Tíminn - 21.12.1945, Blaðsíða 1

KITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOiqCURINN j
Símar 2353 og 4373
j PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. j
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lir.dnrgötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A
Siml 2323
29. árg.
Fjárlögin fyrir 1946 afgreidd:
Greiðsluhallinn nemurrúmum
17 miljónum króna
Ríkisstjórnin fær 15 niillj. kr. lántökuheimild
Fjárlögin fyrir árið 1946 voru afgreidd frá Alþingi í fyrri nótt.
Viff seinustu umræffu fjárlaganna voru samþykktar margar
og miklar útgjaldatillögur, sem munu nema um 5 milj. kr., en
nær engar lækkunartillögur. Útreikningi á niðurstöffutölum fjár-
laganna er. enn ekki aff fullu lokiff, en eftir því, sem bezt verffur
séff, nema útgjöldin á sjóffsyfirliti 143 milj. kr. og greiðsluhallinn
17 milj. kr. eða álíka mikiff og öll fjárlagaútgjöldin fyrir styrjöld-
ina.
Reykjavík, föstndaginn 21. des. 1945 97. hlað
Rannsókn á athæfi erlendra og innlendra
manna varðandi öryggi landsins
T’11 r * ii____• i'____• „ .............. » ::
í þessum niðurstöðum eru
vitanlega ekki meðtaldar út-
gjaldaheimildir, sem rikisstjórn-
inni voru veittar í 22. grein fjár-
laganna, en þær eru margar og
nema sumar stórum upphæðum.
Áður en seinasta umræða
fjárlaganna hófst, hafði orðið
samkomulag í fjárveitinganefnd
um úthlutun fjár til vega, brú-
argerða og hafnarmannvirkja og
hafði verið leitazt við að skipta
fénu réttlátlega milli héraða og
landshluta. Þetta samkomulag
virti meginhluti stjórnar.liðsins
að vettugi, þegar til atkvæða-
greiðslu kom og hækkaði þessi
framlög um nær eina miljón
kr. í fimm kjördæmum stjórn-
^liða, þar sem þeir telja sig í
hættu stadda. Hins vegar felldi
það allar slíkar tillögur frá
stjórnarandstæðingunum. Mun
þannig eiga nú fyrir kosningar
að styrkja kjörfylgi stjórnar-
liðsins á kostnað rikisins, en
hætt er við, að það geti reynzt
því meira en tvíeggjað, þar sem
um augljósa misskiptingu er að
ræða og ekki er með þessu bætt
úr þeim þungu búsifjum, sem
stjórnarliðið hefir valdið mönn-
um á þessum stöðum, t. d. lækk-
un afurðaverðsins og sívax-
andi reksturskostnaði útgerðar-
innar.'
Vio lok seinustu umræðunnar
flutti fjármálaráðherra svo-
hljóðandi heimildartillögu, sem
var samþykkt með samhljóða
atkvæðum stjórnarliðsins:
„Ríkisstjórninni er heiimilaff:
Aff draga úr framlögum til verk-
legra framkvæmda, sem ekká
eru bundin í öffrum lögum en
fjárlögum um allt aff 30%, eftir
jöfnum hlutföllum, aff því er
viff verffur komiff, svo framar-
Iega sem ríkisstjórnin telur, aff
vinnuafl dragist um of frá
framleiffslustörfum. Telji stjórn-
in hins vegar, aff ekki sé ástæða
til aff draga úr framkvæmdum,
skal henni heimilt aff taka inn-
anlandslán, alt aff 15 milj. kr.,
ef tekjur ríkissjóffs hrökkva
ekki fyrir gjöldum.“
Jafnframt því og ráðherrann
flutti þessa tillögu sína, hélt
hann eina af slnum venjulegu
ræðum um að fjármálin væru
komin í fyllsta óefni. En úrlausn
hans var samt engin önnur en
að biðja um 15 millj. kr. lán-
tökuheimild til þess að mæta
með rekstrarhallanum!
Jafnframt þessari lántöku-
heimild liggja nú fyrir frv. um
rikislántökur til ýmissa fram-
kvæmda, sem samkvæmt eðli
sinu ætti að veita fé til á fjár-
lögum. Má þar t. d. nefna 13
milj. kr. lántöku til þátttöku í
ilþjóðabanka, 20 milj. kr. lán-
töku til Þrengslavegarins, 10
milj. kr. lántöku til landshafn-
a.r á Suðurnesjum og lántöku
vegna þátttöku í íbúðabygging-
um bæjar- og sveitarfélaga.
