Tíminn - 18.12.1945, Qupperneq 1

| HITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
\ ÚTGEFANDI:
J FRAMSÓKNARFLOKKURINN )
Símar 2353 og 4373
\ }
\ PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR: \>
EDDUHÚSI. Lir.dargötU 9 A
Simar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
Sími 2323
29. árg.
Rcykjavík, þriðjudagiim 18. dcs. 1945
96. blað
Furðulegur rógburður ráðherra á Alþingi:
Dómsmálaráðherra reynir að setja Gestapostimpil á Hermann
Jónasson og Framsóknarflokkinn
Hvað gerir ráðherrann gegn „fimmtu herdeildinni”, sem flokksblað hans
segir að nú sé starfandi hér á landi?
Þau tíðindi gerðust daginn eftir eldhúsumræðurnar, að Finnur Jónsson reyndi að nota tæki-
færið, þegar rætt var um landvistarleyfi handa nokkrum Þjóðverjum, sem eiga hér konur og
börn, til að koma Gestapostimpli á Hermann Jónasson og Framsóknarflokkinn yfirleitt. Þóttist
hann m. a. hafá í fórum sínum upplýsingar, er myndu koma sér illa fyrir Framsóknarmenn, ef
birtar yrðu.
Hermann Jónasson svaraði þessum einstæðu dylgjum, sem t. d. útlendingar hefðu ástæðu til
að taka alvarlegar, þar sem þær eru birtar af ráðherra úr ráðherrastóli, með þeirri kröfu, að
birt yrðu opinberlega öll gögn þessu viðkomandi og jafnframt yrði látin fara fram rannsókn á
því, hvaða íslendingar hefðu haft óleyfilegt samband við Þjóðverja fyrir styrjöldina.. Slík
rannsókn væri nauðsynleg vegna aðdróttana ráðherra í garð Framsóknarflokksins.
Tillagan um landvistarleyfi fyrir umrædda Þjóðverja, var flutt af Sigurði Bjarnasyni og Her-
manni Jónassyni vegna þess, að Finnur hafði neitað um að veita þau, þrátt fyrir áskoranir um
30 þingmanna. Er hér um örfáa menn að ræða, 10—15, sem eru giftir íslenzkum konum og eiga
konur og börn hér á landi.
Hér á eftir verða rakin aðalatriðin í dylgjum Finns og svör við þeim.
Ásakanir Finns.
Ásakanir þær, sem Finnur
Jónsson beindi gegn Hermanni
Jónassyni og Framsóknar-
flokknum voru í höfuðatriðum
þessar:
1. Fyrir styrjöldina hafi
sendiherra íslands í Kaup-
mannahöfn sent Hermanni
Jón í Deildartungu
sextugur
Jón Hannesson bóndi i Deild-
artungu varð sextugur á laugar-
daginn var. í tilefni af því var
mannkvæmt í Deildartungu.
Sveitungar hans komu þangað
flestir. Færðu bændurnir hon-
um vandað skrifborð, en Ung-
mennafélagar borðlampa. —
Stjórn Kaupfélags Borgfirðinga,
stjórn Sölusambands garðyrkju-
manna, stjórn Mjólkursamsöl-
unnar, stjórn Búnaðarfélags ís-
lands og stjórn Búnaðarsam-
bands Borgarfjarðar voru allar
mættar meira eða minna fjöl-
mennar og færðu afmælisbarn-
inu árnaðaróskir og gjafir, um
leið og þær þökkuðu störf hans
fyrir þessi félagssamtök bænd-
anna, en í þeim öllum hefir Jón
tekið virkan þátt og er i stjórn
þeirra allra. i
Það má óhætt segja, að
bændastéttin hafi staðið öll að
þeim árnaðaróskum, er Jóni
bárust á afmælisdaginn, jafn-
íramt og hún væntir þess, að
hann megi enn um áratugi
vinna bændastéttinni gagn með
starfi sinu, og þá ekki síður að
honum auðnist aldur til að
vinna að fjármálastarfsemi
bænda, en þar hefir hann verið
brautryðjandi.
