Tíminn - 30.01.1948, Qupperneq 5

23 blað
TÍMINN, miðvikudaginn 28. jan. 1948
5
Föstud. 30. jan.
Skrif Morgunblaðs-
ins um verzlunar-
málin
Mörgum finnst ítök og
styrkur kommúnista hér á
landi svo mikill, að með ó-
líkindum sé, og er það að von-
um. En skýringin á fylgi
þeirra liggur meðal annars í
því, hvað Mbl. hefir fyrir þá
gert.
Það hefir lengi verið venja
Mbl., þegar fram hafa komið
umbótamál, sem því er illa
við, að eigna kommúnistum
það. í ráðleysi og rökþrotum
hefir þá verið hrópað um það,
að þetta væri kommúnismi,
ef verða mætti til þess, að
einhverjir hrekklausir og ein-
faldir menn, sem hefðu rétt-
mæta óbeit á harðstjórn og
einræði, snúi sér þá frá um-
bótamálunum með hryllingi.
Þessi vinnubrögð sín við-
hefir Mbl. ennþá. Nú segir það
að tillögur þeirra Sigtryggs
Klemenzsonar og Hermanns
Jónassonar að innflutnings-
leyfum verði úthlutað til
verzlana í hlutfalli við
skömmtunarmiða þá, sem
þær fá frá viðskiptamönnun-
um, sé skemmdarverkatilræði
kommúnista til að spilla hinu
borgarlega viðreisnarstarfi.
Það hefir aldrei sést einn
stafur um það í Mbl. hvernig
það ætlaði sér að framfylgja
fyrirheiti stjórnarsáttmálans
um endurbætta verzlunar-
hætti eftir öðrurn leiðum en
þessari. Og sízt myndi það
finna aðra aðferð lýðræðis-
legri en þá, að láta neytend-
ur sjálfa dæma um það,
hvernig þeir fái haganlegust
kjör. Þar kemur svo margt
til greina og má hér nefna
þetta: Verðlag, vörugæði, af-
greiðsla, búseta. Þetta allt
eru atriði, sem erfitt er að
meta fyrir hvern og einn á
opinberum skrifstofum, þó að
góðar séu. Og það mun aldrei
verða vinsælt, að ætla með
þeirri fyrirlitningu og van-
mati á almennu fólki, að það
sé ekki fært um að sjá hvað
þvi sé fyrir beztu í viðskipt-
um, að heimta opinbert vald-
boð um það, hvar það megi
verzla og hvar ekki. En það
eru einmitt tillögur Fram-
sóknarmanna í fjárhagsráði,
þær, sem Mbl. kallar nú
skemmdarverk kommúnista,
sem tryggja neytendum þetta
frelsi og þennan rétt.
Hér er því í fyrsta lagi hags
munamál og réttlætismál al-
mennings á ferð
í öðru lagi er þetta sér-
stakt hagsmunamál og rétt-
lætismál fyrir héruð lands-
ins utan Reykjavíkur, því að
það bráðabirgðaástand, sem
nú er, dregur frá þeim verzl-
unina enn meir en ella
myndi, eins og oft hafa verið
færð rök að hér í blaðinu.
1 þriðja Iagi er þetta hið
mesta réttlætismál fyrir verzl
unina innbyrðis. Það er hart
að reka vinsæla verzlun,
vegna þess að fólkið finnur
áð þar eru vandaðar vörur
með sanngjörnu verði og
vinna öll ábyggileg og við-
felldin, og fá þó ekki, vegna
■ERLENT YFIRLIT:
Oiæpalæknirinn Petiot
L®}«regla» sannaði á hasm 20 rnorð, en
sj|álfijí|’,kv«*iðsí Itanai hafa framið 63
í marzmánuði.; 1944 var lögreglan
í París kvödd .til þess að athuga
lítið íbúðarhús' í Rue Lesueur. Til-
efnið var það, að óvenjulega mikið
rauk úr skorsteininum og nágrann-
arnir undu reyknum illa. Lögregl-
an fékk þær upþlýsingar, að húsið
■'.■ssHR-'-
væri eign dr. Marcel Petiot og tæki
hann þar á moti sjúklingum sínum.
Lögreglan hriniai þegar heim til
dr. Petiot, eri“Tfitin bjó á öðrum
stað í borginnij--og bað hann að
koma á vettvafif. Hann lofaði því,
...
en koma hans dirðgst nokkuð. Reyk-
urinn fór vaxiíndi og ákvað lög-
reglan því að tirjötast inn í húsið.
Þegar lögregián' kom í kjallara
hússins blasti við henni óhugnan-
leg sýn, þvi að viðs vegar um gólfið
lágu sundurlimáðir líkamshlutar
og miðstöðin Vár l’ull af líkams-
hlutum, sem háfi verið kveikt í, og
stafaði reykurinn af því.
