
(Framhald af 4. síSuJ
Hitarullan kostar 2 kr. á kl.-
stund í leigu, og hjálp fastrar
starfskonu, sem aðstoðar við
hitarulluna, kostar krónu á
tímann, svo að það er í eigin
hag að vera að verki við not-
kun rullunnar.
Meðan tauið er rullað og lagt
hreint, þurrt og samanbrotið í
fatakörfuna, segir konan mér,
að enginn, sem einu sinni hafi
prófað að þvo hér, láti sér til
hugar koma að þvo heima ann-
að en smátau og mislitan fatn-
að svona við og við.
„Þegar ég fer heim með þvott-
inn á ég aðeins eftir stroku á
skyrtukrögum og líningum, en
það er létt verk og fljótgert
heima. Áður fyrr, meðan ég
þvoði heima, þurfti ég æfinlega
að ætla 2 daga til stritvinnu við
tauþvott. Nú er ég búin í dag,
það hefir tekið 3 y2 tíma, lengra
er ekki síðan forstöðukonan
var að vigta tauið mitt, og ég
kalla það ekki vinnu að sitja
hérna í sparifötunum með lakk-
skó eða að standa og spjalla
ögn við stöllur mínar meðan
tauið er rullað og ég greiði úr
því á borðinu fyrir framan
rulluna, til þess að það fari slétt
undir valsinn. Útgjöldin fyrir
þessi 24 kg. tau, sem ég hafði
meðferðis, eru samtals 8 krónur
og 60 aurar, eða 36 aurar á kg.
Og svo þessir 3 y2 tími, sem ég
hefi skemmt mér hérna, ef
reikna skyldi hann til verðs“.
Þannig mælti konan, og ég
játa, að hún hefir í mörgu rétt
fyrir sér, enda sögðu hinar kon-
urnar, sem ég átti tal við, sömu
söguna hver á sinn hátt.
Samvinnu-þvottahús á íslandi.
Þegar ég nú hefi sagt þesSa
sögu af gögnum þeim og gæð-
um, sem húsmæðrum annarra
þjóða eru í hendur búin, til
þess að létta erfiði þeirra, þá er
eðlilegt að taka til meðferðar
um leið þá spurningu, hvort
ekki sé hægt að hrinda svipuð-
um fyrirtækjum í framkvæmd
hjá okkur, — íslenzkum hús-
mæðrum til léttis.
Þeirri spurningu skal ég strax
svara játandi, því að það er
hægt að stofna og starfrækja
fullkomin samvinnu-þvottahús
víða um land, en því miður
verður það ekki létt í strjálbýl-
ustu héruðum landsins.
Vil ég þá bæta því við strax,
að það er sjálfsögð skylda allra
aðila að beita sér fyrir fram-
kvæmdum á þessu sviði.
Eins og sakir standa eru ýmsir
svo efnum búnir nú, að þeir sjá
sér fært að kaupa bæði þvotta-
Rauður hestur
sjö til átta vetra, aljárnaður, er í óskilum í Hraunhreppi í Mýra-
sýslu. Mark: ógremilegt en telst vera gagnfjaðrað hægra, sýlt
vinstra. Varð fyrst vart i ágúst í sumar, en til eigandans hefir
ekki spurzt.
Réttur eigandi gefi sig fram við Jónatan Þorsteinsson Laxár-
holti fyrir 30. okt. n. k., annars má búast við að hesturinn verði
seldur.
Einkasími Laxárholt um Arnarstapa á Mýrum.
Hreppstjóri.
DIESEL-R AFSTÖÐ VAR
Við útvegum. frá Svíþjóð 8 kilowatta diesel-rafstöðvar hentug-
ar fyrir sveitaheimili. Verðið er lægra heldur en hér hefir áður
tíðkazt. Uppsetningu á þessum stöðvum önnumst við, ef þess er
óskað. — Öllum fyrirspurnum svarað fljótt og greiðlega.
UmboðS' og raftækjaverzlun íslands h. f.
REYKJAVÍK.
Símar 6439 og 1956. . Símnefni: Israf.
I
vélar og miðflóttavindur til
afnota í eigin húsum.
Frá þjóðhagfræðilegu sjónar-
miði skoðað er það mjög mis-
viturt að flytja inn í landið í
hundraða eða þúsunda tali vél-
ar, sem notaðar eru aðeins einu
sinni eða tvisvar í mánuði, elnn
til tvo tíma í hvert sinn.
Ég vil hérmeð vekja athygli
háttvirts nýbyggingarráðs og
annarra opinberra aðila á þelrri
staðreynd, að heppilegast mun
og hagkvæmast fyrir okkur að
flytja inn fáar vélar til þvotta,
en stuðla að stofnun samvinnu-
þvottahúsa, svo að margir
öðlist tækifæri til þess að njóta
ágæta þeirra, sem nýtízku
þvottaútbúnaður getur veitt,
þegar vel er fyrir öllu séð.