Enn eru þó nokkrar lántöku-
heimildir ótaldar. Verði þær
allar notaðar, er það ekki ólík-
lega spáð að skuldir ríkissjóð
ykjust um einar 100 milj. kr. á
næsta ári.
Ótaldar eru svo lántöku-
heimildir handa ýmsum opin-
berum sjóðum og stofnunum..
sem ríkinu er ætlað að bera
ábyrgð á. Tillögur um ábyrgðir.
sem ríkinu er ætlað að veita og
fyrir liggja í frv. frá stjórnar-
liðinu, eru komnar hátt á annað
hundrað milj. kr.
Slík fjármálastefna, sem fyigl
sr á sama tíma og horfur fara
•stórversnandi um sölu á útflutn-
' ingsafurðunum, dæmir sig
þannig sjálf, að um það er ó-
þarft að fara fleiri orðum.
Fairðulcg' ákvörðun stjórnarliðsins:
Reglulegu Alþingi 1946
hef ir verið frestað til 1. okt,
Þau tíffindi gerffust á Alþingi í gær, aff ríkisstjórnin lét afgreiffa
lög þess efnis, aff reglulegu aðalþingi 1946, sem átti aff koma
saman 15. febrúar næstkomandi, skuli frestaff til 1. október
næstk. effa nokkrum mánuffum fram yfir kosningar. Er meS
þessu skapað fordæmi, sem getur réynzt þingræðinu mjög háska-
samlegt.
Framsóknarmenn gagnrýndu
þetta frv. harðlega í báðum
þingdeildum. Þeir sýndu fram á,
að hér væri skapað næsta var-
hugavert fordæmi, þar sem
frestaff væri fram yfir kosning-
ar reglulegu þingi, sem ætti aff
haldast fyrir kosningar, án þess
að nokkrar réttlætanlegar þing-
ræffislegar ástæffur væru fyrir
hendi, eins og t. d., aff þingiff
gæti ekki myndaff stjórn eða
sett fjárlög. Með þessu væri
raunverulega tekið vald af þing-
inu og falið stjórninni. Gæti
þetta undir mörgum kringum-
stæðum reynzt stjórnarfarsleg:
háskalegt.
Þá gagnrýndu Framsóknar
menn það ennfremur, að þing-
inu væri ekki ætlað að komg
saman strax eftir kosningar.
Stjórnin gæti því setið áfram í
nokkra mánuði, þótt kosning-
arnar snerust á móti henni. Þá
myndu núgildandi dýrtíðarráð-
stafanir falla niður 15. septem
ber og með því að fresta þing-
inu til 1. október, væri raun
verulega verið að leggja það i
hendur stjórnarinnar að ráða
fram úr þeim málum með bráða-
Tillaga frá Hermanni Jónassyni um
skipun fjögurra manna
rannsóknarnefndar .
Hermann Jónasson lagði fram í gær í sameinuffu þingi tillögu
um skipun rannsóknarnefndar viffkomandi atriffi, er snertir
öryggi landsins. Tillaga þessi er flutt vegna umræffna, sem urðu
um þetta mál á þingi fyrir nokkru og raktar voru í seinasta
blaði. Áffur hafffi og Hermann hreyft því í utanríkisnefnd, aff
slík rannsókn þyrfti að fara fram, en dómsmálaráðherrann mun
lítið hafa sinnt því máli, enda virffist hann telja æskilegra, að
máliff sé haft óupplýst, svo aff honum og öffrum sé auffvelt að
fara meff dylgjur um einstaka menn og flokka.
Tillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar aff kjósa f jög-
urra manna rannsóknarnefnd.
einn úr hverjum hinna fjögurra
þingflokka, til þess aff vera
iómsmálaráðherra til affstoffar
viff rannsókn á því, hvort er-
lendir menn effa íslenzkir, er
hér dvöidu fyrir styrjöldina eða
raeffan á henni stóff, hafi gerz*
'ekir um framferffi, er var eða
hefði getað orðið hættulegt fyr-
r liagsmuni íslenzku þjóffarinn-
ar. —
Rannsóknarnefndinni er
heimilt, í samráSi viff dóms-
“nálaráðherra, aff ráffa sér aff-
'toðarmenn við rannsókn þess.
