Tíminn - 04.12.1945, Side 5

TtMBYlV, þriðjndaglim 4. dcs. 1945
5
RITSTJÓRI: SIGRÍÐUR INGIMARSDÓTTIR
Nunnur í jbjónustu
vísindanna.
(úr sænsku btaði)
Borgin Palm Beach á Flórída-
skaganum er öndvegisbaðstaður
Vesturheims. Þar er sannkölluð
„lystisemdanna Paradís". En
rétt utan við borgina gnæfir
stórt, grátt hús umgirt múr á
alla vegu. Er það í megnasta
ósamræmi við aðrar byggingar
þar um slóðir. í kringum það
er stórt afgirt svæði. Þar koma
aldrei hálfnaktar, sólbrenndar
blómarósir til þess að baða sig
í bláum öldunum, sem gjálfra
við klappirnar fram undan hús-
inu. Þessi bygging hefur samt
nú á stríðsárunum verið al-
menningi þyrnir í augum. Her-
irjn fékk ekki að flytja þangað
særða hermenn eða nota hana
á annan hátt í sínar þarfir.
Þetta vakti gremju fólks, því að
öll gistihús og önnur stórhýsi
baðstaðarins voru gerð að hress-
ingarhælum fyrir særða her-
menn. En klaustur heilags
Dóminikusar stóð óáreitt.
Mönnum þótti líknarstörfin
standa engum nær en einmitt
nunnum þeim, er klaustrið
byggðu. Þeir undruðust og
spurðu, en fengu ekkert svar.
Nunnurnar gengu um og unnu
störf sín eins og ekkert væri.
Brátt urðu óánægjuraddir al-
mennings svo háværar að þær
heyrðust alla leið til Washing-
ton, — þar hefir stjórnin að-
setur sitt. — Kom boð frá henni
um hæl: „Látið nunnurnar óá-
reittar." Háskólaprófessorar
sögðu ennfremur: „Nunnurnar
í þessu klaustri hafa unnið
meira starf í þágu særðu her-
mannanna en nokkurt okkar
hinna. Þær hafa uppgötvað
margt, sem við höfum leitazt
við að finna árum saman; þær
hafa unnið án afláts nótt og
nýtan dag, unnið að því, að
finna lyf við sárum og sjúkdóm-
um.“
Blyrir innam gráa klaustur-
múrana vinna 16 nunnur, sem
allar hafa hlotið ágæta læknis-
og efnafræðimenntun. Þær hafa
þar tilraunastofu, sem er búin
svo fullkomnum tækjum, að
hún á varla sinn jafningja í
víðri veröld. í bókasafni klaust-
ursins eru ágætustu vísindarit,
þó einkum þau, er fjalla um
jurtir og dýralíf í sjónum og
við strendurnar. — Árangur til-
rauna þeirra er stórkostlegur.
Þær hafa meðal annars fundið
upp smyrsl, sem læknað geta
illkynjuð brunasár, þær hafa
fundið aðferð, sem notuð er við
meðhöndlun sykursjúkra og sé
hún notuð, þarf ekki að sprauta
sjúklingana eins og gert hefir
verið. Enn fremur ýmsar nýj-
ungar 1 hjúkrun berklasjúklinga
o. fl. En mikilvægastar eru þó
rannsóknir þeirra á hinum ægi-
lega krabbameinssjúkdómi. Þær
hafa fundið ráð til að hefta út-
breiðslu meinsins og í einstaka
tilfellum hefir þeim tekizt að
lækna menn alveg af sjúkdómn
um. —
Nunnurnar sextán í klaustri
heilags Dóminikusar hafa af-
neitað gæðum veraldar, en þær
hafa þó engan veginn snúið
baki við heiminum. Þær vinna
af kefipi, markvisst og farsæl
lega, vinna að því, að lina þján-
ingar meðbræðra sinna og gera
i þeim lífið bærilegra. —
7T
F immtug ur
(Framhald af 4. síðu)
Dvöl nú vera langstærsta safn
þýddra smásagna, sem til er á
íslenzku. Ýms opinber trúnað-
arstörf voru honum falin meðan
hann var bólcavörður. Hefir
hann t. d. lengi átt sæti í stjórn
Þjóðvinafélagsins og frá önd-
verðu í nefnd þeirri, er hefir
með höndum útgáfu hinnar
miklu íslendingasögu, sem nú
er að koma út á vegum hins op-
inbera. Auk doktorsritgerðar-
innar hefir hann skrifað margt
annað fræðilegs efnis, t. d. sögu
búnaðarfélagsskaparins í hundr-
að ár, sem er allstórt rit, hluta
af sögu 18. aldar (í hinni nýju
íslendingasögu), kafla um járn-
gerð og ullariðnað fyrr á tímum
í Iðnsögu íslands, þætti um ör-
nefni og ritgerðir í tímaritum og
blöðum. Hann hefir og flutt
fyrirlestra í útvarp og víðar um
söguleg efni, séð um útgáfu
bóka og fl„ en einnig ritað ým-
islegt af öðru tagi. Mikið mun
þó enn óprentað eða ekki komið
fyrir almenningssjónir, t. d.