Vík ég svo máli mínu að
nokkrum þeirra skilyrði, sem
mér virðist vera fyrir hendi hér,
þau, er snerta stofnun og starf-
rækslu samvinnuþvottahúsa.
Ég geri þá i fyrsta lagi ráð
fyrir, að við verðum að móta
starfsemina með tilliti til þess,
að húsmæðurnar — þær er vilja
— komi sjálfar með fatnað sinn
og þvoi hann undir stjórn æfðra
forstöðukvenna. Eins og sakir
standa eigum við engar inn-
lendar konur, er færar séu sem
forstöðukonur slíkra stofnana.
Lausn þess máls hygg ég hent-
ugasta á þann veg að fá æfðar
þvottastýrur utanlands frá og
láta þær kenna tilvonandi for-
stöðukonum þvottahúss okkar
hér heima. Þetta verður af ýms-
um ástæðum heppilegra en að
senda heilan hóp kvenna utan
í þvottaskóla í heilt ár.
Tilvonandi forstöðukonur
þvottahúsa okkar er eðlilegast
að velja úr hópi þeirra kvenna,
sem hafa hússtjórnarkennara-
próf.
Viðvíkjandi stofnun þvotta-
húsanna og stærð þeirra er í
fyrsta lagi þess að geta, að nátt-
úrlega hlýtur stofnkostnaðurinn
að verða langtum meiri en er-
lendis, þar sem verðlagið er
miklu lægra en hér.
Stofnkostnaðinn verða þeir að
bera, sem gangast fyrir stofnun
og starfrækslu fyrirtækisins, en
leiðir til fjáröflunar mundu ef-
laust verða þær sömu og venja
er til erlendis.
Stærð hússins verður auðvitað
að miðast við fjölda einstaklinga
þeirra, sem sókn eiga að húsinu.
Fyrirfram er það gefið, að alls
staðar þar sem 1000 manns eða
meira — það er að segja meira
en 250 fjölskyldur — geta sam-
einast. um fyrirtækið, þar er
hægt að reka starfsemina á
mjög hagkvæman hátt. Þetta
verður þá hægt í ýmsum bæjum
og í nokkrum þorpum, þar sem
þéttbýlar sveitir liggja að og
samgöngur eru sæmilegar eða
góðar.
Á mörgum stöðum mun vera
hægt að fá 100—200 fjölskyldur
um fyrirtækið, og er það þá vel
fært. Erfiðast verður að leysa
verkefnið, þar, sem aðeins fáar
fjölskyldur geta tekið höndum
saman. En einnig á slíkum stöð-
um mætti finna úrlausnir, sem
miða til bóta, þótt ekki verði
kostur á að hagnýta hina full-
komnustu tækni á þeim stöðum.
Einn kost hefir ísland, sem
önnur lönd hafa ekki að bjóða,
en það er jarðhitinn, sem finnst
svo víða hjá okkur. Að sjálf-
sögðu hljóta þvottahúsin að rísa
fyrst og fremst þar, sem'jarð-
hitinn er. Munar það feikna
Kóngsfulltrúar
í nýjum st'd
(Framhald af 3. siðu)
Það er metnaður bænda, sem
hefir verið særður með því, að
þeir hafa ekki sama rétt og allar
I aðrar stéttir í landinu.
] Nú er hún komin sú stund, að
bændur, og það fólk, sem vinnur
j.í sveitunum, standi sam-
an, og láti ekki siga sér í ill-
deilur út af stjórnmálum,heldur
gæti hagsmuna stéttar sinnar.
Það tekur ekki þegjandi við
neinni lítillækkun. Nú verða
bændur að heimta, að samið
verði við þá réttu aðila, sem
kosnir voru af bændafulltrúum,
annars að neyta samtakamátt-
arins og hætta að selja nauð-
synlegustu vörurnar til kaup-
staðanna.'En að lækkuð sé vísi-
tala á landbúnaðarvörum eða
láglaunuðu fólki, hvar sem það
á heima, kemur ekki til mála,
fyrr en þingið er búið að sýna
það i verki með því að lækka
verulega háu launin hjá öðrum
þegnum ríkisins og leggja háan
skatt á hinar miklu tekjur og
eignaaukningu stríðsgróða-
manna.
Þá fyrst getur komið til tals
með lækkun vísitölunnar ef
nauðsyn krefur.
Um þetta ætti sveitafólkið og
lágtekjufólkið í kaupstöðunum
að sameinast.
J. G.
miklu að geta sparað eldsneyti
að meira eða minna leyti.
Frá því sj ónarmiði, sem ég gat
um í upphafi máls míns, að
hindra fólksflóttann úr sveit-
unum með þessu hjálparmeðali,
verður þetta hlutverk ekki ó-
brigðult meðal hjá okkur, því
að fyrirfram er vitað, að ýmsum
sveitum verður það of dýrt og
erfitt að stofna og starfrækja
fullkomin þvottahús. í bæjun-
um mun þetta aftur á móti víð-
ast auðvelt.
