Tíminn - 23.01.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 23. jan. 1948
17. blaö
Húsnæðismá lin í Reykjavík
Eftir Halldór Kristjjánsson
Öðru hvoru berast ýmsar
frásagnir, skýrslur og lýsing-
inganá húsnæðismálunum í
Reykjavík. Þær eru allar á
eina leið. Fjöldi manns fer á
mis við sæmilegt húsnæði, og
stundum er það einmitt það
fólkið, sem þörfina hefir fyr-
ir bezta húsnæðið. Barna-
fólkið er aldrei eftirsóttara
en annaö fólk sem leigjendur
og stundum er efnahagur
þess-erfiðari.
Það' er vitanlegt, að marg-
ar kjallaraíbúöir bæjarins
eru afleitar á allan hátt. Það
er annað en skemmtilegt að
sjá grafirnar niður með
gang-stettum Hverfisgötunn-
ar og giuggana bak við járn-
grindurnar, þar sem efsta
rúða nemur vegfarandanum
í kalfasporð, vitandi að það
eru einu gluggarnir á þess-
um neðanjarðaríbúðum fólks
ins þar. Það er blátt áfram
ónotalegt að verða daglega
vitm að slíkum blettum á
mennmgu þjóðar sinnar.
Ég ætla ekki að dæma um
braggaíbúðir og sumar skons-
nr, sem ieigðar eru til íbúðar
undir ^isi í gömlum timbur-
hjöllum. En alltaf er slæmt
að bua við köld húsakynni, og
leiðinlegt í borgum, að fara
á mis viö þægindi eins og
skolpleiðslu.
En' ninu megum við ekki
gléýnia, aö þó að íbúar þess-
ará húsa í Reykjavík eigi sér
ef til vill háværa talsmenn,
einkum kringum kosningar,
eru hliðstæð húsakynni og
ekki betri, heimili fólks úti
um land, bæði í sveitum og
þorpum. Því fer því alls
fjarri, að hvergi þurfi að
kom-a endurbótum við, nema
í Reykjavík.
'Nú stendur svo á, aö eng-
ar'horfur eru á því, að hægt
veröi ■ aö útvega byggingar-
efni eins og menn óska að
nötá næstu árin. Það er því
míkið í húfi, að því efni, sem
inn er ílutt, verði vel ráð-
stáfað. f»að á því að vera
krafa ailra heiðarlegra ís-
lepdmga, aö notkun bygging-
arefms til íbúða á hverjum
stað veröi ekki leyfð nema í
hófi. Þar aí' leiðir, að ekki er
þolandi aö byggja endalaust
nýjar íbúöir í Reykjavík, án
tillits til þess, hvernig notað
er þaö húsnæði, sem fyrir er.
Allir vita, að það er rúmt
um.marga í Reykjavík. Ég er
ekki kunnugur í fínum hús-
um í Reykjavik, en svo mikið
veit ég, að sumir leyfa sér
ofrausn i húsnæðismálum.
Dæmi munu vera til þess, að
barnlaus hjón með eina
vinnukonu hafi tugi her-
bergja til -íbúðar. Og það
mun mega finna dæmi til
þess, aö á einum stað komi
jafnmikið húsnæði á einn
mann og heili tugur notast
við annars staðar.
Mér virðist, að það sé ein-
falt ráð og eðlileg byrjun til
lagfæringar á húsnæðismál-
unum að láta það húsnæði,
sem til er ónotað eða illa not-
áð, koma þurfandi fólki að
notum, Og ég sé ekki, að það
þurfi að ganga tilfinnanlega
nærri rétti nokkurs manns.
Það er margt talað um
húsnæðislög og húsaleigu-
ckúf. Ég held, að fyrsta ráðið
til að sigrast á okrinu, væri
að auka framboðið af hús-
næði. Og ef upp væri tekin
skömmtun húsnæðis, myndi
mikið húsnæði losna í bæn-
um. Og þar með væri dregið
úr kapphlaupinu um hús-
næðið.
