Tíminn - 11.12.1947, Blaðsíða 3

230. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 11. des. 1947
3
Landnámsmenn Islands voru
ekki Norðmenn
EfíSr Jéss ©EBSisoffi
Hvert mannsbarn á þessu
]andi kannast við það, að í
hinu forna þjóðveldi íslands
var allt þjóðfélagsvald í
höndum þjóðarinnar sjálfrar,
og að í því var enginn annar
eiginlegur embættismaður en
lögsögufnaðurinn. Dómsvald-
ið var í höndum almúgans.
Menn urðu sjálfir að reka
réttar síns, hefna eða sækja
í dóm, og að fengnum dómi,
framkvæma dóminn. Menn
hafa verið blindaðir af þeirri
kreddu, að lögrétta hafi haft
löggjafarvald, en það er
rangt. Það er nú sannað mál,
að lögrétta var aðeins sér-
fróð undirbúningsnefnd í
löggjafarmálum, én löggjaf-
arvaldið sjálft var í höndum
almúgans á Alþingi. Má um
þetta lesa í bókinni Réttar-
stöðu Grænlands, nýlendu
íslands.
Á þennan hátt var þjóðfé-
lagsvaldinu fyrir komið hjá
öllum germönskum þjóðum á
9. og 10. öld. Það var alls
staðar í höndum almúgans,
og þjóðfélögin voru herir, og
iög þeirra allsherjarlög
Er þegnar frá einu sliku
þjóðfélagi xrámu áður óunnin
lönd utan hins gamla þjóð-
félags, " fórú þéssir frjálsu
þegnar með þjóðfélagsvald
síns þjóðfélags yfir því, þar
sem þeir voru í senn þegnar
og þjóðfélagsfulltrúar. — Er
slíkir frjálsir þegnar námu
lönd, fór í náminu fram
tvenns konar athöfn; einka-
réttarlegt og opinberréttar-
legt nám landsins. — Hið
numda land varð nýlenda
þjóðfélagsins, sem þegnarnir
voru frá. En það, sem aðskildi
nýlendu (eða hjálendu) og
höfuðland í þá daga var að-
eins það, ' að nýlendumenn
(eða hjálendumenn) voru
ekki skyldugir til að sækja
Alþingi höfuðlandsins, en
þeim var það frjálst, ef þeir
vildu, og þeir voru að öllu
leyti í sama rétti og þegnar
höfuðiandsins, og sú hugsun,
að beita nýlendu undirokun
eða féflettingu var ekki
til í þá daga, og verður von-
andi aldrei til í huga nokk-
úrs íslenzks manns.
Ef iand byggðist af mörg-
um þjóðum, en þjóð og þjóð-
félag var eitt og hið sama,
þá mun hið nýnumda land
sjaldnast hafa getað talið sig
tilheyra nokkru sérstöku
móðurlandi. Er svo stóð á,
mun hið nýja land fyrr eða
síðar hafa myndað sérstakt
þjóöfélag.
Um þessi efni vísa ég enn
í Réttarstöðu Græhlands.
Hvers vegna varð ísland
þá ekki nýlenda Noregs,
spyrja.menn önugir?
Af því að norska þjóðin og
norska þjóðfélagið var ekki
orðið til, er ísland byggðist
og islenzka þjóðfélagið var
stofnað 927—930. Fyrsti vísir
til stofnunar norsku þjóð-
arinnar var landsréttur sá,
sem Ólafur digri setti
skömmu áður en hann var
tekinn af 1030, samkvæmt
fyrirmælum Frostaþingslaga
um það, aö fara að ofbeldis-
konungum og drepa þá. Með
landsrétti Ólafs var ekki
stofnuð norsk þjóð eða þjóð-
félag, heldur í hæsta lagi
laust landasamband • (Staat-
en-Ver’ound) milli fylkjanna
á vesturströnd Kjalarskag-
ans. Sambandsland er Nor-
egur orðinn tímanlega á 13.
öld og máske fyrr, en ósam-
sett land varð 'hann fyrst
með Landslögum Magnúsar
lagabætis eftir 1270.