Nokkru eftir. 'áð lögreglan hafði
brotist inn í húsið, kom maður á
hjóli og kvaðát“hann vera bróðir
húsráðanda. Þégár hann fékk vitn-
eskju um, að lögreeian væri búin
að rannsaká': : Rjallarann, notaði
hann tækifærið :til að laumast inn
í mannþröngina-og lögreglan missti
af honum. Síðaf-' vitnaðist, að þetta
hafði verið dr. Petiot. Lögreglan
sá hann ekki aftur fyrr en m/b-gum
mánuöum síðár.'
Aftökustaðurinn.
í fyrstu var tiáldið, að lögreglan
hefði fundið hér, leynilegan aftoku
stað, sem annáðhvort Gestapo ða
mótspyrnuhreyfingin hefðu notað.
Við nánari athugun kom í Ijós,
að því gat tæþast verið til að
dreifa. Dr. Þetröi hafði lækninga-
stofu sína í útbyggingu, en íbúðin
í húsinu sjálfu tiafði bersýnilega
verið ónotuð. Prá lækningastofu
dr. Petiot lá ga.lf|úr inn í þríhyrnd-
an klefa. Dyrunum, sem voru inn í
hann, var lókáð með tveimur
hurðum og yájt/"aðeins hægt að
hreyfa þær' úfíjn frá. Auk þess
voru sýndardýfklefanum. — í
klefanum var hringingaftæki, sem
raunar var þój’jgkgnslaust, því að
engin bjalla fýl^di því. í loftinu
var rafljós, étiy kveikjarinn, sem
fylgdi því var í iircsta herbergi. Ör-
lítið gat var á'Vöggnum, sem -sneri
að þessu herbérgi, og mátti þaðan
fylgjast með þvi, sem gerðist í
klefanum, án þess að hægt væri að
veita því athygíi þar. Úr kjallaran-
um lá sorpleiðsíá ,út í Seinefljótið.
Bæði þessi og ' annar útbúnaður
bentu til þess, áð hér höfðu farið
fram öðru vísi 'áftökur en þær, sem
Gestapo og mþtspyrnuhreyfingin
höfðu haft um hönd. Það upp-
lýstist líka, aö þrcr höfðu ekki verið
gerðar í neitt shiáum stíl. Líkams-
hlutarnir, sem 'fþndust í kjallaran-
um, voru a. m. k. af fimm konum
og fimm karlnjþnnum. Auk þess
kom á daginn, ~áð ýmsir líkams-
hlutar, sem liöjþii fundist í Seine
1942, myndu háfþ komið frá kjall-
aranum í Rue .'fiesueur.
Fyrrverandi borg'arstjóri.
Við nánari athugun bárust bönd-
in alltaf meira og meira að dr.
Petiot, enda virtist líka hið skyndi-
lega hvarf hans staðfesta sekt
hans. Lögreglan tók því að rekja
æviferil hans og reyndist hann i
aðaldráttum þessi:
Petiot var fæddur í - Auxerre
1897, þar sem faðir hans var póst-
maður. Hann tók stúdentspróf ut-
anskóla, þegar hann var 18 ára
gamall, en áður var búið að víkja
honum úr tveimur skólum. Hann
var hermaöur í fyrri heimsstyrj-
öldinni og særðist þá á fæti og fékk
taugaáfall, sem varaði um skeið.
Eftir styrjöldina nam hann lækn-
isfræði og settist að í smábænum
Villeneuve-sur-Jonne, þegar hann
hafði lokið náminu. Hann varð
fljótlega vinsæll læknir og jafn-
framt tók hann að fást við opin-
ber mál. Það styrkti mjög aðstöðu
hans á því sviði, að hann var
prýðilega máli farinn, enda fékk
hann fljótt sæti í bæjarstjórninni
og var að lokum kosinn borgar-
stjóri.
Dvöl hans í Villeneuve-sur-Jonne
fékk hins vegar skuggaleg endalok.
Pyrst hvarf vinnukona hans á
skyndilegan og dularfullan hátt
eftir að hafa veriö sökuð um rán
og íkveikjutilraun hjá fyrri hús-
bændum sínum. Nokkru seinna
var framið morð á ríkri konu, sem
var ein af sjúklingum Petiots.
Morðið upplýstist aldrei, en einn
af vinum konunnar, sem lagði mest
kapp á rannsókn þess, dó skyndi-
lega eftir læknisaðgerð hjá Petiot.
Dauði hans var þá talinn eðlilegur.
Síðan fóru að_ gerast ýmsir grun-
samlegir þjófnv'ðir, m. a. í sjálfu
ráðhúsinu. Grunur ýmsra féll á
Petiot, en hann slapp þó við mál-
sókn. Eftir 10 ára dvöl í Villeneuve-
sur-Jonne flutti hann burtu, enda
myndi honum ekki hafa orðið vært
þar öllu lengur.
