Tíminn - 30.01.1948, Síða 4

4
TÍIWINN, miðvikudaginn 28. jan. 1948
23 blað
Gjaldeyrisskortur og
grautarskólar
Um þessar mundir er mik-
ið rætt um gjaldeyrisskort í
, jfílenzKum blöðum, enda mun
..skortur á erlendri mynt
koma við kaun margra.
. ... Jnnxlutningur er takmark-
,.aöur ei'tir því sem frekast er
unnt, jafnvel ávextir, sem
,eru íxauðsynlegir til heilsu-
,■ .verndar, eru bannvara. Jóla-
jj-ir-é, sem eru einn boðberi
. ..Jólagleöinnar, fást ekki.
Ung og efnileg ungmenni,
er nema vilja fræði, sem eigi
verða lærð á íslandi, en eru
nauðsynieg til þess að auka
. yelierö þj óðai'heildarinnar,
. ,s.itja heima með sárt enni
,. eða freista lífsins með hálf-
tóma pyngjuna erlendis.
Til er þó manneskjutegund,
sem viröist undanþegin gjald
eyrisskömmtun, en það eru
yngismeyjar þær, sem valið
hafa sér matreiðslunám sem
aðalnamsgrein úti í löndum
og þá ekki hvað sízt hér í
Danmorku. Skólarnir, sem
. þessar stúlkur ganga á, eru
neindir grautarskólar meðal
ianda hér og stúlkurnar
..grautarmeyjar. Mun ég halda
þessum heitum.
Eins og stendur munu a.
m. k. 30 grautarmeyjar stunda
nám i Danmörku. Námstími
þeirr,x er yfirleitt hálft ár og
þó dvölin á grautarskólun-
um se tiltölulega ódýr, mun
mega gera ráð fyrir, að hver
.grautarmeyja eyði 1000—2000
..krórium dönskum að meðal-
tali. Prjátiu grautarmeyjar
...eyða þvi á hálfu ári 30—60
-þús. kr. dönskum, eða jafn-
íiárri upphæð og borðfé kon-
. ungs var fyrir sambands-
siitin.
Þar eö ég ber enga per-
...sonulega óvild til stéttarinn-
..^ar vii ég láta hana njóta
. íylisla sannmælis og leitast
. yið að benda á hvers vegna
'**jyéssar utanferðir eru miður
Jip.ppiiegar.
Matreiöslukennsla í dönsk-
, um skólum er góð, enda
, siendur hún á gömlum mat-
s. rmerg. En íslenzkar stúlkur
éigb ekki að læra að búa til
danskan mat, heldur íslenzk
an. Danir neyta ýmsra fæðu-
teguiida, sem við eigum enga
vol á. Þessar fæðutegundir
læra stúlkurnar að matbúa,
en er neím kemur er sú kunn
áíte. einskis virði. Á hinn
bógiin: eigum við þjóðlega
retti, sem eru Dönum jafn-
okunmr og sjöstirnið kett-
ýnum Vitnnlega geta dansk-
ar kennslukonur ekki kennt
ísienzku stúlkunum aö búa til
r’etti, sem bær þekkja ekki
sjálfar.
Gotr, eitt er um það að
segja, ef ungar stúlkur vilja
læra aö búa til góðan graut
og aöra holla rétti, en eins
og húsmæðrafræðslu okkar
cr nu nagað, geta þær ósköp
vél fa,rið á betri grautarskóla
heima en þær eiga völ á hér.
Þetta er ekki sagt dönsku
skólunum til hnjóðs, þeir eru
döhskum stúlkum jafngóðir
og skólarnir okkar þeim ís-
íerizku. en það er bezt að
hver hafi sitt.
Ef til vill benda nú graut-
armeyjarnar á það, að þær
auðgi anda sinn á öðrum
sviöum en í grautargerð við
áð sigla. Þetta getur komið
fyrir, en velflestar stúlkur,
sem hingaö koma, eru lítt
líklegar til þess. Flestar koma
þær hingað án þess að geta
gert sig skiljanlegar á dönsku.
Þær fara oftast beint frá
skipsfjöl eða flugvelli til
skólanna. Þar eru þær að
mestu lokaðar inni eins og
kálfar á bás og er ekki sleppt
út fyrr en námstímanum er
lokiö og mál að halda heim.
Ómatræn dönsk menningar-
verðmæti eru þeim því meö
öllu ókunn þegar heim er
komið, þótt þær stæri sig af
að hafa menntast erlendis.
