Tíminn - 21.12.1945, Blaðsíða 3

97. blað
TtolIXX, föstudagmn 21. des. 1945
3
Dýrtíðarpólitík ríkisstjórnarinnar er að
koma sjávarútveginum á kné
Útvarpsræða EYSTEINS JÓNSSONAR við 2. umræðu íjárlaganna á sameinuðu þingi
Þegar fimm mínútur voru
eftir af ræðutíma hæstv. forsrh.
í gærkveldi, sagði hann: „Nú
ætla ég að snúa máli mínu í
sókn.“ Fimmtíu og fimm mín-
útur fóru í vörnina og veitti
ekki af. Sóknarlotan varð hvorki
löng né hörð, og var rétt af
ráðherra að taka það fram hve-
nær sóknin hófst, annars hefði
það víst farið framhjá flestum.
Ráðherra mun hafa tjaldað því,
sem til var í þessum tilburðum
til gagnsóknar, og mun ég því
minnast á það örstutt áður en
ég kem að aðalefninu.
Ráðherra sagði: „Stjórnar-
andstaðan er á móti öllu, og
þess vegna er gagnrýni hennar
marklaus.“ Hvað er nú hæft í
þessu? Stjórnarandstaðan hefir
fylgt þeim fáu góðu málum, sem
stjórnin hefir beitt sér fyrir.
Stjórnarandstaðan samþykkti
lög um kaup á nýjum strandr
ferðaskipum. St j órnarandstað-
an hefir fylgt tillögum úm fram-
lög til verklegra framkvæmda.
Stjórnarandstaðan mun styðja
bætt lánskjör útgerðarinnar,
svo að dæmi séu nefnd. En jafn-
framt því, sem stjórnarandstað-
an hefir veitt þessum málum
fylgi, hefir hún barizt og mun
berjast hart gegn meginstefnu
stjórnarinnar og einstökum of-
beldlsráðstöfunum, svo sem
skipun búnaðarráðs og mun
gagnrýna hiklaust það, sem hún
telur miður fara um afgreiðslu
einstakra mála í höndum
stjórnarinnar. Framsóknar-
flokkurinn er þannig t. d. ekki
á'móti báta- eða togarakaupum,
síður en svo. Hann vill að
stjórnin greiði fyrir útvegun
slíkra tækja. En hann hefir í
því sambandi gert kröfur um
tvennt: í fyrsta lagi að menn
‘geíðu sér grein fyrir því í sam-
ráði við þá, sem tækin eiga að
nota og vit hafa á þessum
málum hvernig bátarnir og skip-
in ættu að vera, áður en kaupin
væru gerð, og í öðru lagi, að
þau tæki ein væru keypt, sem
kaupendur væru að í landinu,
enda væri fyrirfram ákveð'ið,
hverja aðstoð ríkisvaldið og
bankarnir ættu að veita mönn-
um við kaup tækjanna. Fram-
sóknarmenn hafa gagnrýnt og
munu gagnrýna framkvæmdir
ríkLsstjórnarinnar í þessum efn-
um, sem kosta munu landið
milljóna tugi. Þessi mistök hafa
stuðningsmenn stjórnarinnar
viðurkennt opinberlega i þing-
inu, og hefði því forsætisráðh.
verið sæmst að gera slíkt hið
sama og beiðast afsökunar, en
í þess stað notar ráðherra þá
aðferð að kalla réttláta gagn-
rýni óhróður og aðfinnslur út af
meðferð málsins andstöðu við
framfarir.
Sannleikurinn er sá, að það er
stjórnarliðið á þingi, sem hefir
tamið sér þau þokkalegu vinnu-
brögð að vera á móti öllu því,
sem stjórnarandstaðan leggur
til, án tillits til málavaxta.
Þannig felldu stj órnarsinnar í
fyrra till. um heimild fyrir rík-
isstjórnina til þess að kaupa
strandferðaskip, sem stjórnar-
andstaðan flutti. En nokkrum
mánuðum siðar sendu þeir út
mann af sinni hendi, til þess að
kaupa strandferðaskip. Svo
mætti lengi telja. i
StefnniEsál Frmnsókn-
arinanna.
