Tíminn - 27.11.1947, Page 5

218. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 27. nóv. 1947
5
ERLENT YFIRLIT:
lerkilepr frúarflokkur
Veiting íriða rverílilitiensi Nobels sa þessu siri
Isefir IclediSI einróiua I®£ lieiinslilaðanna
Fhnmtud. 27. nóv.
Kornyrkjan
Nýlega var frá því skýrt í
Tímanum, að -í undirbúningi
væri nú stórfelld kornræktar-
tilraun austur í Rangárvalla-
sýslu. Hefir Bjarni Ásgeirs-
son atvinnumálaráðherra
beitt sér sérstaklega fyrir því
máli. Þetta þykja að vonum
góð tíðindi. Reynslan hefir
nú þegar leitt í ijós, að korn-
yrkja getur verið sæmilega
árviss í öllum veðursælli
sveitum landsins, ef að henni
er unnið með kunnáttu og al-
úð. Og jafnframt má fullyrða,
að með hjálp skógræktar,
gæti kornrækt orðið fastur
liður í jarðyrkjunni nálega í
hverri sveit á íslandi, því að
svo mikill munur er á þroska
þess gróðurs, sem nýtur skjól
belta eða hins, sem á ber-
svæði vex.
Ókunnugir menn virða það
stundum bændum til ámælis,
að þeir hafa ekki nú þegar
tekið upp kornyrkju næsta
almennt. Það er þó ekki
sanngjarnt. Kornrækt krefst
sérstakrar kunnáttu, eins og
hvert annað atriði búskap-
arins, og það er allt annað
að þui’fa allt að læra frá
róturn eða vaxa upp við rót-
gróna heimilismenningu í
greininni, eins og tíðkast hjá
akuryrkj uþj óðum og við eig-
um á sumum öðrum sviðum
atvinnulífsins. Þó hafa marg-
ir bændur, víðs vegar um
landið borið við kornrækt í
smáum stíl, og yfirleitt með
furðu góðum árangri. En það
hefir yfirleitt verið meira til
gamans en gagns og frekast
til að gleðja sig við að sjá,
að kornið gæti þrifizt og
og þi-oskast.
Þetta er eðlilegt. Kornrækt
in krefst sérstakra tækja,
bæði við uppskeru og þresk-
ingu. Það er dýrt að afla
þeii-ra tækja fyrir litla rækt-
un og auk þess þarf korn-
hlööu, ef ekki er þreskt strax
viö uppskeru. Og bændur
bændur yfirleitt haft öðru að
sinna, sem fastar kallaði að,
en slíkar tilraunir.
Sú tilraun, sem hér er nú
í ráði, ætti að geta flýtt fyrir
æskilegri þróun þessara mála.
Stórvirkar kornskurðar- og
þreskivélar geta farið bæ frá
bæ og unnið á akri hvers
bóndans af öðrum. Bændurn-
ir þurfa þá ekki lengur að
hafa sérstakar áhyggjur af
uppskeru og nýtingu korns-
ins, eftir að það hefir náð
fullum þroska, þegar slík
tæki eru komin þeirra á með-
al. Og þá mun margur bónd-
inn sjá sér fært að forrækta
landið með kornyrkju og hafa
að meira eða minna leyti
sáöskiptafyrirkomulag í bú-
skap sínum. Og hin nýja bú-
grein, akuryrkjan, mun breið
ast út um landið. Þá verða
íslendingar ekki háðir öðr-
um þjóðum meö fóðurbæti
fyrir búfé sitt og þá mun
ekki hænsnarækt og eggja-
framleiðsla byggjast á inn-
flutningi útlendra kornteg-
unda, svo sem nú er.
Um allt land verður fylgzt
með áhuga og eftirvæntingu
með væntanlegum kornyrkju
framkvæmdum i Rangár-
vallasýslu. Áhugamenn um
íslenzkan landbúnað vænta
Sú ákvörffún norska stórþings-
ins var kunn fyrir nokkru síðan,
að friðarverfflaun Nobels fyrir árið
1947 hefðu verið veitt kvekurum og
og yrði skipt milli aðalsamtaka
þeirra, Friends Service Council í
London og American Service
Council í Fhiladelpia.
í fyrstu óttuðust margir, að
kvekararnir myndu ekki þiggja
verðlaunin, þar sem Nobel hefði
aflað fjár til verðlaunaveitinga
sinna með vgpnaframleiðslu. Þetta
hefir þá ekki orðið, og mun verð-
laununum veitt móttaka 10. næsta
mánaffar. Hákon Noregskonungur
mun afhenda verðlaunin, sem eru
140 þús. sænskra króna.
