Tíminn - 22.11.1947, Blaðsíða 4

Tíminn - 22.11.1947, Blaðsíða 4
TÍMINN, laugardaginn 22. nóv. 1947 215. blað inna þeir i Sætrö Effílr Gnnnlang Pétursson I. 'Undanfarnir tveir áratug- ir li'áfa verið sérstakléga burðaríkur tími í áfengis- málum íslendinga. Fyrri hluta þess tíma voru aðeins létt vín á boðstólum. Þá 'þegár 'var mikið drukkið og vafáláúst bjóðinni til skaða. Nokkuð bar á,- heimabrugg- un sterkra drykkja. — Slík't var auðvitað ekki leyfilegt, en viðgekkst samt. Áróðurs- menn „áfengismenningar- innár‘‘ bentu mjög oft á heimjábruggið, sem átti áð vera vottur sérstakrar ómenn íngar. Þeir höfðu og einstakt dálæti á þeim sjaldgæfu en sorgíegu atburðum, er gæfu- snattðlr drykkjujnenn neyttu toanéitráðs vökva og létu líf sitt."""" Vmboðendur héldu því i'ram, ■ að þjóðin fengi ekki nema ónýtt sull til drykkjar og þáð væri því næsta eðli- legt, að menn reyndu sjálfir að brugga vín. Lausnin væri aðeins sú, að veita á mark- aðinn nógu af sterkum og góðum vínúm, þá stafaði engin hætta af heimaþruggi eða ■ eitruðum drykkjum. Þá myndi drykkjuslark manna minnka og þeir læra að „um- gangást“ áfengi með meiri „siðmenningarbrág“. Meniiírnir, sem ’ þessum rökum beíttu og létu mest yíir- skaðsemi heimabruggs- íns, voru manna fúsastir til að kaupa landann og drekka. Það er vafalaust satt, að afengistegundir séu mis fljót- vírkar til heilsutjóns. Hitt er vitanlega firra, að örfá dauðsföll vegna neyzlu eitr- aðra drykkja séu nokkurt þjóðárböl. Það þykir á flest- um sviðum gott að mönnum auönast að ljúka starfi á skömmum tíma. Hví skyldi það þa vera nokkurt þjóðar- toöl, þott fáeinum mönnum takizt að ljúka ævistarfi drykkjumannsins á einu kvöldi? Sorg aðstandenda er sannarlega sár. Á hitt má þó minna, að vandamenn margra drykkjumanna verða að bera ólánið með þeim ára- tugum saman. Til mála kem- 'úi' sannarlega að líta á hina snoggu sorg sem minna böl. Nú, ai'engismenningarfröm uðunum varð mikið ágengt. Sala sterkra drykkja var upp tekin, ýmist grófra og dóna- legru drykkja, framleiddra í landmu sjálfu, eða fínna cirykkja frá viðurkenndum iramieiðslustöðvum erlendra auðhrínga. Varð svo drykkju- skapúnnn minni við þetta? Óx „afengismenningin“ svo, a.ð orð væri á gerandi? Um það verður ekki deilt. að drykkjuskapurinn óx. — Hann fór auðvitað vaxandi með auknu áfengi og er enn í örum vexti, hvað sem menn ingurmi líður. II. „Ménningarviðleitnin" er þrásækin. Hún gefst aldrei upp.’Énn er hafin sókn, og nú með áhlaupi í neðri deild Al- þingis fimmtudaginn 30. okt. 1947. Lagt er fram frumvarp til lága um bruggun áfengs öls. Flutningsmenn fullyrða, að cldrykkjan muni minnka brennivínsdrykkjuna. Satt er það, að faum mönnum hefir tekizt að „umgangast áfengi“ með þeim „siðmenningar- brag“, aö þeir séu færir um að drekka af tveim stútum samtímis. En menn gætu reynzt hollir báðum, brenni- vínsflöskunni og ölflöskunni. Til þessa hefir tekizt að drehka* bjlöndu af óáfengu öli og brennivíni. Þaö ætti ekki síður að mega blanda áfenga ölið með brennivíni, ef það kynni aö þykja „sull“ eins og léttu vínin forðum. „íslendingar fara illa með vjn“, segja flutningsmenn í greinargerð, sem þeir láta fylgja frumvarpi sínu. Það er meira en vafasamt að hér sé rétt hermt. íslendingar fara þann veg með það vín, sem þeir komas't yfir, að drekka það, og til þess virðist það vera framleitt. Yfi'r frumvarpið er reynt að breiða lævíslega blæju göfugs tilgangs. Það er líkt og fagurlega skreyttur miði á flösku með illum vökva. Tekjum hins opinbera af öl- sölunni á að verja til þess 1 að byggja og reka fjórðungs- sjúkrahús. Þetta er auðvitað ákaflega þörf framkvæmd. — Tvennt er þó við þetta að athuga, þótt því verði ekki móti mælt, að auknu áfengi fylgir aukin áfengisneyzla og með aulcinni áfenglsneyzlu vex þörfin fyrir sjúkrahús. í fyrsta Iagi hefði verið djarfmannlegra að segja, að ágóðanum af sölunni skyldi jafnóðum verja