Aldrei skal ég lasta ung-
menni fyrir að vilja sjá sig
um í heiminum, ég vil því
benda á leið, sem íslenzku
stúlkunum er mun greiðari
en Danmerkurför. Til sveita
heima eru margir góðir
grautarskólar. Þangað ættu
reykvískar stúlkur að fara.
Þar gefst þeim kostur á að
læra að búa til íslenzkan
mat. Þær kynnast sveita-
menningunni, sem er reyk-
vískum æskulýð meira eða
minna ókunn, njóta islenzkr-
ar náttúrufegurðar í stað
þess að horfa á visin lauf og
berar trjágreinar, sem er hið
eina, sem Danmörk hefir
upp á að bjóða að vetrar-
lagi. Og hafi þær tíma af-
lögu geta þær lesið Njálu,
eða önnur sígild íslenzk
fræði. Það er máli því, sem
þær síðar eiga að kenna
börnum sínum, mun hollara
en að þrugla bjagaða dönsku,
sem enginn skilur til hlítar,
sem á heyrir.
Nú er það opinbert leynd-
armál að grautarskólanám
sumra meyjanna eru dulbú-
in ferðalög til þess eins gerð
að afla erlends gjaldeyris.
Því miður eru þess dæmi, að
íslenzkar verksmiðjur, er
vinna úr erlendum hráefn-
um, eru að stöðvast vegna
efnisskorts.
Næstum mánuður er liðinn
af árinu, engin gjaldeyris-
og innflutningsleyfi hafa enn
verið veitt til iðnaðarins, og
mörg iðnaðarfyrirtæki uröu
stórlega að draga saman
starfsemina þegar á síðast-
liðnu ári, sökum skorts á
vinnsluefnum, er rekja mátti
til synjunar á leyfisveiting-
um og bankayfirfærslum.
Nýlega voru gefin út bráða
birgðalög til breytinga á lög-
um um dýrtíðarráðstafanir,
vegna þess aö einhver atriði
í þeim lögum höfðu reynzt
„óframkvæmanleg.“ Iðnrek-
endur og iðnaðarmenn telja
sig lítið þurfa að fagna hinni
nýju breytingu, og þykir það
vera með ólíkindum, ef hún
er til þess sniðin að létta iðn-
framleiðendum erfiðleika
þeirra.
Sú breyting verður m. a.
samkvœmt hinum nýju
ðráðabirgðalögum, að iðn-
framleiðendur, er flytja
sjálfir inn hráefnin til fram-
leiðslunnar, skulu eftirleiðis
hin umrædda manneskjuteg-
urftl hefir komið þannig fram,
að þjóðinni hefði verið til
meiri sóma ef sumir með-
limir stéttarinnar hefðu un-
að alla sína daga heima á
feðrafold.
Það er gömul og landlæg
fjarstæða, að íslenzkar stúlk-
ur séu því aðeins vel undir
grautargerð búnar, að þær
hafi forframast í Danmörku.
Þessi trú er engu síður vor-
kunn þeim, er tekið hafa en
trúin á Grýlu og aðra óvætti.
Fólk hefir drukkið í sig hjá-
trúna með móðurmjólkinni,
en nú er tími til kominn að
kryfja málið til mergjar og
haga sér eftir því, sem hag-
kvæmast er og heillaríkast.
Ólafur Gunnarsson,
frá Vílc í Lóni.
Eldsvoði í skafli
Furðulegur eldsvoði átti sér stað
á Angermanlandi í vetur. Þegar
komið var fram í desember og
metraþykkur snjór á jörðu tóku
menn eftir reykjarmekki miklum,
sem lagði upp úti í haganum. Þetta
var þá eldur, sem kviknað hafði í
lyngi í haust og lifði í kjarrinu
undir snjónum. Herlið var sent á
vettvang til að ráða niðurlögum
eldsins. Það gróf djúpa skurði I
snjóinn í kring og notaði auk þess
vélknúnar slökkvidælur til að kæfa
eldinn i skaflinum.
Launsala í Noregi
Lögreglan í Noregi hefir komizt
yfir kjarna, sem þar eru seldir á
flöskum og hafa allt að 94% áfeng-
isinnihald, — hreinan vínanda.
Einstakir kaupmenn úti um land
hafa selt slíkan vökva í kassatali,
einkum í þeim héruðum, sem fjarri
eru einkasöluverzlunum ríkisins.
Hjá veitingamanni einum voru
gerðar upptæ’/.ar 20 flöskur af
sitrónvatni með töluverðu áfengis-
magni i. Það var blandað úr kjörn-
um þeim, sem fyrr er frá sagt.
gjalda nýjan, 2% söluskatt
af verði hráefnanna.