Hið „innra ljós.“
Verðlaunin munu veitt kvekur-
unum með nokkru tilliti til þess,
að samtök þeirra eiga 300 ára af-
mæli á þessu ári. Einn af upp-
hafsmönnum hreyfingarinnar, Ge-
orge Fox, stpfnaði til fyrstu kvek-
arasamtakanna í Englandi 1647.
Kvekarasamtökin eiga uppruna
sinn í Englandi, eins' og margar
merkustu felagshreyfingar nútím-
ans, t. d. samvinnuhreyfingin. Þau
voru eins konar uppreisn gegn
kreddum, þröngsýni og ofstæki
kirkjunnar. Kvekararnir afneituðu
öllum hinum ytri formum. Þeir
töldu, að Guð :væri í öllum mönn-
um og talaði beint til þeirra og
þess vegna væri ah'eg óþarft að
hafa prest. fyrir millilið og alla
hina ytri viffhöfn við guðsþjón-
ustur. Við . guðstjónustur þeirra
er öllum frj.áJst að tala og enginn
heldur skyldugur til að tala. Þar
er heldur ekki hafður neinn söng-
ur né hljóffíærasláttur. Menn tala
eða þegja eftú' því, sem Guö inn-
blæs þeim — eða hið „innra ljós,“
sem kvekaramir kalla svo, gefur
vísbendingu um á hverri stundu.
En einn affalþáttur kvekaratrúar-
innar er sá, að manni beri að
fylgja vísbendingum þessa „innra
ljóss“ eða g-uðsneistans í manni
sjálfum, — samvizkunnar mundu
aðrir kalla. þáff.
Ofsóttur trúarflokkur.
Það, senr hefir gert kvekarana
að merkilegum trúarflokki, er ekki
aöeins trúin-á þetta „innra ljós“
eða rödd samvizkunnar í hverjum
manni. Þeir. hafa framar öðrum
trúarflokkum ..sýnt trú sína í verki.
Þeir hafa lifað og starfað sam-
kvæmt þeirri trú, að allir menn
væru fæddir jafnir, — þjóðerni,
litarháttur og stéttaskipting kæmi
þar ekki til greina. Þeir hafa for-
dæmt hvei-s konar ofbeldi og vald-
beitingu. Þess vegna hafa kvekar-
ar jafnan neitaö herþjónustu, þótt
það hafi oft kostað þá ofsóknir og
fangavist.
Kvekaratrúin náði strax tals-
verðri útbreiðslu í Bretlandi. Þeg-
ar George Fox féll frá, töldust
milli 50—60 þús. manns til kvek-
arasamtakapna. Eins og gefur að
skilja, voru kvekarar mjög illa séð-
ir af kirkju og yfirvöldum þess
tíma og voru beittir margs konar
ofríki og kúgun. Foringjar þeirra,
eins og William Penn, urðu hvað
eftir annaö að sæta fangavist.
þess, að forysta og tilraunir
ríkisins verði til þess, að
bændur almennt fái skilyrði
og aðstöðu til þess að taka
kornyrkju upp í búskap sinn,
svo að hún þyki á komandi
árum jafn sjálfsögð og garð-
Landnámið vestra.
Penn naut þess hins vegar, að
hann var ættstór, og hlaut hann
því að gjöf frá Karli II. Bretakon-
ungi allstóra landspildu í Norður-
Ameríku, þar sem nú er fylkið
Pennsylvania. Þangað bauð hann
trúarbræðrum sinum að flytja og
setjast þar að. Mjög margir þeirra
þáðu boðið og var stofnuð þar sér-
stök nýlenda kvekara undir leið-
sögu Penns. Margt gekk þar öðru
vísi en ætlað var og Penn varð
fyrir ýmsum vonbrigðum. Eigi að
síður var nýlenda kvekaranna til
fyrirmyndar um margt og mörg
frjálslyndustu ákvæðin í stjórnar-
skrá Bandaríkjanna eru talin
rekja rætur sínar þangaö. Má þar
t. d. nefna aðskilnað ríkis og
kirkju og rétt einstaklinga til að
neita eiðsframburði. Stjórnar-
skipun Bandaríkjanna hefir líka
orðið fyrir ýmsum greinilegum á-
hrifum frá nýlendustjórn kvekara.
Það var árið 1692, sem fyrstu
kvekararnir komu til Pennsylvaniu.
Þegar landnámið þar jókst, varð
þeim ekki lengur fært að hafa
þar sérstaka nýlendu, en aöal-
stöðvar þeirra í Ameríku eru þar
þó enn.
