Tíminn - 29.11.1947, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 29. nóv. 1947
229. blað
Veiting f járfestingar
Þá miklu þörf, sem var á
niðurskurði á sementsmagni
víldi Fjárhagsráð samrýma
eftir föngum hinu, að hefta
ekki fleiri framkvæmdir en
frekast var nauðsynlegt, og
ákvað því, að leyfa sem allra
mest af þeim framkvæmd-
um, sem lengst voru á veg
komnar og því hlutfallslega
sparastar á sement, en hefta
alveg, eða að mestu leyti
hinar, sem ekki voru hafnar
og hlutu því að taka mest
sement. Var og þessi ráð-
stöfun sjállfsögð af öðrum
astæðum, sem -óþarft er að
telj a.
Þessi ákvörðun leiddi til
þess, að unnt var að skera
niður sementsmagnið um
íullan helming, en leyfa þó
um % þeirra byggingafram-
kvæmda, sem um var sótt,
eða 2120 af 2599.
Um sjálfa fjárfestinguna —
ijármagnið, sem hér er um að
ræða — er miklu erfiðara að
gefa glöggar skýrslur sakir
þess, hve afar ófullkomnar
umsóknir voru í þessu efni
og lítið' tóm til þess að ganga
eftir eða láta semja nákvæm-
ari áætlanir um það. Þarf að
bæta mjög úr þessum ágöll-
um í framtíðinni.
Mismunandi byggingar-
íramkvæmdir.
Til þess þó að sýna ein-
hvern lit á að gera upp þetta
dæmi, má taka fram eftir-
larandi atriði urn hinar mis-
'munandi byggingarfram-
kvæmdir:
1. Hvað snertir opin'berar
jramkvœmdir, verzlunarjyrir
tæki, iðnfyrirtœki og fram-
Leiðslujyrirtœki, má nota þær
íölur, sem umsóknirnar
greindu, annars vegar um
heildarkostnað við þær, og
hins vegar um kostnað við
að ljúka þeim. En sá galli
er a þessum tölum, að þær
eru yfirleitt mikils til of lág-
ar, en ekki tök á því, eins og
högum var háttað, að leið-
rétta þær svo, að það svar-
aði kostnaði. Eru þær því
ceknar 1 töflunni hér á eftir
eins og þær koma fyrir, og
verður að meta gildi töfl-
unnar eftir því.
2. Um íbúðarhúsin lágu yf-
irlei.tt ekki fyrir í umsókn-
unum upplýsingar um kostn-
að og' er því ekki unnt að
gera sér grein fyrir fjárfest-
ingunni í þeim, nema með
almennum áætlunum. Verður
þa, að áætla meðalverð íbúð-
ar og ganga út frá því. Hefir
xjárhagsráði ekki fundizt
íjarri sanni að áætla hverja
íbúð til jafnaðar c. 100.000
kr. í Reykjavík og 80.000 ut-
an ReykjaVíkur.
Að öðru leyti er hér gengið
ut frá þeirri reglu, að kostn-
aður við að gera hús fokhelt
sé %-áf heildarkostnaði þess,
en %. séu þá eftir til þess að
Ijúka því.
Þá má reikna þannig:
I I. ílokki eru hús, sem
ekki er byrjað á að heitið
geti, og má því reikna þau
íuilu verði.
í II, flokki eru hús, frá því
að a þeim er byrjað og til
þess er þau eru fokheld. —
Má þá til jafnaðar reikna, að
búið sé að verja til þeirra
helmingi %, þ. e. % af heild-
arkostnaði, en eftir 7/s.
í III. flokki eru hús, sem
eru fokheld og meira. Til
SíSari lilaiti istdráttfflfÍBas asr skýrslaa
Fjjárlaag'srálSs
þeirra er eftir sömu reglu bú-
ið að verja til jafnaðar %
(-/*) að viðbættum helmingi
af % /(%), eða alls % verð,
en % eftir
3. Um útihús verður að á-
ætla, að mestu út í bláinn.
Þau eru um 290 að tölu og
skij^tir ekki mjög miklu í
heildaráætluninni, þó að þar
fari nokkuð frá réttu.
Árangur fjárfestingar-
ráðstafana.
Eftir þessu má áætla fjár-
festinguna og árangur fjár-
festingaráðstafana, sem hér
segir (tölurnar eru millj kr.)
Áætlaður heild- Kostn. við Synjað eða
arkostnað'ur. að fullg. frestað.
1. Opinberar framkvæmdir
2. Verzlunarfyrirtæki
3. Iðnðarfyrirtæki
4. Framleiðslufyrirtæki
5. íbúðarhús
0. Útihús
138 82 47
26 21 16
19 12 7
48 29 13
290 184 60
5 3 0
Samtals 526
Þó að tölur þessar séu eng-
an veginn nákvæmar, sýna
þær þó, að hér er ekki neitt
smáfyrirtæki á ferð, einkum
þegar þess er gætt, að hér
eu vafalaust of lágar tölur.