Auk þess greiðir sami fram
leiðandi 1 i/2% söluskatt af
framleiðsluvörunni, þegar
hún fer fullgerð til smásal-
ans, og smásalinn skal af-
henda ríkissjóði lx/2% sölu-
skatt af sömu vöru.
Eru íslenzkar iðnaðarvörur
að því leyti verr settar í sam-
keppni við aðfluttar iönaðar-
vörur, eftir hinum nýju á-
kvæðum, að af hinum er-
lendu greiðir heildsalinn í
eitt skipti fyrir öll 2% í sölu-
skatt og smásalinn lj/2%.
Er vandséð hvort með hinni
nýju breytingu er farið inn á
heppilegar brautir. Iðnaður-
inn á mjög í vök að verjast
vegna hins aukna fram-
leiðslukostnaðar, er orsaXast
af langvarandi vinnustöðv-
unum í bið eftir gjaldeyris-
og innflutningsleyfum, og er
því verið að bera í bakkafull-
an lækinn að skapa honum
nýja erfiðleika, með því að
leggja á vörur, sem fram-
leiddar eru innan lands úr
aðfluttum hráefnum, þyngri
skatta en á fullgerðar vörur
erlendis frá. Z.
Fyrst vil ég segja fáein orð frá
eigin brjósti. í síðasta blaði Ein-
ingar er smágrein eftir Guttorm
Sigurbjörnsson. Það var mest-
megnis þýðing á danskri blaðagrein
um það, að síðan Gunnar Huseby
vann sitt mikla afrek og varð
Evrópumeistari í kúlukasti, hefði
hann tapazt íþróttamálunum vegna
áfengisnautnar. Greinin hét:
Áfengið sigraði Evrópumeistarann
Huseby.
Þetta er í rauninni ekki annað,
en það, sem öll þjóðin vissi. Gunn-
ar Huseby var orðinn frægasti
maður íslands, og það er nú einu
sinni tekið eftir frægum mönnum.
Stúlkurnar sögðust halda, að hann
mætti þá drekka, fyrst hann kast-
aði svona vel, en eins og allir vita,
hefir hann ekki keppt í mótum
undanfarið.
Hitt er svo annað mál, að okkur
finnst að sjálfsögðu misjafnlega
viðkunnanlegt að ræða opinberlega
um veikleika einstakra manna, og
svo er þá líka heiðurinn út á við.
Svo birtist smágrein í dönsku
íþróttablaði. Þar er bent á þetta,
að áfengið hafi sigrað Evrópu-
meistarann. Það vissum við öll, þó
að við höfum vonað og vonum enn,
að það sé bara stundarfyrirbrigði.
Danska blaðið segir lesendum sín-
um þetta sem frétt, og jafnframt
dæmisögu um það, hve' víniö sé
viðsjált. Hraustustu afarmenni. og
það Evrópumeistara, geti það
sigrað.
íslenzkur íþróttakennari birtir
þessa grein í bindindisblaði hér.
Og þá skeður það, sem við megum
ekki loka augunum fyrir, því að
það er sjúkt og rotið. Blaðamaður
nokkur gerir hróp að kennaranum.
Hann æpir um -árás á íþróttahreyf-
inguna og krefst þess, að íþrótta-
hreyfingin í landinu mótmæli
svona skrifum.
Þetta var bæjarpóstur Þjóðvilj-
ans.
Ég hefi ekki gert vínnautn
Gunnars Husebys að umræðuefni,
Ég sé ekki að áfengis-
nautn sé honum til vansa fremur
en öðrum mönnum, hvort sem þeir
eru blaðamenn, alþingismenn eða
prófessorar, þó að hann kastaði
kúlu allra manna lengst á einu
Evrópumóti. Það er kannske af
því, að ég met íþrótt mannlífsins
meira en kúlukast. Ég álit að
Gunnar Husebý hafi sama rétt til
að neyta áfengis og við hinir, og
það er víst venjulega kallað of-
stæki, að vjðurkenna ekki þann
rétt. En það er hræsnin, yfirdreps-
skapurinn og óheilindin hjá bæjar-
pósti Þjóðviljans, sem mér ofbýður
og býður við. Hann segir, aö íþrótta
hreyfingin eiga að mótmæla og
víta Guttorm. Hverju á hún aö
mótmæla? Því að Gunnar Huseby
hafi drukkið? Eða því að hann hafi
ekki keppt á mótum um hríð? Og
því á að víta Guttorm? Er það þá
svona voðalegt, að íslenzkir les-
endur skuli fá að sjá danska blaða-
grein, sem er um það eitt, er við
vissum öll fyrirfram?