Forsætisráðherra talaði um
neikvæða stjórnarandstöðu, sem
ekki gerði till. um úrlausn mála.
Þetta gefur mér kærkomið til-
efni til þess að telja upp nokk-
ur mál, sem Framsóknarflokk-
urinn hefir lagt fyrjr þingið og
. sýna stefnu hans. í Ed. liggur
fyrir till. um niðurfærslu verð-
bólgunnar og um undirbúning
þess, að fram fari í landinu alls-
»herjar éignaframtal í því sam-
bandi. Fyrir þinginu liggur frv.
til nýrra jarðræktarlaga, frv.
að nýjum lögum um Fiskimála-
sjóð, frv. um byggingarlán og
sWrki í kauptúnum og kaup-
stöðum og annað frv. um bygg-
ingarlán og styrki í sveitum,
þál.till. um innflutning tilbú-
inna húsa til þess að bæta úr
sárustu húsnæðisþörfinni, þál,-
till. um rannsókn á hag útvegs-
manna og hlutasjómanna, till.
um allsherjar lausn raforku-
málanna, og þannig mætti halda
áfram að telja. Ég hélt nú satt
að segja, að flest af þessum mál-
um væru forsætisráðh. of
kunn til þess, að hann vildi gefa
tilefni til að þau væru talin
upp, og þá um leið skýrt frá
því, að lið hans hér á þingi er
önnum kafið við að þvælast
fyrir þessum málum og tefja
þau, þannig, að þau fá ekki eðli-
lega þingafgreiðslu, og síðan að
fella þau þeirra, sem komast
svo langt, að ekki verður komizt
hjá að taka endanlega afstöðu
til þeirra.
FurðHlegur málflufn-
ingur forsætisráð-
berra.
Þá kom forsætisráðh. að því,
sem átti að vera aðal höggið á
andstæðingana. Hann tók sér
fyrir hendur að sanna, að Fram-
sóknarflokkurinn ætti aðalsök-
ina á dýrtíðinni. Hann hefði
ráðið því, að haustið 1940. var
hætt við að reikna verðlag land-
búnaðarafurða eftir vísitölu
framfærslukostnaðar eða kaup-
gjaldsvisitölunni, eins og hún
er kölluð. Þetta hafi verið upp-
haf og undirrót aö allri verð-
bólgunni, Framsólmarflokkur-
urinn hafi átt sök á þessu, og
þar með verðbólgunni. Á þessu
sama hafa Alþ.fl.m. klifað. En
hváð er rétt í þessu? Till., sem
ráðherra vísar til, var flutt á
þ. 1940, eftir ósk þáverandi rík-
Isstjórnar, sem hann átti sjálf-
ur sæti í. Hún var samþ. í Nd.
þingsins með 23 shlj. atkv.
Sjálfur greiddi þessi ráðherra
atkv. með till. Nú vill ráðherra
hlaupa frá öllu saman og velur
sér nú það hlutskipti að telja
það glapræði að þessi breyting
var gerð. Ekki er ráðherra öf-
undsverður af þessu. Fyrir utan
lítilmennskuna, að renna frá
því, sem hann hefir sjálfur
gert, þá gerir hann sig nú beran
að þeirri fávizku að halda því
fram, að eðlilegast hefði verið
að verðlag landbúnaðarafurða
breyttist á striðsárunum eftir
vísitölu framfærslukostnaðar, en
ekki eftir þvi, hvernig fram-
leiðslukostnaður landbúnaðar-
afurða breyttist. Það hefir verið
reiknað út og birt í Verkalýðs-
blaðinu Skutull á ísafirði, að ef
bessi regla væri við höfð, þá
fengju bændur nú ekki grænan
eyri fyrir sláturfjárafurðir sínar,
illt andvirðið færi i kostnað við
Tátrunina, sölu, geymslu, fryst-
!ngu o. s. frv. Kaupgjsld i sveit-
unum hefir á striðsárunum
10—12 faldazt frá því, sem það
•'ar áður. Forsætisráðherra er
Fyrsti maöurinn, sem ég hefi
beyrt leyfa sér að halda þvi
Fram, að verðlag landbúnaðar-
i.furða hefði á stríðsárunum átt