f þörf krefur, enda skal Jienni
hkið svo fljótt sem auffið er og
viffurstöffur hennar þá ^egar
'iirtar almenningi.“ —
í greinargerð fyrir tillögunni
egir:
„Á fundi í utanríklsmálanefnd
0. ág s. 1. minnti ég ríkisstjórn-
na og meðnefndarmenn mina
■ það, að eðlilegt væri og nauð-
ynlegt að rannsókn færi fram
v því, hvort erlendir menn eða
lenzkir, er hér dvöldu fyrir
tyrjöldina eða meðan á henni
. tóð, hefðu brotið af sér gagn-
rart íslenzku þjóðinni með
'ramferði, sem hefði getað orð-
ð hagsmunum hennar hættu-
egt.
Ég taldi þessa rannsókn, sem
■íkisstjórnin átti að geta fram-
kvæmt án verulegra umsvifa,
lauðsynlega, einkum af tvenn-
im ástæðum. Þess hafði verið
'arið á leit, að nokkrir Þjóð-
ærj ar, er dvöldu hér fyrir 'styrj -
íldina og fyrri hluta hennar ,en
æru fluttir héðan af banda-
nönnum, fengju að hverfa hing-
ð heim til eiginkvenna sinna
■>g barna. En þegar eftir að
óessi ósk var fram komin, var
'að einatt viðkvæðið, að flestir
heir Þjóðverjar, sem hér dvöldu,
nuni hafa starfað hér í þágu
ijóðar sinnár og gegn hags-
raunum íslenzku þjóðarinnar.
Mér varð"þvi ljóst, að á meðan
'kki var skorið úr um það með
•annsökn, hverjir hinna erlendu
manna væru saklausir eða sek-
r í þessum efnum, yrði haldið
ifram að neita öllum um land-
ústarleyfi með þessum rök-
•■emdum. Rannsókn var því
lauðsynleg, til þess að hinir
aklausu væru ekki endalaust
átnir gjalda hinna seku.
í annan stað hefir verið alið
\ dylgjum um það, bæði innan-
’.ands og utan, að ýmsir ís-
'enzkir menn hafi fyrir styrjöld-
ina og meðan á henni stóð,
’.tarfað í þágu erlendra ríkja,
ig er þar einkum átt við Þjóð-
verja. Af mörgum ástæðum er
bað nauðsynlegt, að þetta atriði
verði rannsakað, m. a. fyrir þá
ök, að rétt þykir, ef einhverjir
'slendingar eru um það sekir
ð hafa starfað í þágu Þjóð-
verja, að nöfn þeirra séu birt,
bó ekki væri til annars en þess,
ið aðrir landsmenn, en það er
-•3 segja þjóðin öll eða næstum
'ill, sem er saklaus i þessum efn-
im, þurfi ekki að búa undir
dylgjum óhlutvandra manna.
En þrátt fyrlr þessa ósk, sem
ég bar fram á fundi utanríkis-
málanefndar, virðist dómsmála-
ráðh. litið eða ekkert hafa að-
hafst í þessu máli,og svo virðist
sem hann hafi mjög takmarkað-
an áhuga fyrir því að upplýsa
bað. í stað þess að upplýsa málið
hefir dómsmálaráðherra komið
hér fram á Alþingi með dylgjur
í nýju formi og nýrrar tegundar,
en það eina, sem hann hefir
upplýst á Alþingi er það, að nú
f er sannað, eftir því sem
'' dómsmálaráðh. sagði, að full-
í trúi Þjóðverja, sem var hér fyrir
1 Skorað á stjórnina
að birta sendi-
herrabréfin
í tilefni af ummælum Finns
Jónssonar um bréfin, sem sendi-
herra islands í Danmörku skrif-
aði Hermanni Jónassyni sem
forsætisráðherra 1939 og 1940,
hefir Hermann Jónasson skrif-
að Ólafi Thors 19. þ. m. eftir-
farandi bréf:
::
I
::
t
*<
:
Hermann Jónasson
styrjöldina og í byrjun henn-
ar, hafi verið sendur hingað af
Þjóðverjum til þess að skipu- i
herdeild á íslandi. En !