Við lauslega áætlun hefir mér
talizt svo til, að um % hlutar
þjóðarinnar, og um leið fjórar
húsfreyjur af hverjum fimm,
muni geta fengið aðgang að
samvinnuþvottahúsum, sem
hægt er að búa hagkvæmum
nýtízku þægindum.,
En fyrst þarf forgöngumenn
þessara mála í héruðum og svo
félagslyndi, og munu þá fram-
kvæmdir á eftir fylgja.
Ég hefi þegar fyrir tveim ár-
um síðan sent grein um þetta
efni heim til íslands að utan,
en hingað til hefir máli þessu
ekki verið gaumur gefinn, svo
að af framkvæmdum hafi orðið.
Því miður! Ég segi því miður,
því að það er sannfœring min,
að hér er um þjóðþrífamál að
rœða.
Síðan ég kom heim til lands-
ins fyrir þrem mánuðum síðan
hefi ég hreyft máli þessu á
vettvangi, þar sem ég gat búizt
við skilningi á því, og ég get
fullyrt, að til eru þeir aðilar hér
á landi, sem munu málinu
hlynntir, ef einstaklingarnir
fara af stað með það.
Virðist liggja mjög nærri að
ætla, að eins og bæði samvinnu-
Skiptib v/ð
kaupfélögin
Þá safntð þér fé til tryggingar
f ranitíð yðar og fél aganna.
U llarverksmiðjan
GEFJUN
fcramleiðir fyrsta flokks vörnr.
SpyrjiS því jafnan f y r s t eftfr
Gefjunarvörum
þegar yður vantar ULLARVÖRUB
* »■>...
Stór bók um líf og starf og samtíð listamannsins rnikla
Leonardo da Vinci
eftir rússneska stórskáldið Dmitri Mereskowski, í þýðingti
Björgúlfs læknis Ólafssonar
er komin í bókaverzlanir
Leonardo da Vinct var furöulegur maöttr. Hvar sem hann er nefndur i bókuih. er
eins og menn skorlt orö lil þess aö lýsa atgerfi hans og yfirburöum. I ,JZncycioptrdia
Brilanntca‘' (1911) er sagl, nð sagan nefni engan mann, sem sé hans jafningi ó si’töi
vismda og lista og óhugsandi sé, aö nokkur maöur hefÖi enzt tíl aö afkasta hunchafin.sto
parti af öllu þvi, sejn hann fékkst við
Leonardo da Vinci var óviöjafnnnlegur málari. En hann var likn uppfinningamaöur
á viö Edison, eðlisfraöingur, stærölucöingnr, stjörnufraðingur og hervélafrtrömgur
Hann fékkst viÖ rannsöknir i IjósfrtrÖi, lifftrrafraöi og stjórnfraöi. andlitsjall manna og
feilingar i klaðnm athugaði hann vandlega.
SÖngmaÖur vat Leonarda. gdður og ték sjálfur á hljóöfari. Enn fremur ritaói hann
kynstrin öll af dagbókum, en —
list hans hefir gefið honum orðstír, sem aldrei deyr.
Þessi bák wn Leonardo <to Vinei er saf’O iim mnnninn, rr Ijölliirlnstur og njhasta-
mtstur er lalinn allra manna, er sögur /nra al. og emn aI mestu listamönnnm verahtar.
í bókinni eru um 30 myndir af listaverkum.
H.F. LEIFTUR, Reykjavík.
Kaupum tómar
flöskur
næsta hálfan mánuð
Móttaka í Nýborg
Áfengisverzhm ríkisins
Orðsending til kaupenda Tímans
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinu, eru þelr vin-
samlega beðnir að gera afgreiðslunni þegar aðvart.
félagsskapur Norðurlanda og
rikissjóðir styrkja framkvæmdir
af þessu tagi, mundi vart í geit-
arhús farið til ullar leitar hér,
ef knúið yrði á dyr hliðstæðra
stofnana okkar, og beðið um
aðstoð á einn eða annan hátt.
En fyrst og fremst verða ein-
staklingarnir að beita sér fyrir
málefninu.
Ég heiti því á ykkur núverandi
og tilvonandi húsfreyjur í kaup-
stöðum, kauptúnum og sveitum
að gera þetta mál að ykkar máli,
því að það er ykkur fyrst og
fremst. Það er ykkar að gera
gangskör að því, að athugaðir
verði möguleikarnir á því, hvort
samvinnuþvottahús muni geta ,
komizt á stofn og þrifizt í ykkar
sókn.
Þegar málinu er hleypt af
stokkunum, munu eflaust marg-
ir fúsir til þess að Ijá því stuðn-
ing, því að þetta er í rauninni
mál allrar þjóðarinnar, — mál,
sem öðrum reynist til þjóðþrifa
og því aðeins verður leyst svo
vel fari ,að hnýtt séu traust fé-
lagsbönd um það frá upphafi.