Tíminn - 17.12.1947, Blaðsíða 3

235. blað
TÍMINN, miðvikudayÍTm 17. des, 1947
3
NÝJAR BÆKUR
Eftir ellefu ár.
Davíð Stefánsson hefir ver-
ið óskabarn íslenzku þjóðar-
innar í fjórðung aldar. Með
yndisþýðum ástarljúfum
munklökkva söngvum og
djarfyrtum ákærpm á hendur
ranglæti, ágirnd og kúgun
hefir hann snortið svo
innilega strengi í brjósti
hvers manns, sem lifir og
finnur til, að aðrir hafa ekki
markað dýpri spor um langt
skeið. Hann er skáldið og
kennimaðurinn, sem sigrað
hefir hjörtu fólksins og það
vill hlusta á.
Það var þess vegna engin
furða, þótt með mikilli
óþreyju væri beðið eftir Nýrri
kvæðabók, sem nú er nýlega
komin út — eftir ellefu ára
hlé á þeim vettvangi.
Ég hygg, að það verði ekki
sagt, að Davíð Stefánsson
nemi ný lönd með ljóðum sín-
um í þessari síðustu bók. —
Landnám hans var svo glæst
og gróðurríkt fyrir, að það
væri ef til vill ofætlun. En
fegurð ljóða hans er söm og
áður, kraftur boðskaparins
jafn ómótstæðilegur, inni-
leikinn djúpur sem fyrr. —
Mikið ber á kvæðum, þar sem
þjarmað er grimmd og villi-
kúgað er af viðjum véla-
menningarinnar. Ég set hér
eitt erindi af því tagi — ekki
vegna þess, að það sé sýnis-
horn þess bezta í bókinpi,
heldur hinu, að það er
stytzta kvæðið. Það heitir í
gróandanum:
Hjá rjúpunni karrinn veifar
væng,
á vík synda kolla og bliki,
í hylnum glittir í gamlan
hæng,
í grasinu er allt á kviki,
urtan byltist í bárusæng,
og brimillinn rær í spiki.
Þetta er orðfá lýsing á
undrum vorsins, en djúp og
fögur og eftirminnileg.
Kvæði eins og Þorgerður
Egilsdóttir hlýtur að verða
langlíft með þjóðinni og skip
að í röð þess bezta, sem ort
hefir verið um fornan hetju-
anda. Kvæðin, sem helguð
eru Norðmönnum og hreysti-
legri baráttu þeirra á hinum
þungbæru hernámsárum, eru
þrungin andagift og krafti,
sem er fárra meðfæri.
Það er satt, að mikils er
krafizt af Dafvð Stefánssyni,
hvort heldur hann yrkir ljóð,
semur sögur eða leikrit. En
mennsku styrjaldaráranna samt sem áður mun þessi
og dáð hreysti og hugprýði
þeirra, er börðust árum sam-
an gegn ofureflinu, gráu fyr-
ir járnum. Einnig er ríkur
þáttur. í bókinni ljóð um hið
frjálsa, gróandi líf, sem ó-
Bók um fræga vís-
indamenn
Vísindamenn allra alda.
Frásagnir um tuttugu og
einn vísindamann. Draupn
isútgáfan gaf út. Reykjavík
1947. Stærð: 191 bls.
í bók þessari er í stuttu
máli sagt frá ævi og helztú
afrekum þessara vísinda-
manna: Pythagoras, Demo-
critus, Hippocrates, Aristotel-
es, Arkimedes, Bacon, Coper-
nicus, Galilei, Kepler, Boyle,
Newton, Lavoisier, Lamaiæk,
DaltoJi. Faraday, Darvin,
Mendel, Pasteur, Edison,
Curie og Einstein. Heilsiðu-
mynd fylgir hverjum frásögu
þætti. Þættina hafa tekið
saman stúlentarnir Geir Hall
grímssgn, Gunnar Helgason
og Jón P. Emils.
í heild má segja, að frá-
sagnir þessar hafi yfirleitt
tekizt vel. Lesandinn fær
furðuglögga hugmynd um
starf og baráttu þessara mik-
ilmenna. Frá vísindalegum
afrekum þeirra er oftast sagt
ljóst og skýrt, en það er eng-
an yeginn auðvelt að segja
svo frá sumúm þeirra, að allir
hafi not af, t. d. afstæðis-
kenningum Einsteins.