ð vera bundið við vísitölu
'’ramfærslukosínaðar, án tillits
T1 þess, hvað það kostar að
Framleiða vöruna. En það er
Teira, sem þarf að benda á i
bessu sambandi. Upp á siðkastið
befir stjórnarliðið og alveg sér-
íaklega forsrh. og málnínur
'’ans deilt á Framsóknarflokk-
’nn fyrir það, að hann hafi á
undanförnum árum viljað halda
'östu afurðaverði og kaupgjaldi
í landinu og bakað með því
bændum landsins og launa-
mönnum stórtjón. Sá sami
forsrh., sem æt-laði sér í gær-
kvöldi að sanna það, að Fram-
"óknarflokkurinn ætti höfuð-
sökiná á dýrtíðinni með þvi að
, \
standa fyrir hækkun afurða-
verðs lét blað sitt þann 31. júlí
nú í sumar viðhafa eftirfarandi
ummæli: „Flestir bændur eru
orðnir skuldlausir af því, að
Framsóknarmönnum tókst ekki
að halda óbreyttu kaupgjaldi og
afurðaverði. Framsóknarvaldið
hefir verið brotið á bak aftur
á Alþingi.“ Hér er beinlínis
Eysteinn Jónsson
hælst um yfir því, að stefna
Framsóknarflokksins, ekki um
sérstaka hækkun afurðaverðs,
heldur um bindingu afurðaverðs
og kaupgjalds; verið brotin á
bak aftur af flokki forsrh. og
hjálparmönnum þeirra. Það
mun vera fátítt, að í forsætis-
ráðherrastóli finnist maður,
sem hefir nógu mikið til að bera
í senn af grunnhyggni og ófyrir-
leitni, til þess að vekja að fyrra
bragði máls á cðru eins og því,
sem nú hefir verið lýst.
Hví tók Framsóknar-
flokkurlim ekki þátt
í stjórnarmyndun-
iiini?
Forsrh. fimbulfambaði nokk-
uð í ræðu sinni um valdagræðgi
okkar hv. þm. Strandam., og
bar þá fyrir sig Ófeig. Síðan
skýrði hann frá því, að við hefð-
um verið hlunnfærðir, þegar
stjórnin var sett á fót og að við
heíðum verið sammála stjórn-
arstefnunni áður en stjórnin
var mynduð. Þar næst upplýsti
hann, að þegar til kom, hefðu
hinir valdagráðugu ekki viljað
taka þátt í stjórn, skorizt úr
leik, eins og hann orðaði það,
og að lokum fullyrti ráðherra,
að ekkert væri að marka það,
sem við segðum um þjóðmál, og
sérstaklega um stjórnarfram-
kvæmdir, af því að við værum
svo sárir yfir því að vera ekki
í stjórn. Samræmið í þessu er
nú sér á parti, það er nú ekki
verra en vant er. En þetta er
götudrengjatal, og jafnast á við
að sagt væri: Ég höndlaði
hnosssið, þið öfundið mig og þið
'ættuð að þegja. Hvers vegna
geta menn ekki rætt þessi mál
eins og manneskjur og byggt
umr. á því, sem allir vita að er
kjarni málsins? Framsóknar-
flokkurinn hefir ekki tekið þátt
í stjórn síðan 1942 vegna þess,
að hann hefir v^rið mótfall-
inn þeirri stefnu, sem fylgt hef-
ir verið í dýrtíðarmálum og fjár-
málum. Um það ætti síðan að
ræða hvor stefnan væri réttari
í þessu máli, sú, sem Framsókn-
arflokurinn hefir haldið fram
sða hin, sem stjórnarliðið fylgir.
NTei, þannig íást ekki málin
rædd. Allt verður að dragast
aiður á lægsta planið, þar sem
forsætisráðherra hefir tekið sér
3töðu með hjálparmönnum sín-
um.
„Rýtinguriim
í bakið.M
Það er ekki ástæða til að fara
mörgum orðum um ræðu hæstv.
atvmrh. Hún var undarlegt
sambland af kveinstöfum og
hótunum í garð meðráðherra
I
hans, ef iþeir ekki sæju að sér og
byggju að Landsbankanum eins
og kommúnistar segðu fyrir um.