Kvekararnir hafa aldrei orðið
verulega fjölmennir. Þeir eru nú
taldir rúm 200 þús. í öllum heim-
inum. Aðallega eru þeir í Banda-
ríkjunum og Bretlandi. Kvekarar í
hverju einstöku landi hafa sína
sérstöku og sjálfstæðu stjórn, en
góð samvinna og samheldni er
hins vegar milli hinna einstöku
deilda.
Mannréttindabarátta
og- hjálparstarfsemi.
Það, sem hefir aflað kvekurum
mestra vinsælda og virðingar, er
hin mikla hjálparstarfsemi þeirra
gegn kúgun og ófrelsi í öllum þess
myndum.
Kvekararnir voru í fylkingar-
brjósti þeirra, sem börðust fyrir
afnámi þrælahaldsins í Banda-
ríkjunum. Fyrir atbeina þeirra
varð Pennsylvania fyrsta fylkið í
Bandaríkjunum, þar sem þræla-
haldið var afnumið. Fyrir borgara-
styrjöldina voru þeir óþreytandi í
því að veita þrælum suðurrikjanna
margvíslega hjálp. Annað mann-
réttindamál, sem þeir hafa látið
sig miklu skipta, er jafnrétti
kvenna, og átti málstaður kvenna
lengi vel ekki betri talsmenn en
kvekarana.
Það, sem hefir aukið mest hróð-
ur kvekara í seinni tíð, er hjálp-
arstarfsemi þeirra. Þar sem drep-
sóttir, hallæri eða stvrjaldir hafa
geisað, hafa þeir oftast verið
fyrstir á vettvang. Þeir hafa óhik-
að hætt lífi sínu, ef þess hefir
þurft, til þess að vinna hjálpar-
starf sitt, og frýr því engin
þeim hugar, þótt ekki vilji þeir
gegna herþjónustu. Þess- má t. d.
geta, að brezkir kvekarar urðu
fyrstir allra erlendra aðila til að
hefja hjálparstarfsemi í Þýzka-
landi eftir styrjöldina og voru
raunar byrjaðir á því áður en
styrjöldinni lauk.
Eftir styrjöldina hefir kveðið
mest að hjálparstarfsemi kvekara
yrkjan er orðin nú. Það eru
öll fræðileg og náttúrleg rök
og skilyrði til þess, að svo
geti oröið um mikinn hluta
landsins, nema hin félags-
legu, en þau ættum við að
hafa í hendi okkar.
William Penn.
í Þýzkalandi, Austurríki og Pól-
landi. Þeir hafa ekki aðeins sent
þangað föt og matvæli í stórum
stíl og dreift því meðal þeirra,
sem verst voru staddir. Þeir hafa
jafnframt hafist handa um marg-
víslega fræðslu- og menningar-
starfsemi meðal æskulýðsins. Þann-
ig hafa kvekarar gert sitt til að
leggja smyrsl á ófriðarsárin og
vinna að samhug og friði milli
þjóðanna, enda hafa þeir boðað
friðarstefnuna af meiri einlægni
og fórnfýsi en flestir eða allir
aðrir.
Friðarverðlaun Nobels hafa
vafalaust verið stofnuð í góðum
tilgangi, en veiting þeirra hefir
hins vegar oft orkað nokkurs tví-
mælis. En óhætt má segja, að
sjaldan hafa heimsblöðin verið
jafn sammála um, að þeim hafi
verið vel og rétt varið og að
þessu sinni.
Ferjur á Hornafirði
og Berufirði
Tillaga austfirzkra þing-
manna
Fjórir þingmenn, Páll Þor-
steinsson, Ásmundur Sig-
urðsson, Eysteinn Jónsson og
Lúðvík Jósefsson flytja í s.
þ. svohljóðandi tillögu til
þingsályktunar um ferjur á
Hornafirði og Berufirði:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta fram
fara athugun á því, hvers
konar ferjur muni bezt henta
til flutninga yfir Hornafjörð
og Berufjörð. Skal athugun
þessari lokið og áætlun gerð
um kostnað ferjanna fyrir
næsta reglulegt Alþingi.“
í greinargerð frv. segir svo:
„Aðalakvegur Austur-
Skaftafellssýlu vestan Horna
fjarðarfljóta liggur austur á
melana sunnan Hornafjarð-
ar, þar sem önnur leið er
lokuð bifreiðum sökum vatna.
Verður að ferja farþega og
flutning yfir fjörðinn and-
spænis kauptúninu Höfn.