ísland byggðist frá 26 full-
valda fylkjum og frá ýmsum
þjóðum fyrir austan Kjöl. —
Líklega kom um það bil þriöj
ungur landnámsmanna ís-
lands vestan um haf, líklega
frá einum 10-20 þjóðfélögum
þar. Þótt Haraldur hárfagri
bryti allan Noreg undir sig og
ýmis svæði íyrir vestan haf,
haggaði það ekki fullveldi
þessara mörgu fylkja. In-nan
þessara fylkj a hafði Flaraldur
sem forngermanskur konung
ur ekkert þjóðfélagsvald
nema, ef ófrið bar að hönd-
um, þá bar honum forusta
hersins. Konungdómur Har-
alds var ekki stofnun, held-
ur privat. Sambandið milli
fylkjanna var eins konar
porsónusamband um dauð-
legan mann. Engin norsk
þjóðerniskennd var til. Menn
voru: Sygnir, Hörðar, Rýgir,
Háleygir, Naumdælir, Heiðn-
ir, Rænir, Vestfoldingjar o. s.
frv. Engin norsk þjóðernis-
kennd var til, og engum mun
hafa til hugar komið, að
ncrsk þjóð myndi nokkru
sinni verða til. Sundrungin
og sundurlyndið milli fylkj-
anna var svo mikið, að Har-
aldur varð sjálfur að leggja
hönd á að leysa konungdæmi
sitt upp með því, að gera
syni sína að fylkiskonungum,
og þekkja allir þá sögu. En
fylkin og lögin, eftir að þau
tóku að myndast, héldu full-
veldi sínu undir ýmsum þjóð
höfðingjum, erlendum eða af
ætt Haralds öldum saman.
Ofan á þetta bættist svo,
að flest allir landnámsmenn
íslands voru sekir í þeim
fylkjum (eða lögum), sem
þeir komu frá. Þeir, sem voru
ósekir, hlutu að sekjast af
umgangi við hina seku. Marg
ir þeirra voru þjóðhöfðingjar,
er flæmdir höfðu verið frá
löndum og ríki. Þessir land-
námsmenn komu sundraðir
og dreifðir á um 60 ára tíma
og settust skipulagslaust að
hér og þar á ströndinni, svo
„þjóðernin“ voru í fyllsta
glundroða innan um hvert
annað.
Af þessu er augljóst, að
íslendingar gátu ekki talið
sig nýlendu nokkurs fylkis í
Noregi eða fyrir vestan haf,
og enn miklu síðar gátu þeir
talið sig tiiheyra þjóð eða
þjóðfélagi, sem ekki var
orðið til, norsku þjóðinni eða
Noregi.
Á árunum 927—930 eru lög
íslendinga stofnuð. Það var
síðasta smiðshöggið á sköpun
íslenzku þjóðarinnar. — Og
fullveldi hins íslenzka þjóð-
félags var augljóst og hefir
aldrei verið efað af nokkrum
manni.
Landnám íslands var eins
fjölþjóðlegt og móðurlands-
laust og nokkurt landnám
getur verið. Að þessu leyti á
það ekkert sameiginlegt við
(Framhald á 6. siðu)
Synda eða sökkva
Myndin hér að ofan er síð-
asta myndin í bókinni að
,Synda eða sökkva,“ endur-
minningum Lárusar Rist. —
Láru,s Rist var sem kunnugt
er einn af brautryðj endum
ungmennafélagshreyfingar-
Sakamálasögur Jónasar
■3*
innar, íþróttafrömuður og
áhugasamur framfarasinni í
hverju máli. Bók hans er
rituð af miklu fjöri og létt-
leika, er víða fyndin, en um
leið góð heimild um þá kyn-
slóð, sem stærstu bjargi hefir
lyft ’allra íslenzkra kynslóða.
hrifið landið undan erlendri
áþján og breytt því úr ríki
niðurlægingar í nútíma
menningarríki. Kaflarnir um
íþróttamálin eru ekki síður
athyglisverðir og ætti þjóð-
in að gefa þeim gaum ein-
mitt nú.
„Syncla eða sökkya“ ér
skemmtildg aflestrar og holl-
ur lestur ungu fólki. Þó að
höfundurinn -sé orðinni sj ötug
ur að aldri, verður hann
alltaf ungur, skilur æskuna
og kann ekki við sig nema í
hópi hennar, talar til henn-
ar sem félagi, og ekkert er
fjær honum en siðaprédik-
anir.
Lárus endar bók sína á
þessum orðum: „Ég trúi því,
að um komandi ár og aldir
muni íslenzka þjóðin halda
áfram að vaxa að mannviti
og þroska, og það mun hún
bezt gera með því, að hver
einstaklingur keppi að því
marki, að verða sundfær eins
og fiskarnir, fagur og yfir-
lætislaus eins og blómin, en
frár og fleygur eins og fup»l-
ar himinsins.“
V.