„Vinur“ flóttamanna.
Árið 1933 settist Petiot að í
París og tók upp lækningastörf.
Eftir nokkra dvöl þar, var hann
kærður fyrir þjófnað í bókaverzlun
í Latínuhverfinu, en því máli
lyktaði með áminningu eftir að
hann hafði gengið undir sálfræði-
lega athugun. Næstu árin gaí hann
sig einkum að því að lækna sjúkl-
inga, sem voru þjáðir af nautn
eiturlyfja, en raunar var lækningin
ekki fólgin í öðru en því, að hann
útvegaði þeim þessi eiturlyf áfram
gegn háu gjaldi. Lögreglan skarst
hvað eftir annað í leikinn, cnPetiot
hafði alltaf lag á að sleppa með
litla refsingu.
Hernám Frakklands skapaði
Petiot nýja og aukna möguleika.
Hann gerðist þá mikill vinur Gyð-
inga og ýmsra flóttamanna, sem
vildu komast úr landi. Margt manna
leitaði aðstoðar hans í þessum efn-
um og hann tók háar greiðslur
valdboðs ofaji;að, að færa við
skiptin út til samræmis við
það, sem fóllíið.óskar. Það er
ranglátt og hættulegt að búa
þannig að. . kjarnanum úr
; verzlunarstéttinni, einmitt
1 þeim mönnpm, sem mest
hafa til brunris að bera.
| I fjórða lagi er það nauð-
‘ synlegt fyrir :þá ríkisstjórn,
sem nú situr og Mbl. þyk-
: ist styðja, að hún beri gæfu
til að koma fram efndum á
loforðum sínum í þessum
málum. Einmitt með því, aö
gera það, sem almenningi er
til hagsbóta, og með því einu,
treystir hún sig í sessi.
Það er því ekki neitt hé-
gómamál fyrir stjórnarfarið í
landinu, þó að ekki sé lengra
litið, hvaða afdrif þetta mál
fær, og hversu lengi það verö
ur velkt fyrir Alþingi.
Petiot
fyrir. Aðstendendurnir veittu því
ekki heldur athygli þó að slíkir
menn hyrfu, enda var það eðli-
legt. Lögreglan gerði það ekki held-
ur, því að mannhvörf voru tíð á
þessum árum ýmsra ástæðna vegna.
Fullar heimildir telur lögreglan sig
hafa fyrir því, að dr. Petiot beri
ábyrgð á hvarfi 26 manna, er hafi
endað líf sitt með einum eða öðr-
um hætti í híbýlum hans.
Réttarhöldin yfir Ptiot.
Jafnframt því, sem lögreglan
vann að því að afla þessara upp-
lýsinga, hélt hún uppi fyllstu leit
að dr. Petiot. Loks í september 1944
tókst henni að klófesta hann. TjTann
hét þá orðið Valery liðsforingi og
var orðinn sveitarforingi í mót-
spyrnuhreyfingunni. Réttarhöldin
yfir Petiot eru talin ein hin ein-
stæðustu í sögunni. Hann kvaðst
ekki hafa orðið 26 mönnum að
bana, heldur 63, og hefði í öllum
tilfellunum verið um fólk að ræða,
sem var í þjónustu Þjóðverja og
hélt uppi njósnarstarfsemi um
mótspyrnuhreyfinguna. Sér hefði
því boriö skylda til þess sem góðum
Frakka að stytta þessu fólki aldur,
enda hefði mótspyrnuhreyfingin
tekið fjöida fólks af lífi af þessum
ástæðum, án dóms og laga. Réttur
sinn hefði verið hinn sami og
hennar. Hann kvaðst hafa yfir-
heyrt fórnardýr sín í Rue Lesuer,
en síðan ráðið þeim bana með
skambyssu eða leynilegu vopni, sem
hann vildi eklci segja nánar frá.
Líkin kveðst hann hafa flutt burtu
og grafið í skógum hér og þar.
Líkamshluti þá, sem fundust í
kjallaranum í Rue Lesueur, kvað
hs,nn Gestapo hafa flutt þangað,
er hann var fangi hennar frá því
í maí 1943 og þangað til í janúar
1944, og væru þeir sér alveg óvið-
komandi.
Við nánari athuguti reyndist það
eitt rétt í framburði Petiots, að
hann hafði verið fangi Gestapo og
stafaði það af þeim orðrómi, sem
hann hafði komið á kreik um það,
að hann hjálpaði flóttamönnum.
Allt annað í framburði hans reynd-
ist rangt. Alit það, sem hann sagði
um samband sitt við mótspyrnu-
hreyfinguna á þeim árum, sem
morðin voru framin, reyndist rangt.