hluti af Alþingissögunni. Hann
mun og þegar hafa ritað eða
undirbúið talsvert meira af ís-
landssögu hinni nýju en nú
hefir verið prentað frá hans
hendi.
Árið 1943 var Þ. J. skipaður
yfirmaður Landsbókasafnsins
(,,Landsbókavörður“) og 1944
prófessor í íslandssögu við Há-
skólann. Er þar áreiðanlega
„réttur maður á réttum stað“.
En hlutverk sögukennaranna
við háskóann er fyrst og fremst
að rannsaka það, sem ókannað
er í sögu þjóðarinnar (en rann-
sókn sögu vorrar er sem kunn-
ugt er enn eigi mjög langt á
veg komið) og færá niðurstöður
sínar í letur jafnframt, sem
þeir birta þær nemendum sín-
um og kenna þeim vinnuaðferð-
ir. í þessu starfi hefir hann til
brunns að bera bæði þékkingu,
elju, glöggskyggni og réttdæmi
í ríkum mæli, en auk þess skrif-
ar hann óvenju hreina íslenzku
með fornum og fögrum blæ. Það
mun ekki vera að hans skapi að
gerast höfundur sagnfræðilegra
reyfara eða setja saman af
handahófi oflof eða oflast um
fyri tíða menn. En til þess er
þjóðinni skylt að sjá, að rétt-
sýnir menn fjalli um minjar lið-
ina kynslóða.
Þ. J. hefir dvalið erlendis
nokkrum sinnum við fræðistörf
og í kynnisferðum á Norður
löndum og víðar.
Hann 'er kvæntur Hrefnu
Bergsdóttur, ættaðri af Mýrum,
mætri myndarkonu.
Á háskólaárum snum átti Þ.
J. góðan þátt í félagslífi stúd
enta og var áhugasamur um mál
þeirra t. d. stofnun stúdenta-
garðs, en fjársöfnun í þvl skyni
var þá hafin. Átti hann sæti
stúdentaráði og var formaður
þess, en í þann tíð völdust menn
ekki til slíkra starfa með til
liti til stjórnmálaflokka eins og
nú er siður. Naut hann þá þegar
virðingar sakir gáfna smna og
þroska um fram það, sem al-
mennt var um menn á hans reki.
Hitt er þó ekki minna um vert,
að þeir sem honum hafa kýnnst
til nokkurrar hlítar, teja hann
yfirleitt svo góðan dreng, að
naumast verði á betra kosið.
Hefir hann og margt það til að
bera, er prýða má framkomu
manna. Hann er glaðvær
vinahóp, smekkvís og orðhepp-
inn, góðgjarn og óáreitinn við
aðra, fastur fyrir en sækir þó
aldrei mál af meira kappi en
svo, að með fullri sæmd sé.
Á þessum tímamótum munu
margir hugsa hlýtt til hans, sem
notið hafa þess að kynnast
honum fyr og síðar. Og enginn
mun honum líklegri til að vinna
mikið starf og gott í þágu þjóð
legrar menningar á komandi
árum. G. G.