Fyrir unglinga og aðra þá,
sem vilja fá nokkura yfirlits-
fræðslu um mikla vísinda-
menn og aírek þeirra, er
þetta tilvalin bók. Og víst er
það líka, að fátt er meira
göfgandi ungu fólki en að
kynnast miklum mönnum, er
hafa helgað líf sitt háleitum
hugsjtinum, en það á við um
þá menn, sem bók þessi segir
frá.
Þ. Þ.
bók lyfta nafni hans enn
hærra en það hefir áður
borið.
Útgefandi er Þorsteinn M.
Jónsson á Akureyri.
J. H.
Strandamanna saga.
Eitt þeirra rita, er út hafa
komið á þessu hausti og eiga
það skilið, að þeim sé veitt
veruleg athygli, er Stranda-
mannasaga eða Strenda eftir
Gísla sagnaritara Konráðs-
son, búin undir prentun af sr.
Jóni Guðnasyni á Prests-
bakka, sem af miklum ötul-
leik og þekkingu hefir unnið
að þjóðlegum fræðum og ætt-
vísi um langt skeið.
Þetta merkisrit hefir ekki
verið prentað áður, en nú
hafa því verið gerð þau skil,
sem vel eru við hæfi. Útgáf-
an er hin myn'darlegasta og
skýringar og leiðréttingar sr.
Jóns gerðar af hinni mestu
natni. Fylgja sögunni meðal
annars nafnaskrá, meira en
sextíu blaösíður, þar sem get-
ið er allra, er koma við sögu,
og sagt fæðingar- og dánar-
ár þeirra því nær allra. —
Rennir fæsta grun í, hvílkt
starf liggur á bak við það
eitt.
Strandamanna saga segir
frá atburðum á Ströndum á
tímabilinu 1700—1862, en inn
í þá sögu fléttast auðvitað
atburðir, sem gerzt hafa um
allt Vesturland og vestan-
vert Norðurland. Er*" sagan
eða sagnaþættirnir aþ’ mestu
leyti í réttri tímaröð, og
þarna saman kominn hinn
mesti fróðleikur, sem almenn
ingur hefir ekki átt aðgang
að áður, nema þá að litlu
leyti. Mjög margt merkis-
manna, sem flestir sæmilega
menntaöir menn kannast við,
kemur þarna við sögu. En þó
er sögu alþýðunnar ekki
gleymt. Við lestur þessarar
bókar fá menn einmitt nýja
og gleggri sýn inn í baráttu-
svið fólksins á þessum öld-
um, og það væri synd að
segja, að þar hafi verið
mjúkt undir fæti.
Þessi bók er annað ritið í
bókaflokki, sem nefndur er
Sögii og saga. Fyrsta bókin
var Sagnaþættir Þjóðólfs.
Þriðja bókin verður úrval úr
syrpu séra Friðriks Eggerz, og
mun séra Jón Guðnason
einnig búa hana undir prent-
un.
Útgef. er Iðunnarútgáfan.
J. H.
Hjá vondu fólki.
„Því eina leið um eðli Sveins
bar almenningur vott:
Að lélegt þótti höfuð hans,
en hjartað það var gott,“
segir í þýðingu Matthíasar
Jochumssonar á kvæði Rune
bergs um Svein dúfu. En af
þriðja bindinu af sögu séra
Árha Þórarinssonar á Staðar-
hrauni, er Þorbergur Þórðar-
son hefir skráð og nú er ný-
komið út, má ætla, að þessu
sé á annan veg farið um Snæ
fellinga. Það heitir Hjá
vondu fólki, og dregur séra
Ári enga dul á, aö allgott
höfuð hafi Snæfellingar hans
haft, en hjartalaginu gazt
honum ekki eins vel að.
Hér skal enginn dómur
lagður á sannleiksgildi þess
vitnisburðar, og flestum
myndi næst að álíta, að Snæ-
fellingar væru svona ámóta
og annað fólk í landinu. —
En hinu er ekki að leyna, að
þessi ævisaga er eitthvert
skemmtilegasta rit, sem skrif
að hefir verið á íslenzka
tungu um langt skeið. Vissu
þó allir áður, hvílíkur rit-
snillingur Þorbergur Þórðar-
son er, en hér virtist hann
hafa fundið það bókarefni,
sem honum hefir tekizt bet-
ur öllu öðru fremur að móta,
jafnvel þótt tekið sé tillit til
þess, að frásagnarlist séra
Árna er ajkunn.