Það upplýstist líka um marga þá
menn, sem hann hafði myrt, að
þeir gátu ekki hafa verið njósnar-
ar Þjóðverja. Þegar þessar sannan-
ir voru lagðar fyrir Petiot eða
þegar lögreglunni haföi tekizt að
gera hánn tvísaga, greip hann til
þess ráðs að þegja. Það var alveg
sama hvaða ráðum lögreglan beitti
til þess að fá hann til að svara.
Hann þagði vandlega við öllum
spurningum, sem hann taldi sér
óheppilegar. Sannanirnar gegn
honum voru hins vegar svo sterkar,
að dómurinn gat ekki farið nema
á einn veg. Þann 4. apríl var hann
dæmdur til dauða og dómnum full-
nægt fám dögum seinna.
Var hann hvorki sinnis-
veikur né vitskertur?
Þótt ekki sé lengra liðið frá
(Framhald á 6. síöu)
Innkaupastofnim
ríkisins
í stefnuyfirlýsingu núv.
ríkisstjórnar er lofað ýmsum
aðgerðum í verzlunarmálun-
um. Allir kannast við loforð-
in um „að láta þá sitja fyrir
innflutningsleyfunum, sem
bezt og hagkvæmust inn-
kaup gera“. f sama kafla
stjórnarsáttmálans er því
einnig lofað, að „sérstök
innkaupastofnun á vegum
ríkisins verði sett á stofn og
annist hún innkaup til rík-
isstofnana (vita, hafna,
vega- og brúargerða, verk-
smiðju, opinberra bygg'itiga,
sjúkrahúsa, skóla og fl.).“
í samræmi við þessa yfir-
lýsingu sjórnarsáttmálans
voru sett lög á Alþingi í fyrra
vetur um innkaupastofnun
ríkisins. Virðist þannig vera
vel af stað farið, énda er hér
um mikið nauðsynjamál að
ræða, þar sem umræddar
vörur eru nú yfirleitt fluttar
inn af heildsölum, sem leggja
á þær fyllstu álagningu. Fer
þannig mikið fé ríkisins for-
görðum algerlega að þarf-
lausu.
Síðan lögin um innkaúpa-
stofnunina voru sett, hefir
ekki bólað neitt á frekari
efndum þessa stjórnarloforðs,
enda þótt ár sé nú liðið síð-
an stjórnin kom til 'valda.
Ýmsar sögur ganga um
það, hvað muni vaida þess-
ari löngu töf á framkvæmd
laganna um innkaupa
stofnunina. Sumar eru á þá
leið, að ýmsir forráðamenn
Sjálfstæðisflokksins hafi hót
að fulllum friðslitum, ef dreg
inn yrði spónn úr aski
heildsalanna með þess-
um hætti. Aðrar eru
á þá leið, að ágreiningur
hafi risið um það í stjórn-
inni undir hvaða ráðuneyti
innkaupastofnunin ætti að
heyra. Viðskiptamálaráð-
herra hafi talið, að hún ætti
að heyra undir sitt ráðu-
neyti, enda virðist það eðli-
legt og sjálfsagt. Fjármála-
ráðherra hafi hins végar
krafizt bess, að ráðuneyti
hans fengi umráð yfir inn-
kaupastofnuninni. Meirihluti
stjórnarinnar hafi verið því
fylgjandi, að stofnunin heyrði
undir viðskiptamálaráðu-
neytið, en forsætisráðherra
hafi þó ekki viljað láta at-
kvæði í ríkisstjórninni skera
úr, og því ákveðið að skjóta
því til úrskurðar hæstaréttar,
hvort ráðuneytið ætti að
ráða yfir innkaupastofnun-
ínni. ÍJrskurður hæstaréttar
mun ófenginn enn.
Ilér skal enginn dómur
lagður á það, hvað hæft sé
í þessum sögusögnum. Það
eitt er víst, að innkaupa-
stofnunin er ekki tekin til
starfa. Og ekki virðist bóla
neitt á því, að hún sé í fæð-
ingunni.
Ein stétt er vafalaust á-
nægð yfir þessu, heildsalarn-
ir. Þeir hafa grætt verulega
á þessum drætti á síðastl.
ári, þar sem opinberar fram-
kvæmdir voru þá mjög mikl-
ar. Þeir munu einnig græða
í ár, því opinberar framkv,
munu verða með meira móti.
Hins vegar tapar það opin-
bera á þessum drætti og rík-
isstjórnin tapar áliti, þar
sem hún virðist hér feta í
fótspor fyrirrennara síns, að
setja lög, sem henni er ekki
alvara með aö framkvæma.
Slíkt háttalag er að verða
(Framhald á 6. siðu)