Það er nú broslegt að heyra
þetta tal ráðherra um baráttu
við Landsbankavaldið. Hann
situr í ráðherrasæti við hægri
hlið æðsta yfirmanns Lands-
bankans, sem nefir verið banka-
stjóri bankans þángað til fyrir
nokkrum dögum. í bankaráði
bankans eiga sæti forsrh., Magn-
ús Jónsson og einn fulltrúi f*rá
Alþýðuflokknum, Jónas Guð-
mundsson.' Nú hefir ráðherra
allt í einu uppgötvað að stjórn-
in geti engu komið fram vegna
Landsbankans. Manni finnst,
að hann hefði átt að uppgötva
þetta fyr. Eða fór hann í ríkis-
stjórnina án þess að geta þar
nokkru ráðið vegna Landsbank-
ans? Ég geri ráð fyrir því, að
fjármálaráðh. muni svara árás-
um ráðherra á bankann, sem
í raun og veru eru árásir á hann
og forsætisráðh., og fer ekki út
í það, en margir munu spyrja,
hvað átti þetta tal atvinnumála-
ráðherra að þýða? Kannske sér
hann nú fram á, að eitthvaö
muni verða /öðruvísi um efndir
á nýsköpuninni en lofað hafði
verið, og er þess vegná farinn
að segja gömlu þekktu söguna
um rýtinginn í bakið, sem öll
lítilmenni hafa á reiðum hönd-
um, ef þau hafa sagt meira en
þau geta staðið við? Ráðherra
var svo smekkvis að fara mörg-
um niðrunarorðum um Jón
Árnason í tilefni af ráðningu
hans í Landsbankann. Það er nú
ekki tóm til þess að fara langt
út í það mál, en hitt vil ég bara
segja, að Jón Árnason er einn af
þekktustu framkvæmdamönn-
um landsins og þolir vel saman-
burð við oddamgnninn í Falkur-
útgerðinni þ. e. hv. ráðh.
Ráðherra var að reyna að róg-
bera Framsóknarflokkinn og
Alþýðuflokkinn fyrir stjórn
þeirra 1934—’38. Ég geri nú ráð
fyrir að Alþýðuflokkurinn taki
upþ hanzkann fyrir sig, enda
hafa þeir til þess nógan tíma,
en ég vil aðeins segja það einu
sinni enn, að á þessu tímabili
voru ;neiri framfarir í landinu
en á nokkru öðru tímabili fram
að þeim tíma, þrátt fyrir alveg
óvenjulega erfiðleika. Á þessu
timabili var lagður grundvöllur
að þeirri velmegun, sem þjóðin
hefir búið við á stríðsárunum.
H©taMÍ3* í garð sveita-
fólksins.
Forsætisráðh. beindi nokkr-
um orðum til bænda í gær-
ltvöldi. Aðalefni þeirra var á
þessa lund: Ef bændur fylgja
Framsóknarflokknum, þá er
seint eða aldrei viðreisnar von.
Ég aðvara því bændur. Ég heiti
beim fyrir hönd stjórnarinnar
öllu góðu, ef þeir starta með
rík[lsstjórninni. Þetta er boð-
skapur nýja tímans, sagði ráð-«
herra. Þetta er mesti misskiln-
ingur hjá ráðherra. Þetta ec
ekki boðskapur hins nýja tima,
betta er gamall boðskapur, sem
er alltof vel þekktur. Þetta er
boðskapur ofbeldis og kúgunar.
t>etta er sá hug.sunarháttur, sem
allur bezti hluti mannkvnsins
befir barizt við að útrýma á
undanförnum árum. Þetta er
kölluð slcoðanakúgun á réttu
máli. Þetta er boðskapurinn um,
að þeir, sem fylgja valdhöfun-
um, eigi allan rétt, en hinir,
sem hafa aðrar skoðanir en
valdhafarnir, séu réttlausir í
þjóðfélaginu. Þetta er sami boð-
skapur og atvmrh. flutti bænd-
um á síðasta þingi. Forsrh.
misskilur hugsunarhátt íslend-
inga ef hann hyggur, að menn
falli frá skoðunum .sínum vegna
hótana hans. Hvorki hótanir né
fagurgali piun megna að fá
bændur landsins til þess a§
leggja á hilluna baráttuna fyrir
rétti sínum.