Ég trúi. ekki öðru en fólk
eigi um langan aldur eftir að
hafa ánægju af þessari ævi-
sögu — og það án þess, að
Snæfellingar bíði af því
neinn álitshnekki.
Útgefandi er Helgafell.
J. H.
i iii n iiiiiiiiiiuiii ii iiiiiin iii iii 11111111 iii iiiii in ii imiiiiiin
I Jólatré |
\ mjög falleg á 75 og i
[ 100 krónur, sem end- 1
í ast í mörg ár. 1
I K. Einarsson&|
| Björnsson hi. |
riiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
i
Safnritið um íslenzku ferskeytluna.
j „Ég skal kveöa viö þig vel”
Ferskeytlan er Frón-
búans
fyrsta barnaglingur.
En verður seinna í
höndum hans
hvöss sem byssu-
stingur.
Loksins hefir leikfangi
islenzkrar alþýðu, vörn
hennar og vopni, fer- -
skeytlunni, verið gerð
þau skil, sem hún á
skilið og henni ber.
Hafin er útgáfa á safn-
riti um ferskeytluna,
sögu hennar og sköpun. Fyrsta heftið, með um 400
ferskeytlum, er komið út, en áframhald verður á út- j
gáfunni og munu menn eignazt í þessu riti allar ís- j
lenzkar ferskeytlur, sem lifa, sagt frá þvi hvernig þær *
hafa orðið til og hverjir kveðið hafa, þegar þess er j
kostur, en fjöldi visna lifir á vörum þjóðarinnar, sem j
enginn veit með vissu um höfunda að. — Ekkert leik- j
fang hefir íslenzk alþýða átt jafn kærkomið og fer- j
skeytluna, ekkert vopn eins biturt, engan skjöld eins j
góðan. Og í íslenzku ferskeytlunni frá fyrstu tíð til j
vorra daga getur að lesa sögu þessarar þjóðar, upp- j
reisn hennar, umkomuleysi hennar, baráttu henhar
við náttúruna og samferðamenn enga lýsingu betri á
atburðum og atvikum.
Ferskeytlan er söngóður íslenzks fólks gegnum
aldirnar.
Jóhann Sveinsson magister hefir unnið lengi að s
söfnun vísna og nýtur stuðnings til þess frá Alþingi. j
Hann hefir unnið vel og nú sjá menn fyrsta árang- j
urinn af starfi hans.
Eignist þegar i dag fyrsta bindi af þessu mikla j
safni íslenzkra ferskeytlna.
„Ég skal kveða við þig vel... “ j
Svo mun og öllum finnast, sem lesa þessa bók. |
H eigafell ZT
Aðalútsala Garðastræti 17.
í
jAðalstræti 18, Laugavegi 38, Laugavegi 100, Njálsg.
| 64, Baldursgötu 11, Bækur og ritföng, Austurstræti 1.1
í ^ '' ^ ' ......... "
ÍÍÍÍÍÍÍÍ5ÍÍÍSÍÍ55Í$5ÍÍÍÍÍÍ5ÍÍÍÍ5ÍÍ5Í5Í5ÍÍÍÍÍÍ5ÍÍ5Í5ÍÍÍÍÍÍ5ÍSÍ^
Þökkum gjafir og aðra vinsemd okkur sýnda í
tilefni af gullbrúðkaupi okkar, 14. þ. m.
Þórunn Magnúsdóttir,
Sveinn Gíslason,
Leirvogstungu.
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦**♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦*♦<*
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•^
♦ ♦ ♦♦
♦f •..,♦♦.
.—. — --------------- --------------------— — — ♦♦
♦♦
sem fyrirhuga að gera kaup á gleri frá Tékkóslövakíu eru vinsamlegast
beðnir að senda oss pantanir sínar hið fyrsta.
::
GISLIHALLDGRSSON H.F.
Einkaumboðsmenn fyrir Sölusamband glerframleiðendá í Tékkóslóvakíu.
'Í:
::
♦♦
::