Hér með leyfi ég- mér, herra
tt forsætisráðherra. að óska þess, t
jt að bréf þau, fjögur að tölu, er j:
t: fyrrverandi sendiherra íslands í ••
jj Kaupmannahöfn ritaði mér á
jj árunum 1939 og 1940, verði í j
jj heild birt aimenningi nú þegar. j :
jj Ég hefi áður gert grein fyrir j
jj því, á Alþingi, að ég mundi bera tj
jj fram þessa osk við ríkisstjórn- íi
jj ina og jafnframt hvers vegna
}j ég ber hana fram. En ástæðan j;
leggja 5.
til þess er sú, að dómsmála-
ráðherra Ias upp úr bréfum
hvpriir hpssir fimmtn hprripild- 18 þessum á Alþingi og hefir túlk-
nverjir pessir nmmiu neraeua , .♦ að ()annjg innihaid þeirra, bæði j.
armenn hafi verið, hefir dóms- jj á Aiþingi og í biöðum, að ég tei ji
málaráðherra ekki upplýst.
Það'var þegar eðlilegt á þeim
tíma, sem ég bar ósk mína fram
í utanríkismálanefndinni, að
rannsókn yrði hafin um þau at-
riði, sem að framan gremir.
Umtal um sekt manna, bæði
erlendra og innlendra var það
almennt, að nauðsyn bar til
þess að upplýsa þessi mál eftir
föngum og gera hreint borð
frammi fyrir þjóðinni. En eftir
að dómsmálaráðherra hefir tal-
að á þann hátt, sem hann hefir
gert á Alþingi um þessi mál,
er þessi rannsókn, sem áður var
sðlileg og nauðsynleg, orðin al-
veg óumflýjanleg, og það verður
heldur ekki hjá því komizt að
skipa nefnd manna til að fram-
kvæmá rannsókn þessa, til þess
að sjá um að hún verði rækilega
.framkvæmd og að henni verði
hraðað.
Rannsókn þessa hlýtur að
vera hægt að framkvæma á
stuttum tíma og fá gögn, til
þess að upplýsa þessi mál til-
tölulega fyrirhafnarlítið. í
fyrsta lagi hefir dómsmálaráð-
herra sagt frá því, að þá er
landið var hertekið, hafi enska
herstjórnin fundið gögn i vörzlu
sendifulltrúa Þjóðverja. Sjálf-
sagt virðist að nota þessi gögn
til hins ítrasta. í annan stað
munu þeir Þjóðverjar, sem hér
voru teknir fastir og fluttir ut-
an, allir hafa verið yfirheyrðir,
jj það eitt viðunandi, að bréfin j
jj séu birt, enda tel ég fullvíst, að j;
jj ekkert sé því til fyrirstöðu, þar
♦J sem bréfin hafa verið lesin
jj upp á opinberum vettvangi og
•j tekið hcfir verið fram af
dómsmálaráóherra, að þau yrðu
nú að teljast að verulegu leyti
opinber skjöl.
Ég geng út frá, að ekkert sé
því til fyrirstöðu, að þetta verði
jj gert, en tek þó fram til vara,
jj að ef ríkisstjórnin, gegn von
♦♦ minni, treystir sér ekki til þess
Iað verða við þessari ósk, ber ég
fram þá kröfu, að bréfin verði
f.iölrituð og þeim útbýtt meðal
þingmanna. Ef ríkisstjórnin sér
jj sér ekki fært að verða við þess-
jj ari ósk minni að birta bréfin,
mun ég bera fram ályktun á
Aiþingi, þar sem Iagt verður
fyrir ríkisstjórnina að gera það,
og er þá nauðsynlegt að þing-
menn hafi kynnt sér efni bréf-
anna, til þess að þeir gcti greitt
atkvæði um þá ályktun, sem
jj fram verður borin.
jj Óska SVars yðar, herra for-
jj sætisráðherra, við allra fyrsta
jj þóknanlegt tækifæri." '
jj Eins og kunnugt er, hélt
jj Finnur því meðal annars fram,
♦j að í bréfum þessum væru upp-
jj lýsingar, sem ekki væru aðeins
jj óþægilegar fyrir Hermann Jón-
jj asson, heldur marga Framsókn-
jj armenn, varðandi njósnarstarf-
jj semi Þjóðverja hérlendis.Stend-
jj ur nú vonandi ckki á Finni að
jj láta stjórnina birta bréfin, því
jj að leyndin getur ekki bjargað
jj honum frá því að rógberanafn-
j: ið festist við hann, ef hann
•j gerir ekkert til að sanna þessi
jj ummæli sín.
