Tíminn - 04.02.1948, Blaðsíða 3

27. Mað
TÍMINN, migvikuðagimm 4. fehr. 194<
3
Rekstrargjöld ríkisins verða að lækka
Pramh.
Hóflítil fjölgun
embcetta.
Tillögur til sparnaðar í
opinberum rekstri eru ekki
nýtt mál. Fjárveitinganefnd
og einstakir þingmenn hafa
oft á undanförnum árum vak
ið athygli á, að við hefðum
ekki efni á að sóa þannig fé
né mannafla, eins og gert hef
ir verið, en þrátt fyrir það
hafa lög eftir lög verið sam-
þykkt um stofnun nýrra em-
bætta, sem í byrjun hafa oft
að vísu ekki verið talin sér-
lega kostnaðarsöm, en margt
hefir svo hjálpað til, að kostn
aðurinn hefir ótrúlega fljótt
aukizt og margfaldast. Vill oft
svo verða, að ýmsum finnist
árangur af störfunum vera í
öfugu hlutfalli við aukinn
kostnað. — Þá eru talin dæmi
til þess, að ríkisstofnanir hafi
verið svo ákafar í að fjölga
starfsliði sínu, að þess hafi
ekki einlægt verið gætt jafn-
hliða, hvort hinn nýi starfs
maður eða menn gætu fengið
viðunandi vinnuaðstöðu inn-
an þeirra veggja, sem stofn-
unin hafði til umráða.
Starfsmannaskrd.
Það mun vera síendurtek-
in krafa allra fjárveitinga-
nefnda, sem starfað hafa um
mörg undanfarin ár, að hún
fengi í sínar hendur launa-
og starfsmannaskrár, svo að
nefndin gæti á hverjum tima
fylgzt með þróuninni í þelm
málum.
Núverandi fjárveitinga-
nefnd hefir marg ítrekað
þessa sömu beiðni og jafn-
framt óskað þess, að skýrsl-
an sýndi, hve mikill hluti
launanna væri eftirvinnu-
kaup. Þetta hefir ekki frekar
venju borið árangur. Verður
að segja, að það gengur
hpeyksli næst, að fyrir Al-
þingi ár eftir ár sé haldið
svona löguðum upplýsingum,
sem eru undirstaða þess, að
heilbrigðu aðhaldi verði vicS
komið í þessum málum. Fyr-
ir stríð átti Alþingi aðgang
að svona skýrslum og þótti
nauðsynlegt. Eins og þróunin
hefir síðan orðið í starfs-
mannahaldi og launagr., þá
eru þær nú alveg óumflýjan-
legar. Til þess að kippa þess-
um sjálfsagða hlut í lag er
því ekki annað sjáanlegt en
að setja verði lög um, að
hverju fjárl.frv. skuli fylgja
slík sundurliðuð skrá yfir
starfsmannahald og launa-
greiðslur á öllum opinberum
skrifstofum og rikisfyrirtækj-
um.
Sparnaðarfyrirœtlanir
ríkisstjórnarinnar.
Eins og komið er, geri ég
mér ekki neinar -vonir um, aö
hægt verði við samþykkt
þessara fjárlaga að reikna
með teljandi sparnaði á rík-
isrekstrinum í þeim greinum,
sem ég hefi hér gert að um-
talsefni. Annað mál er það,
að hæstv. ríkisstjórn mun
væntanlega eftir sem áður
reyna að framkvæma á þessu
ári allan hugsanlegan sparn-
að, m. a. með afnámi eftir-
vinnu og lengingu vinnu-
tíma. Verður svo jafnframt
að vænta þess, að rösklega
verði unnið að athugun og
undirbúningi frekari sparn-
aðar, sem ríkisstjórnin mun
og hafa haft í huga með skip-
jÚtvarpsræða Halldórs Ásgrímssonar við fyrstu umræðu nýja
fjárlagafrumvarpsins 2. þ. m.
un svokallaðrar sparnaðar-
nefndar. Kann ég ekkert frá
störfum hennar að segja,
en allir nefndarmennirnir
munu vera opinberir starfs-
menn, sem viðbúið er að séu
hlaðnir öðrum störfum. Hygg
ég að óumflýjanlegt sé fyrir
hæstv. ríkisstjórn að breyta
að einhverju leyti til og setjaí
nefndina eitthvað af mönn-
um, sem ekki hafa öðru að
sinna en þeim verkefnum,
sem fyrir nefndinni liggja.