Jónas Jónasson frá
Hrafnagili. I. Sákamála-
sögur. Stærð: 160 bls. 24x
16 ,sm. Verð kr. 17.00. TJt-
gefendur: Jónas og Halldór
Rafnar. _ . .........
Þetta er fyrstá bindi af
ritsafni síra' Jónasár a.
Hrafnagili, en sonarsynir
hans tveir ætla nú að -gefa
það út. tþessu bindi -er Rand-
íður á - Hvassafelli, Magnúsax
þáttur og Guðrúnar og Kálfá
gerðisbræðúr.
Eldra ’fólk mun yfirleitt
kannast við þessar sögur.
Hinar síðari eru íslenzkar
glæpasögur, færðar í stíl af
sr. Jónasi en annars byggðar
á réttarskjölum og munn-
mælum. Það er staðreynd, ab
fólk sækist eftir að lesa slíkt,
þó að ljótt og hryllilegt sé,
en aldrei hefir mér fundizt
það Ijúft eða skemmtilegt
lestrarefni.
Hvassafellsmál eru flestum
kunn, þó að sennilega verði
aldrei leidd nein fullgild rök
að því, hvað hæft hefir verið
í kæru Ólafs biskups Rögn-
valdssonar um sifja.spjöll
þeirra feðgina á Hvassafelli.
Hér er sagan sögð á þann veg,
sem bezt er i samræmi við
alþýðutrú, en munnmæii og
almennUngsálit ' sýknuðu
Bjarna. Sagan verður þvi
eins konar spégiimynd af
hugarfari og skoðunum ís-
lenzkrar, .alþýðu .um kirkju-
valdið,'Í>éggr það var.jnest á
.síðustu. dögum káþdlskunnar'.
Þáð ér vel gert að" géfa
sögur sr. Jónásar út í heijd,
og hlakka ég til að sjá smá-
sögur hans er þær koina, en
þar nýtur hann sííi bezt, er
hann lýsir persónum og hátt-
um úr lífi samtíðar sinnar.
Áa ;> i'? ' •ÍÁÍIi ' '&"■* '\i":
Arthur Conan Doyle.
Síðasta galeyðan og fleiri
sögur. Jónas Rafnar þýddi.
Stærð: 125 bls. 21x15 sm.
Verð kr. 13.00. Útg. Jónas
og Halldór Rafnar.
Höfundurinn er kunnastur
hér af leynilögreglusögum
sínum og bera þær vitni um
hugkvæmni hans og gáfur.
Hér eru 7 smásögur frá öll-
um öldum og gerast þær
einkum á tímamótum og við
þáttaskil í mannkynssögunni.
Höfundur segir frá hlutunum
í samræmi við það, sem vítað
er um; þessa tímá, en: á
þann hátt, að lesandinn skiÞ-
ur það í ljósi nútíðarinnar
og skynjar sína eigin samtlð'
í. skini frásagnarinnar. Mun
svo lengstum vera, þegar
sögur eru vel sagðar, þó-^a-ð
frá gömlum timum eigi- að'
vera.
Þetta er óvenjulega gott
smásögukver. _ ...
H. Kr,
Bódingt
tluft
Sítrónn
Romm
Vaisillc
Appelsín
SákkisIaSI
KRON
Brillantini.
Snyrtivörur hinna vandlátii
Vera Simillon
Sími 7049.
Auglýsið í Tímanum.
•• -........... • - -^I
Hin gagnmerka og spennandi skáldsaga |
ÉG CLAUDIUS j
í ágætri þýðingu Magnússar Magnússon- j
ar ritstjóra er nú komin í bókabúðir.
ÓLAFUR...HANSSON, sagnfræðingur...\
og ménntáskólakennari, hefir látið svo i
um mælt um bók þessa í ritdómi:
„Yfirleitt mun óhætt að fullyrða.
að þetta er ein-allra merkasta skáldsaga.
sögulegs efnis, sem þýdd hefir verið á :
íslenzku
Allir þeir, sem unna góðum bókmennt-
um og hafa gaman af sögulegum fróð-
leik, verða að eignast þessa bók. —
Gefið hana vinum og vandamönuum í
jólagjöf. • á;.
ARNARÚTGÁFAN.
Bróðursonur Tiberiusar.
Föðurbróðir Calicúlu.
Maður Messalínu.