Jónassyni, sem þá var forsætis-
ráðherra, „itrekaðar aðvaranir
um njósnarstarfsemi nazista
hér á landi, en máli þessu hefir
verið haldið leyndu fyrir þjóð-
inni.“ Þessi leynd hafi meira
að segja verið svo fullkomin, að
„tveir af þáverandi samráðherr-
um Hermanns Jónassonar, teldu
sig ekki 'nafa fengið upplýsing-
ar um bréf þessi.“
2. íslenzki sendiherrann i
Kaupmannahöfn hafi lagt tll,
jafnhliða þessum upplýsingum,
að sendur yrði lögfræðingur eða
lögreglumaður til Kaupmanna-
hafnar til að kynnast þýzkri
njósnarstarfsemi, sem þar hefði
orðið uppvis og ætla mætti að
næði einnig til íslands. „Engin
gögn finnast fyrir því í stjórnar
ráðinu," sagði Finnur, „að þess-
um bréfum sendiherrans hafi
verið svarað.“
3. í stað þesss að verða við
þeim tilmælum sendiherrans að
senda lögfræðing eða lögreglu-
mann til Danmerkur, hafi flug-
málaráðunautur ríkisins verið
sendur til að læra lögreglu-
stjórn í Þýzkalandi, og „dvalizt
þar sem einkagestur Himmlers,
átt tal við Daluege, yfirmann
lögreglunnar i Berlín, og ferðast
um Þýzkaland í fylgd með
stormsveitarf oringj a.“
4. Hermann Jónasson hafi
sýnt þáv. ræðismanni Þjóðverja
hér, Gerlach, margs konar lin-
kind, m. a. látið gera eina bók
upptæka, komið i veg fyrir skop-
myndasýningu af Hitler og
Mussolini og reynt að hafa á-
hrif á, hvernig skrifað væri um
þýzk stjórnmál.
5. Loks væru í áðurnefndum
bréfum íslenzka sendiherrans
í Kaupmannahöfn upplýsingar,
sem væru óþægilegar fyrir ýmsa
Framsóknarmenn.
Átti að hafa söniu
aðferð og í heildsala-
máliira?
Þessar ásakanir Finns skulu
nú teknar til nánari athúgunar
og verður þá byrjað á þeirri
fyrstu, að viðhöfð hafi verið ó-
verjandi leynd um aðvaranir
sendiherrans.
Hverjum meðalgreindum
manni mætti vera það fullljóst,
að ekkert hefði verið óhyggi-
legra en að rjúka upp til handa
og fþta, þegar aðvaranirnar bár-
ust frá sendiherranum í Kaup-
mannah‘fn og tilkynna það með
miklu brauki og bramli, að hann
teldi hættu á þýzkri njósnar-
starfsemi á íslandi. Enginn
rannsóknarlögregla í heiminum
myndi fara þannig að, að hún
iilkynnti það opinberlega áður
en hún byrjaði rannsóknina, að
hún hefði grun á ákveðnum að-
ilum. Það er því meira en stór-
furðulegt, að dómsmálaráðherra
kuli telja það höfuðsynd, að
þ’essar að^aranir skuli ekki strax
haía verið birtar þjóðinni og
Þjóðverjum þannig gefinn kost-
ur á að koma plöggum. sínum í
lag áður en hafizt var handa
um að rannsaka málið. Maður,
sem hugsar sér slíkan gang á
rannsóknarmálum, er sannar-
lega ekki fær uni að vera dóms-
málaráðherra.
Þjóðinni mun hins vegar ekki
koma það á óvart, þótt slíkur
hugsanaferill sannist á núv.
dómsmálaráðherra. Þetta er
hnmitt aðferðin, sem hann hef-
ir haft í heildsalamálinu. Þar
var tilkynnt fyrirfram að hafin
yrði rannsókn í þessum málum
og yrðu heildsalarnir sjálfir að
skila sönnunum fyrir sekt sinni
innan ákveðins tíma! Niður-
ítaðan af þessari aðferð varð sú,
að sekt hefir sannazt á ein 10—
12 fyrirtæki, þótt hitt sé opin-
hert leyndarmál, að margfallt
fleiri eru brotleg og hægt hefði
verið að upplýsa sekt þeirra, ef
viðhafðar hefðu verið venjuleg-
ar rannsóknaraðferðir.