Hvað Iiefir verlð gert
fyrlr sjávarutveginn?
Þegar ríkisstjórnin var mynd-
uð þóttLst hún ætla að gera mik-
ið fyrir sjávarútveginn. Fylgis-
menn stjórnarinnar fóru út og
suður og lýstu yfir því hátið-
lega, að sjávarútvegurinn, út-
gerðarmenn og fiskimenn hefðu
ævinlega gleymst af stjórnar-
völdunum, en nú ætti þctta að
breytast svo um munaði. Nú
skyldi muna eftir þessum mönn-
um og þessari atvinnugrein, og
æ síðan hefir hvorki linnt
smjaði*)i stjórnarliðsins fyrir
sjávarútveginum né „skrum“-
auglýsingum stjórnarinnar um
framkvæmdir í þeim málum. En
lítum nánar á hvað gerzt hefir.
Ríkisstjórnin hefir reynt að
telja sér það til gildis að nokkur
hækkun varð á fiskverði á síð-
ustu vetrarvertíð. Er þá spurn-
ingin þessi: Er þessi hækkun,
sem endanlega fékkát, ejíki
meiri en hún þó varð, ríkis-
stjórninni að þakka?. í þessu
sambandi er þá fyrst að minn-
ast þess, að ríkisstjórnin vildi
isiðastliðinn vetur framlengja
fisksölusamningnum við Bret-
land frá árinu 1944 en það þýddi,
að Bretar hefðu tekið t'islc’nn
frá stærstu verstöðvunum i
flutningaskip eins og áður, og
borgað hann sama verði og áð-
ur. Þessu fékk stjórnin ekki
framgengt. .Bretar vildu ekkv
kaupa fiskinn þannig. þeir vildu
fá hann fluttan til England*
Jafnframt lækkuðu þeir nokkuð
verð á frystum fiski. Saunleik-
urinn er því sá, að vegna þess
að stjórnin kom því ekki fram,
sem hún vildi, kom tækifæri til
þess að hækka fiskinn. Hvernig
notaði svo stjórnin þetta tæki-
færi? Hún auglýsti 15% verð-
hækkun á fiski, og innheimti
sem því svaraði hjá miklum
þorra útgerðarmanna sem
verð'jöfnunargjald. í framkv.
hefir hækkuuin Mns veg-
ar ekki numið 15%, heldur tæp-
lega helmingi þess. Það er ríkj-
andi skoðun, að með ráðstöfun-
um rikisstjórnarinnar í þessum
málum hafi ekki náðst til hantía
útgerðinni nándar nærri öll
verðhækkun, sem unnt hefðí
verið að ná. Ríkisstjórnin dró
von úr viti að semja um heppi-
leg flutningaskip og þurfti að
lokum að sæta þungum kostum
í samningum við Færeyinga um
óhentug skip til flutninganna.
Samningarnir við Færeyinga
voru hafnir svo seint, aö fisk-
veiðar voru byrjaðar. Fis.kurinn
lá á bryggjunum og gátu þvi
Færeyingar sett kosttnn. —
(Framhald á 4. síðu).
Nýjar bækur
Tíminn getur hér enn nokkurra nýrra bóka, er komið hafa út
þessa síðustu daga og líklegt er, að lesendur blaðsins fýsi að
vita nokkur skil á. Vegna rúmleysis j[ blaðinu nú um jólaleytið
verður þó að fara fljótt yfir sögu, þar eð allmargar bækur, sem
blaðinu hafa verið sendar, biðu þess, að þeirra yrði að einhverju
getið.
íslenzkir þjóðhættir.
Það þótti ekki lítill viðburður,
begar Þjóðhættir Jónasar á
Trafnagili komu fyrst út. Seldist
ókin á styttri tíma en annars
•ar titt um stórar og alldýrar
ækur á þeim árum. Nú hefir
’>afoldarprentsmiðja ráðizt í
uýja útgáfu þessa mikla merkis-
'its, sem er ein okkar víðtæk-
asta og áreiðanlegasta heimild
im daglegt líf og lifnaðarhætti,
rú og sið'u alþýðu manna ti!
veita hér á landi, áður en hin
■'ýja öld breytti öllum viðhorf-
i.m í andlegri og verklegri
nenningu.