Nú segja menn ef til vill,
að það sé hart að gengið, að
skylda menn til aö leigja ein-
hverjum herbergi í húsi sínu,
eitt eða fleiri. Ég held þó, að
húseigandinn megi vel við
una, þar sem hann hefir
sjálfur gott húsnæði eftir til
afnota fyrir sig, og við ætt-
um fremur að hugsa um rétt
þeirra, sem ekki fá þolanlegt
húsnæði fyrir sig, —■ jafnvel
þó að þeir hafi peninga í
höndunum.
Og þjóðfélagslega séð er
það hin mesta háðung að
láta nokkuð húsnæði van-
notað í sömu bæjum og eitt-
hvað fólk verður að una við
heilsuspillandi húsnæði. Eða
eigum við að gera það þeim
til gamans, sem spóka sig í
stóríbúðunum, að murka líf-
ið úr öðrum samborgurum
okkar nær og fjær vegna
kaldra og hrörlegra íbúða?
Og ætli ánægjan af stóru og
mörgu stofunum fari ekki að
minnka, þegar hugsað er svo
langt?
Ég veit ekki hvað mikið
húsnæði myndi losna í
Reykjavík við sæmilega rúma
skömmtun. Það væri fróðlegt
að fá að sjá skýrslur um það,
og eflaust hafa verið gerðar
skýrslur um ómerkilegri mál.
En það er aðalatriði hér, að
mikið húsnæði losnaði með
þessu móti. Og að sama skapi
minnkar byggingarþörfin í
Reykjavík og jafnframt verð-
ur auðveldara að fullnægja
byggingarþörf út um land,
jafnt íbúðarhúsa í sveitum
og sjávarþorpum, iðnaðar-
stöðva, hafnarmannvirkja og
annarra mannvirkja, svo aö
Iífskjör fólks og atvinnu-
hættir þar komizt i gott horf
og það verði ekki neytt til
að leita þaðan í burtu.
Því hlýtur það að vera ein-
róma krafa allrar þjóðarinn-
ar utan Reykjavíkur, að hús-
næði í bænum verði skammt-
að. Og jafnframt er það
hagsmunamál og eðlileg
krafa Reykvíkinga sjálfra.
Það er að sjálfsögðu erfitt
að fyrirbyggja húsaleiguokur
og svartan markaö, meðan
færri fá húsnæði en vilja. En
mikið má, ef vel vill.
í fyrsta lagi er skömmtunin
áhrifamikið úrræði til aö
jafna framboð og eftirspurn
frá því, sem nú er. Hún hlyti
því að minnka okrið og bæta
leigukjörin.
í öðru lagi er hægt, með
skynsamlegri skipun verzlun-
armálanna að losa ærið hús-
næði frá verzluninni og taka
til íbúðar. Og það er jafn-
sjálfsagt og skömmtuniri, áð-
ur en leyft er að taka af tor-
fengnu og takmörkuðu bygg-
ingarefni landsfólksins til í-
búðarbygginga við hliðina á
þessu misnotaða húsnæði.
í þriðja lagi ætti að gera
alla húsaleigusamninga eða
staðfesta þá hjá húsaleigu-
nefnd. Með því að láta opin-
bera nefnd leigja allt hús-
næði fyrir húseigendur, væri
svartur markaður útilokað-
ur, en þá réðu húseigendur
engu um það, hverjir kæmu
í húsnæði þeirra, og er það
að vísu hart að gengið. Þó er
vert að hugsa um það úr-
ræði, en hitt er líka rétt að
áthuga, hvort ekki væri hægt
að ákveða gleggra en nú er
gert skyldur fólks í sambýli,
leiguliða sem húseigenda.
Samningur, sem húsaleigu-
nefnd staðfestir, getur verið
keyptur dýru verði, þó að
hann áskilji hóflega húsa-
leigu. En ef framboð húsnæð-
is yrði nægilegt þyrftu menn
ekki að sæta slíkum ókjör-
um og hyrfu þau þá úr sög-
unni. Það gæti líka orðið til
bóta að banna að láta borga
húsnæði fyrirfram um lang-
an tíma.