Þjóðin fordæmdi líka þessa
aðferð dómsmálaráðherrans i,
heildsalamálinu. Jafn fordæm-
anleg mun henni og þykja sú
krafa hans, að Þjóðverjar hefðu
átt að fá þá vitneskju með op-
inberum tilkynningum, að þeir
væru grunaðir um njósnir, áður
en farið væri að rannsaka óg
upplýsa málið. Henni mun því
3kki þykja leyndin í þessu máli
óafsakanleg, heldur sjálfsögð
rannsóknaraðferð, sem líka er
beitt hvarvetna annars staðar
undir þessum kringumstæðum.
Viðkomandi því, að Hermann
Tónasson hafi leynt þessum að-
vörunum sendiherrans fyrir
meðráðherrum sinum, er það nú
upplýst, að Finnur Jónsson hef-
ir þar farið með vísvitandi
ásannindi. Bréfin frá sendiherr-
anum voru alls fjögur. Þrjú
þeirra voru skrifuð í marzmán-
uði 1939 og komu hingað meðan
heir voru þrir í stjórninni Her-
mann, Eysteinn Jónsson og Skúli
Guðmundsson. Bæði Eysteini og
Skúla var kunnugt um þetta.
Fjórða bréfið kom i janúar 1940
og er upplýst, að þjóðstjórnar-
ráðherrum var gert kunnugt um
sfni þess.
Þannig er þessi fyrsta ásökun
Finns ýmist byggð á augljósri
firru eða ósannindum.
Mafnið, scm ekki má
Iiiría!
Varðandi þessa ásökun Finns,
leyndina um aðvaranir sendi-
herrans, gerðist athyglisvert at-
vik, þegar þessi mál voru rædd
á Alþingi á fimmtudagskvöldið.
Hermann Jónasson var að lesa
kafla upp úr sendiherrabréfun-
um. í einu bréfinu var ekki að-
eins varað við njósnum Þjóð-
verja, heldur líka annars stór-
veldis, sem hefir nú vinsamleg
skipti viö ísland. Hermann Jón-
asson spurði, hvort ríkisstjórnin
leyfði að birt yrði nafn þessa
stórveldis. Forsætisráðherra
gekk þá til Hermanns, leit á
bréfið og sagði, að þetta væri
trúnaðarmál. Hermann lét þá
nafn þessa ríkis ónefnt.
Það má bezt marka á þessu
atviki, hve réttmæt sú ádeila er
á Hermann Jónasson, að hann
skildi ekki hafa strax birt þjóð-
inni sendiherrabréfin eða með-
an hann var ráðherra, þar sem
núverandi stjórn telur a. m. k.
jsurn átriði bréfanna ennþá svo
mikið leyndarmál, að ekki megi
birta þau! En vitanlega var ekki
frekar ástæða til að birta að-
vörun sendiherrans varðandi
njósnir Þjóðverja en njósnir
þessa ónefnda ríkis, sem Ólafur
Thors og Finnur Jónsson halda
nú yfir hendi leyndarinnar.
Scmlilicrrabréfin ojí
Danmcrkurför lög'-
reglustjórans.
Þá er komið að annari ásökun
Finns, að aðvörunum sendiherr-
ans hafi ekki verið neinu skeytt.
Það er í þremur fyrstu bréf-
um sendiherrans, sem slcrifuð
eru í marz 1939, sem aðallega er
varað við njósnum Þjóðverja
hér á landi. Sendiherrann segir
þar, að uppvíst hafi orðið um
njósnarstarfsemi Þjóðverja í
Danmörku og megi ætla að angi
hennar nái hingað til lands.