LARS HANSEN:
Fast ibeir sóttu sjóinn
á íshafinu í eitt ár, og þeim Kristófer og „Norska ljóninu“ fannst I
það auðvitað fullnægjandi. En það kom brátt á daginn, að hér
bjó fleira undir, og það var ekki laust viö, að haim Kristófer yrði |
dálitið úfinn á svipinn.
Maðurinn hét Jens Hartvik Lorentsen. Hann hafði svikizt I
um að mæta til herþjónustu, og siðustu þrjú árin höfðu yfir- |
völdin og lögreglan sífellt verið á hælunum á honum.
Það var nú mál út af fyrir sig, en þetta að drengurinn hafðil
gift sig fyrir einu ári og nú var húsmóðirin komin á steypirinn
— það var ennþá verra i augum Kristófers, því að honum
íannst hann hafa orðið nóg af kerlingum og krökkum á sínu
framfæri núna, þegar afkomuvonirnar voru ekki bjartari en |
Detta. Var svo sem ekki nóg að dragast með ekkjuna frá Lófót og
báðar telpurnar hennar .... ?
En hann Jens Hartvik sat þarna svo hnugginn og ráðþrota, að
pað var hrein hörmung að þurfa að líta framan i hann. Og svo
sagði hann, að eftir því sem hann vissi bezt, þá gætu varla liðið
margir dagar þar til barnið fæddist, og ef Kristófer aumkaði
sig ekki yfir hann, þá gæti hann ekki annað en varpað allri
sinni áhyggju upp á guðr hvernig sem það færi.
Þegar „Norska ljónið“ heyrði, að kona piltsins sæti niðri á
bryggju bíðandi málalokanna og ætti hvergi víst athvarf, stóð
hún upp og skipaði Jens að sækja hana undir eins, svo að hún
þó hlýjaði sér og gæti fengið eitthvað í svan^inn. Og Jens garm-
urinn lét ekki segja sér þetta tvisvar, heldur spratt upp eins og
fjöður og flýtti sér af stað. Þegar hann hljóp niður götuna,
heyröu þau hann tauta fyrir munni sér:
— Þetta er bráðferðugur kvenmaður, þetta er bráðferðugur
helvítis kvenmaður.
Innan skamms komu þau, hjónarýjurnar, og meðan þau sátu
að snæðingi, skröfuðu Jens og Kristófer saman um alla heima
og geima. Kristófer duldist svo sem ekki, að þau voru bæði
vænstu manneskjur, Jens og konan hans, hún Jensína, þó að
þau væru fátæk og barnalega einföld. Kannske var hann Jens
einmitt maðurinn, sem hann þurfti að fá á „Noreg“ — og það
var hann í rauninni sannfærður um, að hann var. Hann myndi
varla gefa þeim mikið eftir, Lúlla og Nikka, þegar hann færi að
venjast volkinu. Hann afréð því að fara til herfulltrúans, $em
hann var góðkunnugur siðan hann flutti hann á eftirlitsferðinni
hérna um árið. Hann ætlaði að leggja málið fyrir hann.
Því var vitaskuld ekki að leyna, að Kristófer þóttist hafa
himin höndum tekið að fá þarna vélstjóra, en á hinn bóginn
var konan, kasólétt, sem var það allra versta, þvi að fullfrískur
kvenmaður getur lengi bjargað sér.
Hann var svo n-iðursokkinn í að hugsa um þetta, að hann
nam hvað eftir annað staðar á leiðinni til herfulltrúans til þess
að hugsa um alla þá ómaga, sem nú voru á hans ábyrgð — allt
blessað ungviðið og svo konurnar og seinast af öllu þessi van
færa. Uppi á hæðinni stóð hann lenigi í sömu sporum, mændi
upp í bláan himininn, spennti greipar eins og hann væri að
biðjast fyrir og sagði stundarhátt:
— Allt þetta verð ég að fela á hendur þér þarna uppi. Þú og
hún Karen verðið að greiða fram úr þessu.
Kristófer varð bilt við. Adam Stenersen, gamall íshafsskip-
stjóri, lagði höndina á öxlina á honum. Hann hafði gert ráð
iyrir því, að hann væri aleinn, þó að þetta væri raunar um miðj
an dag. En hér var ekki um að villast, því að Adam Stenersen
ávarpaði hann:
— Þetta eru líka réttu aðilarnir, Kristófer. Þetta hefi ég lika
oftsinnis orðið að gera.