Ekki má gleyma því að
færa niður kostnað við ný-
byggingar í bænum. Hvað sem
hver segir, eru margar óþarf-
ai" og réttlausar álögur á
byggingum almennt. Gróða-
félög fá lóðir og byggingar-
leyfi og standa jafnvel í
tengslum við lögfræðilegar
fasteignasölur, sem eiga inn-
angengt í banka þjóðarinn-
ar til að lána mönnum spari-
fé almennings út með hækk-
uðum vöxtum til að kaupa
byggingar þessara fyrirtækja
við okurverði, en byggingar-
félög almennings eru févana,
og fá ekki byggingarlóðir og
er neitað um að kaupa efni
til húsa sinna beint frá út-
löndum.
Hér sæmir og að benda á
það, að ef sigrast væri á
svarta markaðinum og okur-
leigunni, myndi söluverð
húsa þegar í stað verða skap-
legra, því að þá minnkaöi
græðgi braskaranna að koma
fjármunum sínum í húseign
til að okra á. Það yrði því tví-
mælalaust til almennrar
verðlækkunar á húsum.
Af þessu öllu saman er það
auðséð, að mikið er í húfi
fyrir þjóðfélagið í heild, að
það takist að sigrast á hús-
næðisokrinu í Reykjavík,
bæði við byggingu, sölu og
leigu. Mér finnst því öll von
til þess, að ýmsir vilji hugsa
um öruggasta ráðið, opinbera
leigu alls íbúðarhúsnæðis, ef
önnur úrræði, sem fyrr ber
að reyna, verða ónóg.
En það vænti ég, að flestir
sjái nú, að það er ósæmilegt
frá alþjóðarsjónarmiði, að
leyfa nýbyggingar í Reykja-
vík til almennra íbúða að
nokkru ráði, fyrri en fram
hefir fariö rækileg og þjóð-
holl endurskoðun og endur-
ráðstöfun á húsnæði í bæn-
um, einkum stóríbúðum og
því, sem notað er til verzlun-
ar. Og þær aðgerðir mega
ekki dragast.
Fyrstu hljómleikar
Symfóníuhljómsveit
ar Reykjavíkur
Symfóníuhljómsvit Reykja
víkur hélt sína fyrstu hljóm-
leika í Austurbæjarbíó á
þriðjudagskvöldið var. Hljóm
sveitin er skipuð um 40
manns. Eru sumir þeirra
þekktir úr tónlistarlífi bæjar-
ins og viðurkenndir snilling-
ar. Það má um hljómsveitina
og leik hennar segja, að þar
var hvert sæti vel skipað og
sum með ágætum. Einleik-
arinn: Rögnvaldur Sigur-
jónsson er snillingur, en dr.
1 (Framhald á 6. siðu)
Kleppsholtið er mikil byggð. Þar
búa meira en fjögur þúsund manns
og fjölgar ört, því að bæði er þar
tiltölulega margt ungra hjóna og
þar með kvenna á barneignaraldri,
og auk þess er sem óðast verið að
ljúka þar húsbyggingum og fólk að
flytja í nýiar íbúðir. Þessi útborg
Reykjavíkur er almennt og að
réttum lögum talin til höfuðborg-
arinnar. En þegar menn fara að
kynna sér málin, kemur í Ijós, að
sumt er öðrum lögmálum háð
þarna innfrá, heldur en í sjálfri
borginni. Ég átti tal viö mann úr
Kleppsholtinu í gær og á því sam-
tali byggi ég það, sem hér fer á
eftir.
rækslu bæjarins í öryggismálun-
um.
Svo er það síminn. Erfiðlega hef-
ir gengið að fá sima í hús þar
innfrá og stóð lengi á því að nýr
jarðstrengur yrði lagður, en nú er
hann kominn. Þetta veldur því, að
margur yrði dálitla stund að finna
síma og hringja, þó að í bráðri
nauðsyn væri, eins og t. d. eldsvoða.