►*•♦♦♦♦♦<

og hefir að sjálfsögðu margt tryggja eftir föngum að þess sé
óirgðalögum, án samráðs við
ungið.
Stjórnarliðar reyndu einkum
,ð verja sig með því, að hlið-
tætt fordæmi hefði verið gef-
ð haustið 1933, er ákveðið var
ð fresta reglulegu þingi 1934
il 1. okt. það ár. Þessi röksemd
isirra varð hins vegar að engu,
ægar það var upplýst, að stjórn-
xrskrárbreyting var samþykkt á
linginu 1933 og þess vegna var
kki hægt að halda reglulegt
Uþingi 1934 fyrr en eftir
æsningar. Ennfremur fór þá
neð völd „fungerandi“ stjórn,
em vitað var að myndi fara
rá strax eftir kosningarnar, án
æss að þingið þyrfti að koma
aman til stjórnarmyndunar,
'g myndi ekki heldur gefa út
iráöabirgðalög, er brytu i bága
úð vilja þingsins.
Þá var bent á það í umræðun-
im, að reynsla væri fengin fyrir
ivi, að það væri ofseint að
kalla þingið saman 1. okt., þar
Dauðaslys
I gærmorgun, kl. um 8, vildi
það hörmulega slys til í Höfða:-
hverfi, að tveir slökkviliðsmenn
biðu bana af völdum áreksturs,
er varð með þeim hætti, að
■slökkviliðsbifreið lenti á flutn-
ingabifreið, er stóð mannlaus
á vegarkanti.
Mennirnir, sem létust, voru
Sigurbjörn Maríusson, Sólvalla-
götu 60 og Ásmundur Hjörleifs-
son Vesturgötu 16 B. Sigurbjörn
heitinn lætur eftir sig fimm
börn, en Ásmundur éitt.
sem timinn hefði jafnan reynzt
of skammur til þess að ljúka
'pví fyrir jólin.
Alþingi verffur frestaff i dag
•>g kemur ekki saman aftur fyrr
en 1. febr. næstkomandi.
komið fram við þá rannsókn.
í þriðja lagi hefir ítarleg rann-
sókn farið fram i Danmörku á
þessum málum, og er þvi senni-
legt, að þar liggi fyrir ýms gögn,
sem geta gefið upplýsingar. í
fjórða lagi fer nú fram allsherj-
ar rannsókn á þessum málum í
Þýzkalandi, og kemur þar fram
margt, sem áður var i myrkrun-
um hulið, m. a. hefir verið skýrt
frá þvi, að í vörzlum nazista
hafi fundizt skrá með nöfnum 7
miljóna erlendra manna, er
nazistar töldu sig geta treyst.
Ef hugur fylgir máli, virðist
vera hægt fyrir okkur að fá að
nota þau gögn, sem þannig eru
fram komin, til að gera hreint
borð bæði gagnvart sjálfum
okkur og umheiminum. Þess
vegna er lagt til, að nefnd sé
skipuð i þessu máli, að ennþé
sýnist svo furðulega lítið hafr
verið gert i þvi, þó að alllangt sé
liðið siðan styrjöldinni lauk.
Það er ennfremur lagt til, að
skipaður sé einn maður úr
hverjum hinna .fjögurra þing
gætt, að rannsókn þessi sé
framkvæmd með réttlæti og
hlutdrægnislaust gagnvart öll-
um mönnum og öllum flokkum.
En með því að hafa rannsókn-
ina i höndum færri manna, sem
e. t. v. hafa hin pólitisku sjón-
armið og eru þá a. m. k. hvorki •
heiðarlegri né hlutvandari en
gengur og gerist, mætti svo
fara, að dylgjunum yrði haldið
áfram, þær auknar frá því, sem
nú er og málamyndarannsókn
framkvæmd, sem yrði reynt að
nota í pólitískum tilgangi. Á
heim vegi virðist málið statt
nú sem stendur. En með því að
'kipa nefnd þá, sem hér er lagt
■ il, þannig að hún geti hafið ó-
ilutdrægna starfsemi, er mál-
'nu borgið úr því ófremdar-
Istandi og komið i það horf, sem
útt getur talizt viðunandi og
æmandi fyrir þjóðina. —
Að sjálfsögðu ber að hraða
rannsókninni og leggja niður-
stöður hennar fyrir Alþingi, er
siðan tekur ákvarðanir um
hvort frekar skul aðhafst i mál-
i flokka i nefnd þessa, til þess að j inu.