En Kristófer skammaðist sín fyrir það að hafa opinberað hugs
anir sínar úti á götu. Honum varð ekki annað fyrir en að taka
til fótanna.
Herfulltrúinn tók á móti honum eins og gömium vini, og hann
skildi undir eins, að Kristófer mundi vera í slæmri klípu. Og
þegar hann Kristófef sór þess dýran eið, að það væri heilagur
sannleikur og annað ekki, að hann Jens Hartvik Lorentsen hefði
drepið Rússa í Hammerfest í fyrra, hefði skotið hann til bana,
svo að hann gat varla verið með öllum mjalla, þá fannst her
fulltrúanum nóg komið og sagði Kristófer að koma morguninn
eftir og hafa þá Jens Hartvik Lorentsen meö sér.
Herfulltrúinn símaði strax til lögreglunnar í Hammerfest, og
honum til mikillar undrunar var það staðfest, að maður að nafni
Jens Hartvik Lorentsen hefði skotið rússneskan háseta, en þó í
sjálfsvörn, þar eð þrír sjóliðar hefðu ráðizt gegn honum og ætl-
að að ræria hann. Lorentsen var samt sýknaður, þar eð það var
viðurkennt af réttinum, að hann hefði verið í bráðri lifshættu,
ef hann hefði ekki drepið Rússann. Eftir þessa viðureign hefði
hann verið fluttur 1 sjúkrahúsið í Hammerfest og legið þar í
fjórtán daga.
Prinsessan og flónib
(Skozkt œvintýri).
Sigríður Ingimarsdóttir þýddi.
„Nei, ég gef ekki neinn grautarspón, hann nægir mér
varla, litlu flón.“
Þegar risinn kom heim um kvöldið og sá, að hún
hafði ekki átt við ullina, varð hann ofsareiður og öskr-
aði svo, að nærri lá, að þakið fyki af húsinu. Hann lú-
loarði prinsessuna og fleygði henni síðan út í hænsna-
kofa.
Kvöldið eftir fór hann á nýjan leik að stela káli í
garði drottningar.
Næstelzta prinsessan var á verði og fór fyrir henni
eins og þeirri elztu. Ekki var hún betur heima í tó-
vmnunni. Þegar risinn kom heim um kvöldið, lá við að
iiann sprengdi í sér hljóðhimnurnar með reiðiöskrunum,
sem hann rak upp, þegar hann sá, að prinsessan hafði
setið auðum höndum. Hann reif í prinsessuna, lúbarði
hana og fleygði henni út í hænsnakofann til systur
s.innar. Þar lágu þær báðar og gátu hvorki hreyft legg
né lið.
Sama kvöldið fór yngsta systirin á vörð í kálgarðin-
um. Fór eins fyrir henni og hinum systrunum, því að
rísinn rændi henni.
Morguninn eftir skipaði risinn henni að vinna sömu
verk og hann hafði áður ætlað systrunum. Mjólkaöi
hún kúna og rak hana á beit. Síðan gerði hún sér hafra-
graut. Þá kom fólkið smávaxna og bað hana um graut-
arspón. Hún sagði þeim að fara og ná sér í skeiðar til
að borða með. Þau hlupu þá í burtu og komu aftur með
trjáflísar og glerbrot. Allir fengu graut. urðu vel mettir,
tóku síðan ofan litfögru húfurnar, og hlupu á brott.
Lítill drengur dróst aftur úr og hinkraði við. Prinsess-
an spurði hann eftir hverju hann væri að bíða, kvaðst
hann fús til þess að vinna fyrir hana, einkum þó, ef hún
hefði tóvinnu handa sér; hún þætti sér allra verka
skemmtilegust.
„Nú, jæja,“ sagði prinsessan, „nóg hefi ég af ullinni,
en kaup get ég ekki greitt þér“
„Ekki set ég það fyrir mig,“ sagði stráksi. „En þú verð-
ur bara að geta upp á nafninu mínu, þegar ég kem aftur
með ullina.“
Prinsessan fékk honum ullina og hann hvarf á braut.