En þegar menn fá svo síma lagð-
an inn til síy, verða þeir að greiða
450 krónur sérstaklega fyrir það í
eitt skipti fyrir öll og síðan árlega
300 krónum hærra ársgjald en
annars staðar tíðkast í bænum.
Þetta hvað vera vegna þess, að
byggöin liggur meira en 3 kíló-
metra utan við Hringbraut.
Það er borgað hærra bruna-
bótaiðgjahl af húsum, inni í
Kleppsholti heldur en hér. Það er
talið stafa af því, að byggðin sé
fjær slöklcvistöðinni og óhægra um
alla björgun, þegar um eldsvoða ef
aö ræða.
Það er enginn brunaboði til í
Kleppsholtinu, og er það sennilega
einsdæmi í svo stóru hverfi eða
þorpi hér á landi. Vátnshanar eru
þar fáir hand^ síökkviliðinu, og er
sagt, að þegar bruni varð þar ný-
lega, hafi slökkviliðið ekki fundið
tvo hana, fyrri en eldurinn var að
mestu útbrunninn og kulnaður.
Rétt við þá höfðu verið reistir
braggar og lá rusl og rof úr þeim
yfir og umhverfis hanana. Alls
eru sagðir 8 slökkviliðshanar í
holtinu. En heildarástand þessara
mála hefir þau áhrif, að auk þess
sem eldhættan verður meiri þarna
innfrá, búa menn þar við dýrari og
óhagstæöari tryggingu, vegna van-
Óneitanlega virðist það dálítið
hart að gera rétt samborgara
Reykjavíkur svona misjafnan eftir
hverfum. Það er algerlega úrelt
sjónarmið, að líta á Kleppsholtið
eins og „smáþorp úti á landi,“ en
svo eiífr þau líka fullan rétt til
| jafns við Reykjavík, livað sem hver
segir. En þó að bæjarfélagið hafi
ekki enn haft tök á að gera skyldu
! sína við hverfið, sæmir ekki að
leggja sérstakar fjárhagsbyrðar á
1 íbúa þess af þeim sökum. Ef
tryggingarfélagið, sem bæjar-
stjórnin semur við, heimtar hærri
! iðgjöld af húsum þarna innfrá,
einungis vegna vanrækslu bæjar-
félagsins, þá virði.^t eðlilegra að
bæjarsjóðurinn greiði þann mun,
en hann sé þegjandi og hljóðalaust
lagður á þá, sem í hættunni búa
vegna þessarar opinberu van-
rækslu.
Pétur landshornasirkill.
Hjartanlega þakka ég öllum vinum og vandam'önn-
um, sem glöddu mig á sjötugsafmæli mínu, með heim-
sóknum, gjöfum og símskeytum.
Guð blessi ykkur öll.
ÞORBJÖRG JÓHANNESDÓTTER
BREKKU.
li
1
i
::
::
::
♦*
1
3
2
i::
i::
♦♦
::
::
i
ií
Stöðva rstjórastaðan
við orkuverið að Skeiðsfossi í Fljótum er laus
til umsóknar nú þegar. Vélstjórar með raf-
magnsdeild eða hliðstæða menntun ganga
fyrir. íbúð fylgir. Umsóknir sendist fyrir 31.
þ. m, til bæjarstjórans á Siglufirði, eða til
raforkumálaskrifstofunnar, Laugavegi 118
(sími 7400), sem einnig gefa nánari upplýs-
ingar.
iiimiiimiiniimimiii ii iii mimmiiiiiiinmi mMmiiiiiim iii i m ii imiMiiiiiiimiiiiiimiiiimiiiiiiniinii m iii iiimiu
I Brúnn hestur borgfirzkur ;
1 tapaðist úr Reykjavílc s.l. sumar. Hesturinn er 11 vetra, §
I mjög stór, óafrakaður, járnalaus, taminn en afar |
! i styggur. !
i i Giiðm. CiÍKÍason