Sendiherrann upplýsir jafn-
framt, að hann hafi séð öll gögn
hjá dönsku rannsóknarlögregl-
unni, sem snerta ísland í þesum
efnum, en á þeim sé þó ekkert
teljandi að græða. Þau hafi ekki
að geyma neinar sannanir eða
upplýsingar um njósnarstarf-
semi á íslandi. Hins vegar megi
ætla af þessari njósnarstarf-
semi í Danmörku, að hún sé
einnig rekin á íslandi. Sendi-
herrann ráðleggur því, að ríkis-
stjórnin sendi lögfræðing eða
lögreglumann til Danmerkui;, er
kynni sér hvernig öryggisþjón-
ustan starfi þar, og verði síðan
komið upp slíkri þjónustu á ís-
landi. Segir hann, að danska
rannsóknarlögreglan sé fús til
að greiða fyrir slíkum manni og
til annars samstarfs um þessi
mál.
Fjórða bréf sendiherrans, sem
var skrifað i janúar 1940, fjall-
aði aðallega um, að Þjóðverjar
myndu starfrækja sendistöð hér
á landi, og verður síðar vikið að
því.
Því fer fjarri, að þessum ráð-
leggingum sendiherrans hafi
ekkert verið skeytt, eins og
Finnur Jónsson vill vera láta.
(Framhald á 8. síðuj
Forsætisráðherra Danmerkur

mmm

Mynd þessi er af Knud Kristensen, sem nýlega varS forsætisráðherra
Dana. Er hann fyrsti bóndinn, sem myndar stjórn í Danmörku. Hér á
myndinni sézt hann í vinnufötum lieima að búi sínu.
Vönduð útgáfa á þjóðsagna-
safni Úlafs Davíössonar
Nýlega er kom^n út á vegum
Þorsteins M. Jónssonar á Akur-
eyri vandaðasta útgáfa á þjóð-
sögunum, sem komið hefir út
hérlendis til þessa dags. Er þar
um að ræða hið mikla og vand-
aða þjóðsagnasafn Ólafs Da-
víðssonar, en það er að mörgu
leyti merkilegasta þjóðsagna-
safn landsins.
Þessi nýja útgáfa er i þremur
bindum. Áður hafði Þorsteinn
gefið út tvö bindi, sem voru
eins konar útdráttur úr safn-
inu, en eitt hinna nýju binda
er næstum eins stórt og gömlu
bindin bæði. Má bezt á því sjá,
hve stórt safnið er. Þessi út-
dráttur, sem engan vegin var
neitt úrval, var gefinn út á
krepputímunum og þótti þá ekki
Hallgrímur Hallgríms-
son látinn
Hallgrímur Hallgrímsson,
bókavörður við Landsbókasafn-
;ð, varð bráðkvaddur, er hann
var að neyta hádegisverðar á
Hótel Skjaldbreið 13. þ. m.
Halgrímur gegndi ritstjórn
Tímans um nokkurra mánaða
skeið sumarið 1927. Verður hans
nánar getið hér í blaðinu síðar.
ráðlegt að ráðast i útgáfu alls
safnsins. Nú hafa timarnir
breytzt og réðist Þorst. því i
það að gefa út allt safnið. Ekki
var hægt að gefa það út á þann
hátt, að hægt væri að notast við
eldri bindin, eins og ýmsum
mun hafa komið í hug í fyrstu,
ef fylgja átti heildarlegri efnis-
röðun. Munu unnendur ís-
lenzkra þjóðsagna áreiðanlega
fagna því að fá þetta merki-
lega safn í einni heildarútgáfu.
Allur frágangur útgáfun^ar
er hinn prýðilegasti og flokkvrh
sagna fullkomnari og greinilegri
en áður hefir tiðkazt.
Þeir Þorsteinn M. Jónsson og
Jónas Rafnar hafa séð sameig-
inlega um útgáfuna.
33,7 milj.
Samkvæmt bráðabirgSaskýrsl-
um Hagstofunnar hefir inn-
flutningurinn til landsins num-
ið 276.3 milij. kr. fyrstu ellefu
mánuði þessa árs, en útflutn-
ingurinn 242.6 millj. 'kr. Verzl-
unarjöfnuðurinn er því óhag-
stæður um 33.7 millj. kr.
Á sama tíma í fyrra nam inn-
flutningurinn 219.7 millj. kr., cn
útflutningurinn 240 millj. kr. Þá
var verzlunarjöfnuðurinn hag-
stæður um 20.3 millj. kr.