til bygginga og reksturs drykkjumanna- hæla. í öðru lagi er heilbrigði þjóðarinnar alldýrt bygging- arefni, jafnvel í hæli eða sjúkrahús._______________ m. Alþýðu íslands hættir til að taka leiðtoga sína og „fyr- irmenn“ um of til fyrirmynd- ar, bæði um meðferð áfengis og fleira. En þó er hún enn vitur, djúpvitur. Spekin býr Fjármálaráðherra svaraði nýlega á Alþíngi, fyrirspurn um hverjir þegnar íslenzka ríkisins, hefðu þau forrétt- indi fram yfir samborgara sína, að fá áfengi frá Áfeng- issölu ríkisins með kostnað- arverði, eða hverja flösku fyrir lítið fleiri krónur, en aðrir verða að greiða marga tugi fyrir þessa eftirsóttu vöru. Eftir upplýsingum ráð- herra er þetta orðin allfjöl- menn sveit af tignarmestu mönnum þjóðfélagsins, og fer ört vaxandi. Hér er forseti lýðveldisins og hér er Alþingi og Alþing- isforsetar. Varaforsetar eru ekki nefndir, en þó munu ekki skýr mörk á milli hvort þeir njóta fríðindanna, eða ekki. Hér eru ráðherrarnir allir og auk þeirra Stjórnaráð ís- land-s. Engin skilgreining fylgir um, hvað sé meint með Stjórnarráði íslarids, þegar ráðherrarnir hafa það einnig allir. í Stjórnarráðinu starfa margir tugir starfsmanna. Nýtur einhver hluti þeirra í vitund hennar og skýtur iðulega upp kollinum, til dæmis í hárbeittum nafn- giftum. Hún gaf íslenzka brennivíninu nafn ,undir eins og sala þess hófst. í nafninu er fólginn sterkur sannleikur, eins og í skáld- skap alþýðunnar yfirleitt. — Nafnið var — og er — Svarti- dauði. Sagan af „menningarvið- leitni“ „forustunnar" í áfeng ismálunum er óslitin rauna- saga. Alþýöan á aldagamalt og fagurt ljóð, sem táknrænt um þá sögu. Það er Sætrölls- kvæði. Saga „menningarvið- leitninnar“ hefst á sölu hinna sterku drekkja og fyrsta er- indi kvæðisins er svona: Kóngurinn og drottningin á þann sunnudag héldu sínum skipum á það myrka haf. Af rauðagulli eru strengirnir snúnir. Sterku drykkirnir áttu að minnka drykkjuskapinn og auka „áfengismenninguna“, en hægt vildi ganga sem von var. Annað erindi: Þegar að þau komu á það mikla haf, þá tók allan byrinn af, svo hvergi gaf. Drykkjuskapurinn minnk- aði ekki, heldur fór í vöxt, og mörgum varð Ijóst, að alvar- leg hætta var á ferðum. — Þriðja erindi kvæðisins: Þar komu upp loppur og þar komu upp klær, allt upp að ölnboga loönar voru þær. Þingm. og „forustumönn- um“ verður ljós hættan smátt og smátt. Þeir reyna (Framhald á 6. síðu) vínhlunnindanna? Og ef svo er, hver eru þá takmörkin? Ná þaú aðeins til skrifstofu- stjóra og fulltrúa? Eða ná þau til skrifstofustúlkna og sendisveina, sem starfa við þessa virðulegu stofnun? Enn eru taldir njóta vín- hlunnindanna, forstjóri Á- fengisverzlunar ríkisins og sendimenn erlendra ríkja. Hvað sem segja má um þessar víngjafir, ber að þakka upplýsingarnar sem gefnar hafa verið. Nú veit almenningur að mestu hverj ir njóta hlunnindanna. — Hvaða embættum og störfum fylgir réttur til'að drekKa ó- dýrt vín og veita ódýrt vín. En hitt er óljóst og myrkri hulið hvernig hver einstakur embættisma,ður notar þessá aðstöðu sína. Sennilega fara ýmsir hóflega í þaö, meðan aðrir eru frekari til gæða lífsins. Er því ekki að leyna að ýmsar sagnir hafa veriö uppi um, að í sambandi við kosninga.r og þegar hrigta hefir tekið í stólunum, ger- (Framhald á 6. síöu) ,,T>eim fækkar óðum gömlu mönnunum," skrifar G. Þ. „sem fæddust og lifðu þroskaár sín á síðari helming síðustu aldar og voru orðnir fullorðnir menn þegar við, sem nú erum miðaldra, vorum börn eða óráðnir unglingar. Sú kynslóð er nú að hverfa, sem man tímana tvenna, fremur en nokkur önnur, og ólst ekki upp við þær lífsvenjur né lífskjör sem við höf- um átt að venjast lengst af æv- inni. En þó er það einmitt sú kynslóð, sem nú er að mestu farin sinn veg, sem lagt hefir grunninn að þeirri þjóðfélagsbyggingu, sem við búum nú við og skapað hefir okkur skil- yrði til að lifa við áður óþekkt þægindi og í allsnægtum, miðað við það, sem áður var. En þessi arfur forfeðranna hefir oft ekki verið metinn sem skyldi, því vissu- lega ber okkur að muna og meta að verðleikum „— öll hin hljóðu heit, sem heill vors lands voru’ unnin, hvern kraft sem studdi stað og sveit og steina lagði’ í grunn- inn,“ eins og skáldið segir.