Þær eru lágmark. Minna en
þetta hefur ekki verið um
að ræða.
Þegar skýrslunum er safn-
að, um miðjan ágústmánuð,
eru á döfinni eða ráðgerð-
ar framkvæmdir, sem nema
526 milj. króna að minnsta
kosti.
Þá sýnir taflan einnig, að
minnsti kostnaður við aö
ljúka þessum framkvæmdum
hefir veriö 331 milj. króna.
Og loks sýnir hún, að ráð-
stafanir Fjárhagsráðs hafa
frestað að þessu sinni fram-
kvæmdum er nema 143 milj.
króna.
Ef ekkert hefði verið gert.
Á hinn bóginn verður að
nota þessar tölur með varúð.
Þær sýna t. d. ekki fjárfest-
ingu ársins, orðna eða ráð-
gerða. Sumt af fyrirtækjun-
um hefir verið á döfinni tölu
verðan tíma og annað nær út
í framtíðina. Fyrsta talan,
borin saman við aðra töluna,
sýnir aöeins, að í þær fram-
kvæmdir, sem Fjárhagsráð
fékk til meðferðar, hafa
verið komnar minnst 195
milj. króna, áður en til kasta
þess kom. Um endanlega
synjun framkvæmda er ekki
heldur að ræða í síðustu töl-
unni, nema þá að litlu leyti.
En taflan sýnir, að ráð-
stafanirnar hafa stórum dreg
ið úr ofvexti framkvæmd-
anna. Þær hafa dregið úr
efnisþörf ársins. Ef þær
hefðu ekki verið gerðar og
efni flutt inn meira en gert
var, hefði bygging alls þorra
þeirra húsa, sem enn hefir
ekki verið þyrjað á, hafizt og
tekið til sín byggingarefnið,
svo að húsin sem lengra voru
komin áleiðis hefðu stöðvazt
mjög fljótt, bæði til tjóns
þeim, er húsin eiga, og mjög
tilfinnanlegs atvinnuleysis
fyrir þá, sem að þeim vinna.
Öll þessi hús hefðu svo kall-
að eftir stórauknum innflutn
ingi á næsta ári, bæði sem-
enti, þau, sem lítt eru byrj-
uð, og hin eftir öðrum bygg-
ingarvörum, er þarf til þess
að fullgera húsin. Árangur-
inn af fjárfestingarráðstöf-
unum þessum hlýtur því að
skila sér í minni innflutn- j
ingsþörf næsta árs, ef áfram |
331 143
verður haldið þessu eftirliti.
íbúðarhús voru látin
ganga fyrir.
Eftirtektarvert er að sjá
það af skrá þessari, hve
geysimikill hluti af fram-
kvæmdum þeirn, sem hafnar
voru eða ráðgerðar um miðj-
an ágúst, eru íbúðarhús, eða
miklu meira en helmingur.
Þá sést og það, að fjárfest-
hxgartakmarkanirnar hafa
að þessu sinni borið minnst-
an árangur að því er til þeirra
kemur (að útihúsum undán-
teknum, sem ekki þarf fjár-
festingu til yfirleitt). Af öll-
um öðrum byggingarfram-
kvæmdum hefir verið synj-
að fullum helmingi, en áf
íbúðarhúsum aðeins tæpum
þriðjungi. Þó getur þetta að
einhverju leyti legið í mis-
jafnri aðferð í uppsetningu
töflunnar, en varla svo að
þessu muni. — Hitt ræður
meiru, ajð íbúðarhús verða
vart stöðvuð eftir að þau eru
hafin að verulegu leyti, og
er það bending um fram-
kvæmd þessa í framtíðinni.
Fjárhagsráði er það ljóst, að
skýrslu þessá'ri er í ýmsu
áfátt. En hún er fyrsta til-
ra.un til þess, að fá almennt
yfirlit hér á landi um allar
byggingarframkvæmdir, bæði
einstaklinga og þess opin-
bera, og hún er gerð undir
óvenju erfiðum kringum-
stæðurn, þar sem svo var orð-
ið áliðið er starfið var hafið,
og allar framkvæmdir þá . í
örustum gangi. En þessi
skýrslusöfnun og þetta fjár-
festingareftirlit, sem því mið-
ur hefir tekið hlutfallslega
mjög mikið af tima fjárhags-
ráðs frá öðrum nauðsynleg-
urn störfum, ætti að vera góð
ur skóli og undirbúningur
undir slík störf framvegis.
Frímerki
Allar tegundir af notuðum
íslenzkum frímerkjum kaupi
ég hærra verði en áður hefir
þekkst.
WILLIAM F. PÁLSSON
Halldórsstöðum, Laxárdal,
S.-Þing.