Ritið skiptist í allmarga aðal-
'*afla. Fjalla þeir um daglegt
’"f. aðalstörf manna til sveita
•eðurfarið, skepnurnar, hátíðir
tg merkisdaga, síkemmtanir,
’'fsatriðin, heilsufar og lækn-
ngar, og hugsunar- og trúar-
ffið og húsaskipun og bygging-
ar. Hver þessara kafla skiptist
'vo aftur í smærri greinar, sem
fjalla um einstök atriði, er und-
!r aðalfyrirsögnina heyra. Mikil1
Töldi mynda og uppdrátta er í
bókinni. Eru þar verkfæri margs
konar og gripir, vinnuaðferðir,
búningar, ’ híbýlaskipun og
margt fleira. Eru fáar bækur
ákjósanlegri þeim, sem fýsir að
vita sem bezt skil á lífi og hug-
arheimi forfeöranna.
Hér við bætist svo, að bókin
er á fjörugu, góðu og skemmti-
legu máli, sem þeir, er lítið
þekkja annað en jarganmál
b’aðanna og götu-reykvísku,
geta margt af lært og sótt í
mikla menntun.
Formála um höf. bókarinnar
"krifar Jónas Jónsson frá Hriflu.
Er margt vel sagt og skarp-
’ega athugað, eins og að líkum
’ætur. í lok formálans eru þessi
álvktunarorð um höfund Þjóð-
Tátta: „Eftir andlát höfundar
"ann þjóðin betur en áður, hve
■nikils hún hafði misst við frá-
fall hans. En hins var þá líka!
minnzt, hversu mikið dagsverk
hann hafði unnið. Starfskraftar
’ians voru miklir. Starfsviljinn
’nn meiri. Og við enda skeiðs-
!ns mátti öllum Ijóst vera, að
éra Jónas á Hrafnagili hafði
rerið einn af þeim mörgu ís-
jenzku prestum, sem' öldum
'aman hafa verið merkisberar
íslenzkrar menningar.“
Þjóðhættir og ævisögur
frá 19. öld.
Mjög um sama leyti og bók sú,
er hér getur að framan, kom út
annað merkisrit, er fjallar um
svipað efni og lengi hefir legið
í handriti, án þess að neinn
vrði til þess að gefa það út. Eru
bað hin stórmerku „mirinis-
blöð“ Finris Jónssonar á Kjörs-
lyri, sem hlotið hafa nafnið
Þjóðhættir og ævisögur frá 19.
o!d. Hafa þeir búið það undir
nrentun Steindór Steindórsson
vnenntaskólakennari og séra Jón
Guðnason á Prestbakka, er
iafnframt_ skrifar formála að
'ókinni. Útgefandinn er Pálmi
H. Jónsson á Akureyri.
Efni bókarinnar er tvíþætt
eins og titillinn bendir til. Eru
annars vegar sagnaþættir, þar
'em sagt er frá tugum hinna
,mei'kustu og sérkennilegustu
manna, er höfundur hefir
kynnzt á lífsleiðinni, einkum á
Suðurlandi, Suðurnesjum og í
Strandasýslu. Hefst þessi hluti
bókarinnar á sjálfsævisögu höf-
undarins og minningum frá
æskuárum. Síðari hlutinn er um
daglegt líf á þessum sömu slóð-
um á ofanverðri nitjándu öld
og loks þjóðsögur ýmsar, fyrir-
burðir og fleira. Er efni bókar-
innar þannig í senn hið merk-
asta og girnilegasta, og ekki
rýrir það gildi hennar, að með
fylgja uppdrættir og teikningar,
er höfundur sjálfur gerði, af
mörgum þeirra manna, sem frá
er sagt, amboðum ýrnsum og
áhöldum, vinnuaðferðum og
fleira. Mun ekkert aí þessum
teikningum áður hafa birzt,