Undir kvöldið barði gömul kona að dyrum og baðst
gistingar. Prinsessan kvaðst ekki geta hýst gesti, en
spurði, hvort konan hefði nokkrar fréttir eða slúður-
sögur að flytja. Hún vonaðist eftir fréttum af móður
sinni. Gamla konan hafði engar markverðar fréttir að
fjytja og prinsessan kvaðst ekki þora að hleypa henni
inn í húsið, meðan risinn væri að heiman. Gamla kon-
an varð því að leita sér að náttstað uppi í heiði.
Hún gekk stöðugt hærra og kom loks að klettaborg
jiokkurri. Þar hugði hún vera gott skjól fyrir nætur-
vindinum, sem næddi um hruman líkama hennar.
Hún sveipaði um sig kápunni og hreiðraði um sig í
lynginu undir klettunum. Hún var í þann veginn að
sofna, þegar hún heyrði rödd úr klettinum, sem sagði:
„Hæ, hæ og hó!
Tætið þið og tætið!
Kembið þið og kembið
því k^llaður er ég Flónið.
Spinnið þið og spinnið!
Hæ, hæ og hó!“
Gamla konan reis á fætur og gægðist fyrir hornið á
klettaborginni. Sá hún þar ljósglætu leggja út um rifu
á klettinum og innan við rifuna sá hún smávaxið fólk
önnum kafið við tóvinnu. Ljóshærður strákhnokki
þyeittist á milli þess og söng við raust:
Sendiför Hess
(Framhald af 4. síðu)
Þjóðverja, því 22. júní hófu þeir
herför sína á hendur Rússum,
tæplega hálfum öðrum mánuði
eftir sendiför Hess. Hess var
fluttur á aðalssetur eitt í Eng-
landi, eftir að Beaverbrock,
Duff Cooper og fleiri foringjar
brezkra stjórnmálamanna höfðu
rætt við hann. Churchill vildi
aldrei tala við hann.
Þegar hann hafði sagt allt,
sem unnt var að veiða upp úr
honum, var honum sagður sann-
leikurinn. Hann tók hann sér
mjög nærri, en jafnaði sig þó
von bráðar. Hann vildi auðvit-
að fá að fara aftur heim til
Þýzkalands. Hann sagðist hafa
komið sem samningamaður og
ætti þess vegna heitingu á að
fá að fara frjáls ferða sinna.
Brezka stjórnin svaraði því til,
að hann hefði snúið sér til ein-
staklings en ekki ríkisstjórnar-
innar.og þess vegna yrði að telja
hann stríðsfanga.
Enn er ýmislegt á húldu i
sambandi við þetta mál. Það
er vafasamt, að það verði nokk-
urn tíma fullkunnugt. En þetta
er sú saga, sem hægt er að segja
á deginum í dag — að því vlð-
bættu, að nú situr Hess á sak-
borningabekknum meðai ann-
arra forsprakka þýzkra nazista.
Bókmenntir og listir
(Framhald af 3. slðu)
sem báðar eru vel kunnar ís-
lenzkum lesendum og hafa orð-
ið vinsælar hér á landi.
„Kyrtillinn“ er mikið verk í
þremur bindum sámtals á 9.
hundrað bls. Frágangur bókar-
innar er góður. íslenzka þýðing-
in er gerð með leyfi höfundar-
ins og hafa þeir Hersteinn Páls-
son ritstjóri Vísis og Þórir Kr.
Þórðarson stud.. theol. annast
hana, og farizt það vel úr hendi,
enda er Hérsteinn með slyng-
ustu og vandvirknustu mönn-
um, er fást við þýðingar hér.
Bókin hefir að því er virðist
ekki verið stytt neitt i þýðing-
unni og er það mikill kostur,
því styttar og afbakaðar þýð-
ingar á erlendum bókmennta
listaverkum er ekki mikils virði,
og þvi lítill fengur, að útkomu
slíkra styttinga.
Það er óhætt að mæla með
,„Kyrtlinum“ sem hollu og
skemmtilegu lestrarefni, fyrir
unga sem gamla. Bókin er ódýr
miðuð við bókaverð nú. Öll
þrjú bindin kosta 55 krónur
óbundin, en 85 krónur í shirt-
ingsbandi,