Vestan úr Önundarfirði er mér
skrifað: „Ekki getur þú víst upp-
lýst mig um það, hvern fjárann á
að gera við nýju strandferöaskip-
in. Manni veröur á að hugsa um
það, þegar þessi eina kolla, — Súð-
in — er tekin úr strandferðunum.
Manni er sagt að 80 krónur í
erlendum gjaldeyri komi fyrir
hvert síldarmál, og á það víst aö
vera til þess að friða útkjálkabú-
ana og afsaka um leið þessa vit-
leysu. En jafnframt mega menn
vita, að hingað vantar 300—400
tunnur undir lýsi, bæði fyrir
bræðslu á landi og togarana, sem
hafa hér bækistöð. Það hefir verið
beðið í mánuð eftir þessum tunn-
um. Hvað togararnir hafa misst
eða kastað miklu fyrir þetta veit
ég ekki, — en sagt hefir verið að
lýsi væri seljanlegt fyrir erlendan
gjaldeyri.
Blóm á vegi stjórnar síldarverk-
smiðjureksturs á íslandi hafa mörg
sprungið út hin síðustu ár. En
ætli það sé ekki einna verðmest,
að síldarbræðslustjórn hefir for-
■ smáð að halda Sólbakkaverk-
smiðjunni starfshæfri? Hefði hún
getaö tekið á móti, segja kunnugir
j menn, að mátt hefði skera niður
tölu flutningaskipa með síld af
suðursvæðinu um 75%, að því leyti,
sem afköst hennar hefðu hrokk-
ið til.
Við finnum þetta átakanlegast,
þegar skipin koma og liggja dög-
um saman hér á firðinum og bíða
þess, að veöur leyfi að þau komizt
fyrir Strandir, — meira að segja
Súðin lá hér lengi.
Ætli megi ekki fara að afskrifa
eitthvað 80 krónurnar um það síld-
in er búin að velkjast vikum sam-
an í skipunum?"
Mér finnst mjög' eðlilegt, að
menn láti illa yfir því, þegar
strandferðir truflast, ekki greiðari
en þær hafa þó verið undanfarið.
Og það er svo sem augljóst mál,
að annað eins og þetta er ekkert
barnagaman. Það er ekki
auðhlaupið að því, að reka at-
vinnu úti um land, nema sæmi-
lega sé séð fyrir flutningaþörfinni
að og frá. En það hefir ekki geng-
ið svo greiðlega að útvega nauð-
synjar manna út á land undan-
farið,; að því sé viðbætandi, að
láta sendingar liggja hér vikuin
saman vegna samgönguleysis. Slikt
er blátt áfram skipulögð tilraun
til að eyða byggðir úti um land,
hvort sem það er gert í þeim til-
gangi eöa ekki.
Svo skulum við bregða á léttara
hjal með fullri alvöru þó. Mér
verður löngum hugsað til þeirra
lesenda, sem hafa garnan af vís-
um. Ég tel það skyldu blaðanna
að hugsa um það fólk, því að mik-
ið tapast úr íslenzkri menningu ef
þjóðin hættir öllu vísnagamni, en
það gerir hún, nema það sé haft
um hönd og munn.
Nú bar svo vel í veiði, að hag-
yrðingur nokkur, sem við skulum
kalla K hefir fært mér smælki,,
sem við höfum okkur til gagns og
gamans smám saman. Hér kemur
það fyrsta frá honum:
„Úr Keflavík
Hér eru nægir nylonsokkar
— nýsköpun úr glerinu —
og amerískir auðvaldsbokkar
„ólofaðir í verinu“.
Tíðindi úr Húsavik.
....Þannig hefir verið hægt
að sjá bæjarbúum fyrir dag-
legri mjólkur þörf.“
Mbl. 22. nóv. 1947.
Húsvíkingum hafa nú
hlotnast ný og vegleg störf,
nefnilega sóknin sú,
að sjá sér fyrir mjólkurþörf."
Það er gott og' blessað, að ekki
lesa allir blöðin hugsunarlaust og
andlaust, og þó að okkur verði
þaö sundum á, blaðamönnunum,
að láta vanhugsuð orð og setn-
ingar frá okkur fara, er þó von-
andi, að jafnan verði einhverjir
til að henda það á lofti, segja
okkur til syndanna og skapa okk-
ur það aðhald, sem nauðsynlegt
er vegna lesenda okkar og fram-
tíðar íslenzkrar tungu og menn-
ingar.
Pétur landshornasirkill.
Ilöfsam aaaa laesssaa* tunnustærðir:
Ksata
ISffllítamiiiir
ffleilttfiMSBasr
do.
14 kg.
32 —
55 —
110 —
120 -
Frystiíiúsiö Herðubreið
Sími 2678.
IIúsBsaaelSur! H
|
Sparið peninga, ||
kaupið þennan p
gólfgljáa. «
Heildsölu
Efnagerðin STJARNAN. ::
Sírni 7049. «
H