“ Vegfarandi hitti mig að máii í gær til að kvarta undan sumum bílstjórunum. Hann sagðist vera stiröur til gangs, en leið sín lægi daglega um Smiðjustíginn. Oft væri bá bílum raðað meðfram göt- unni beggja megin. Þegar hann mætti svo bíl eða þeir næðu sér ætluðu bílstjórarnir oft vitlausir að verða, ef maður væri ekki svo fljótur sem þeir vildu að skjóta sér inn á milli kyrru bílanna og hverfa, því að sumir þessir bíl- stjórar okkar láti eins og þeir eigi allan heiminn, þegar þeir hafa komið rassinum undir stýrið. Bílstjórarnir erú sjálfsagt mis- jafnir eins og gengur. Sumir kunna mannasiði og eru góðir í umgengpi, en aðrir eru frekir og ónærgætnir, og þeir mega gjarnan heyra, að það er ætlast til annars af þeim. Um landsins gagn og nauðsynjar og framtíðarhorfur þjóðarinnar heyrði ég tvo menn ræðast við í gær, og ég tel það viðtal svo merki- legt, að það eigi erindi víðar. Það sýnir hvernig menn hugsa og álykta þessa dagaiia. Annar maðurinn var að gera hinum ljóst, hvað Nýsköpunin þýddi. Hann sagði, að þegar allir Nýsköpunartogararnir væru komn- ir gæfu þeir þjóðinni meiri gjald- eyristekjur en allir atvinnuvegir hennar fyrir stríð. Og þar sem at- vinnuvegirnir hefðu ekki gengið saman að öðru leyti, væri þetta hrein viðbót, sem hægt væri a3 skipta upp milli þegnanna og það yrðu nærri þúsund krónur á hvert mannsbarn. — Fundið fé góði minn. Hinn var nú heldur svartsýnni. Hann sagði, að í fyrsta lagi þyrftu þessir togarar mikinn hluta af afla sínum til eigin útgerðar, og því vantaði mikið á, að brúttó- tekjur þeirra gætu allar komið til skipta í þjóðarbúinu hreint og beint. Auk þess væru allir reikn- ingar um ákveðið verðmæti heild- araflans miðaðir við tvennt, sem væri óvisst, aflamagnið og afuröa- verðið. Og þó að þetta væru a3 sjálfsögð'u góð skip, gæti bæði afli og verðlag brugðizt. Svo væri þess að gæta, að nýju skipin væru ekki hrein viðbót við flotann, því að skip væru alltaf að ganga úr leik, auk þeirra sem seld. hefðu verið úr landi. Hinn var eitthvað að malda í móinn og tal- aði um bölsýni og hrunstefnu. En allt í einu virtist mér, að væri skipt ur^ hlutverk og úrtölu- maðurinn farinn að boða glæsilega framtíð. Hann spurði kunningja sinn, hvort hann hefði ekki lesið í Þjóðviljanum um, að þess væri krafizt, að hvert einasta nýtilegt tæki væri notað. — Jú. Það hafði hann séð, enda var það sjálfsagt. — Já, víst var það -sjálfsagt, enda ætluðu þeir Þjóöviljamenn ekki að látá sitja við orðin tóm. Nú ætluðu þeir að safna saman heilmiklum bátaflota, sem einkaframtakið þættist ekki geta gert út, og láta Dagsbrún taka á leigu og gera út á vetrar- vertíðina og lofa ríkisstjórninni bara að efna til verkfalla hjá hin- um, ef henni sýndist. Og Dags- brúnaraflinn yrði allur seldur til meginlandsins fyrir síhækkandi verð. Áki myndi sjálfur fara og selja. Hann væri ódýr í ferðum. Þeir létu svo sem ekki standa við orðin tóm, þessir menn, og nú ætluðu þeir að sýna, að hér væri hægt að sniðganga hrunstefnuliðið og þyrfti enga kreppu. Og þá yrði nú Dagsbrún ekki heldur blönk í næsta verkfalli. En nú var það bjartsýnismaður- inn fyrrverandi, sem ókyrröist, sagði eitthvað, sem ég ekki skyldi og mér finnst heldur ekki eftir hafandi, og stökk svo burtu án þess að kveðja. Ósköp virtust mér þessar fréttir um Dagsbrúnarút- gerðina hafa mikil áhrif á hann. Pétur landshornasirkill. Hangikjöt Vegna vaxandi affkasta ger- uni vér oss vonir um að geta nú fyrir jólan fullnægt pönt- iinuin vlðskiptamanna vorra. Reykhús S. /. S. Sími 4241. Áfengisgjafír

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.