Fara verður þessa leið með
alla flutninga milij verzlun-
arstaðarins og B^rgarhafn-
arhrepps. Á melunum sunn-
an fjarðarins er ennfremur
aðalflugvöllurinn á Suðaust-
uriandi. Eru flugerðir bangaö
tíöar, og mun þeim þó fara
fjölgandi á næstunni. í sam-
bandi við allar flugferðir
verður að nota ferju yfir
fjörðinn.
Síðastliðin sumur hafa bíl-
ar farið frá Reykjavík um
Norðurland og Austurland
allt suður að Berufirði. Þá
mætir örðugur farartálmi,
þar sem ekki er bílfært um-
hverfis fjörðinn. Til þess-að
yfirstíga þann farartálma,
eins og vegarsambandi er nú
háttað, þarf að ve/ía hægt að
ferja bíla vfir fjörðinn.
Af þessu er ljóst, að nauð-
Vélsmiðjurnar og
kommúnistar
Kommúnista.r hafa lagt
fram í neðri deild „frumvarp
til laga um ráðstafanir gegn
dýrtíðinni og til að tryggja
rekstur útvegsins.“ Flutn-
ingsmennirnir eru aðalkemp-
ur beirra í deildinni, Einar
Olgeirsson, Áki Jakobsson og
Lúðvík Jósefsson.
Ein grein umrædds frv.
hljóðar á þessa leið:
„Ríkisstjórnin skal hlut-
ast til um, að fyrir 1. jan.
1948 verði settar nýjar
verðlagsreglur um alla
vinnu vélsmiðja, báta- og
skipasmíðastöðva og ann-
arra, sem kunna að hafa
með liöndum viðgerðar- og
viðhaldsstörf í þjónustu
útgerðarinnar. Skulu hin-
ar nýju reglur miðaðar við
að eigi sé leyft að leggja
prósentuálagningu á þessi
verk. Verðlagsreglur sam-
kvæmt þessari yzein skulu
settar að fengnum tillög-
um samtaka útvegsmanna.
Samtökum útvegsmanna
skal gefinn kostur á að til-
nefna fulltrúa, sem hafi
sama rétt og fulltrúar
verðlagseftirlits ríkisins til
þess að fylgjast með fram-
kvæmd verðlagsregln-
anna.“
Tilgangurinn með þessuum
fyrirmælum virðist bersýni-
lega eiga að vera sá að lækka
viðgerðarkostnað útvegsins.
Um þetta væri ekki nema
gott að segja, ef kommúnist-
ar hefðu ekki fleiri járn í
þessum eldi sámtímis.
Eins og kunnugt er, standa
kommúnistar nú fyrir verk-
falli járnsmiða og yrði fallizt
á kröfur þeirra, myndi vinnu
kostnaður vélsmiðjanna stór-
hækka og þá jafnframt við-
gerðarkostnaður útvegsins.
Og kommúnistar gera meira.
Þeir segja járnsmiðunum, að
það sé bölvaðri ríkisstjórn-
inni að kenna, en ekki eig-
endum vélsmiðjanna, að ekki
hafi enn náðst samkomulag.
Vélsmiðjueigendur hafi fús-
lega viljað fa.llast á kröfur
járnsmiða, ef þeir fengju
prósentuálagninguna hækk-
aða, en verðlagsyfirvöldin
hafi enn ekki viljað sinna
‘ þessum sanngiörnu óskum
vélsmiðjueigenda.
Þarna er starfsháttum
j kommúnista vel lýst: Járn-
j smiðum er lofað hærra kaupi
og vélsmiðjueigendum hærri
prósentuálagningu! Útgerð-
armönnum er lofað lægri við-
gerðarkostnaði og afnámi
pi’ósentuálagningarinnar!
Menn þurfa vissulega að
stjórnast af trú en ekki
dómgreind, ef heir eiga að
geta lagt trúnað á loforð
slíks flokks. Flokkur, sem
hagar sér þannig, trúir hins
vegar ekki sjálfur á stefnu-
málin sér til fram£ráttar, og
reynir því í þess stað að ryðja
sér braut með blekkingum og
svikum. X+Y.
syn ber til að fá góðar ferj-
ur, sem flutt geta bifreiðar
bæði vfir Hornafjörð og Beru
fjörð. Hér er því farið fram
á, að ríkisstjórnin láti athuga
svo fljótt sem auðið er, hvers
konar ferjur muni bezt henta
á þessa staði, og láti jafn-
framt gera áætlun um, hvað
þær muni kosta.“