Ég er ekki liræddur um, að
íþróttahreyfingin heimskist til að
gegna svona fleipri. En það er
samt sem áður til leiðinda, þó að
enginn taki mark á því. Og hætt
er við því, að baráttuaðferðir Þjóð-
viljans í bindindismálunum fari að
þykja skrýtnar, en hin mikla hug-
sjón á víst að réttlæta það allt.
Svo er bréf um hljómleika í
útvarpinu, frá útvarpshlustenda,
sem merkir sig J. G.:
„Kæri Landshornasirkill! Ég er
kaupandi Tímans og læt í Ijós, hér
með, ánægju mina með fyrirkomu-
lag blaðsins og vildi gjarnan að
mér yrði leyft að koma fram með
nokkrar athugasemdir í þínum
góða og mikið lesna dálki. Ríkis-
útvarpið er stofnun, sem við ÖU
eingum og öll eigum jafnan rétt
til þess að gagnrýna ef illa er ráðið
málunum. Nú hefi ég verið hund-
óánægður með dagskrá útvarpsins
um margra ára bil. Ég hefi verið
að athuga hvort þetta sé óréttmæt
óánægja eða hvort yfirleitt sé svona
farið með hlustendur. Nú hefi ég
gaumgæfilega athugað þetta, en
það er föst regla hjá mér að vekja
máls á dagskrám útvarpsins, þegar
ég kem í samkvæmi eða yfirleitt
þar sem ég sé mér færi til þess að
leita álits manna og kvenna á öll-
um aldri. Reynslan hefir sannáð
mér að yfir 90% af fólki er afar
óánægt með dagskrána og ca. 50%
af því gramara en orð fá lýst yfir
þrjózku útvarpsins um að láta að
vilja unga fólksins og skera niöur
þessa seigdrepandi „klassik" sem
er að setja okkur í þunglyndi. Eiga
allir hlustendur að gjalda þess þótt
einhverjir klassiskir þröngsýnis-
menn hati létta músík, rétt eins og
laglaus og stirður piparjálkur hat-
ar dans, af því að hann getur ekki
dansað. Það er hastarlegt að þurfa
að greiða 100 krónur árlega fyrir
útvarpsdagskrá sem stillt er eftir
strengjum þessara þröngsýnu
klassik-jálka. Ekki mega menn
skilja orð mín þannig, að ég hati
klassiska músík, þvert á móti, en
ég hefi óbeit á misnotkun útvarps-
ins á þess konar músík. Það er fá-
sinna að hella yfir landslýðinn alla
daga og öll kvöld þrautleiðinlegum
sello-einleik eða tríoi, sem fer með
lög sem enginn þekkir. Færi betur
að láta suma þessa hljómlistar-
menn fara á síld, landi og lýð til
gagns, heldur en að láta þá angra
fólk með spili sínu. Útvarpið á
nóg af plötum sem eru leiknar af
frægustu og beztu hljómsveitum
heimsins og listamönnum. Hlust-
endur sjá hvort sem er ekki ísl.
listamennina í tækjum sínum, svo
í guðanna bænum spilið þið meira
af plötum, meira af léttum lögum
og söng, létt lög þurfa ekki endi-
lega að vera spiluð á harmoniku
en það virðist hafa orðið einhver
misskilningur á því hjá þessu
útvarps -'ssymphoniu - sorgarkviðu -
mæðiveikis'- harmonikuráði.
Þakka birtinguna.
P. s. Ég álít að það sé hollt, að
gagnrýni komi fram um þessa
stofnun og getur það ekki gert
blaði yðar annað en auknar vin-
sældir ef þér takið slíkt til birt-
ingar“.
Ég á nú von á því, að fleiri viljí
eitthvað um þetta ræða, en þetta
er þá ef til vill gott ávarp í fyrstu.
Ég er raunar ekki viss um að skoð-
anakönnun bréfritara um hylli út-
varpsins sé alveg nákvæm, en það
er erfitt að sanna, og svo er nú
raunar um fleira hjá honum.
Pétur Iandshornasirkill.
Stáltunnur
Get útvegað frá Belgíu 4000 nýjar stáltunnur 200
títra, þyngd 23 kíló. Afgreiðslutími 6 vikur.
Jón Heiðberg
Laufásveg 2 A. — Sími 3585.
Úsanngjöm bráðabirgðalög
] fyrir iðnaðinn
focinai^erð frá Iðnrekendagaaihandmu