Ef það er rétt, að ekki sé
að vænta teljandi sparnaðar
í ríkisrekstrinum á þessu ári,
er augljóst, að útgjöldin verða
ekki þann veg færð niður
svo fullnægjandi sé. Reynist
það svo, að ekki verði hægt
að afla nýrra tekna til að
mæta fyrirsjáanlegum rekstr
arhalla eða þá að slíkar tekj-
ur hrökkvi ekki til, þá virðist
ekki nema ein leið eftir og
hún enganvegin góð, þ. e. að
færa eitthvað niður kröfurn-
ar um hækkun fjárveitinga
til aðkallandi verklegra fram
kvæmda, jafnframt því, að
hlutfallsleg lækkun eigi sér
stað á ýmsum öðrum gjalda-
liöum fjárlaganna, svo sem
fjárframlögum samkv. ýms-
um þeim. iögum, sem leggja
ríkissjóði gjaldabyrðar á herð
ar. Með öðrum orðum, að
samþykkt væri takmörkuð
frestun á framkvæmd þeirra
laga
Greiðsluhallinn
á fjárlögunum.
Setjum nú svo, að á þenn-
an hátt verði hægt að færa
útgjöldin svo niður, að hægt
verði að afgreiða rekstrar-
hallalaus fjárlög, sem heldur
verður ekki undan komizt, þá
er eftir að sjá við þeim
greiðsluhalla, sem ráðgerður
er í fjárl.frv. Mér skilst, að
þær greiðslur, sem valda þess-
um halla, verði ekki inntar af
hendi með öðru af tvennu eða
hvorutveggja, rekstraraf-
gangi, sem kæmi fram við að
tekjur færu verulega fram úr
áætlun, eða þá lántökum. Von
ir um, að tekjur ársins fari
fram úr þeirri áætlun sem
fyrir liggur, ætla ég ekki frek
ar að ræða, enda mun það
svo, að þeirra mundi þá gjarn
an þörf, því að fæstum fjár-
málaráðherrum mun hafa
tekizt að halda útgjöldunum
svo niðri, að ekki hafi þurft
eitthvaö að fara fram úr á-
ætlun og einlægt má búast
við, að til falli óhjákvæmi-
legar greiðslur, sem ekki hef-
ir verið ráð fyrir gert. Á þetta
bendi ég, án þess að vilja þar
með draga úr þeirri kröfu,
aö öllum slíkum umfram-
greiðslum verður að stilla
miklu meira í hóf en gert var
í tíð fyrv. stjórnar. En hverf-
um aftur að greiðsluhallan-
um. Ef svo reynist, að Alþingi
og ríkisstjórn sýnist rétt áð
draga ekki úr greiðsluhallan-
um með því að lækka eitt-
hvað framkvæmdaútgjöldin
á 20 grein, þá er úílit fyrir
allt aö 28 milj. halla, sem gera
verður ráð fyrir að, jafna með
lánsfé. Er þá komið að skulda
málum ríkissjóðs og lántöku-
möguleikum.
Lausaskuldir
ríkisins.
Hæstv. fjármálaráðherra
hefir nú farið inn á það mál
og vafalaust stuðst þar við
nýjustu upplýsingar. Hins
vegar byggi ég á tölum frá
því í byrjun desember s.l.
Mismunur sá, sem kann aö
koma fram, sýnir þá breyt-
ingarnar sem átt hafa sér stað
frá þeim tíma til þessa dags.
I byrjun s.l. des. voru lausa-
skuldir rikissjóðs við Lands-
bankann. (Ég tala hér ekki
um föst umsamin lán), sem
hér segir: Yfirdráttur á hlpr.
í eigin þarfir nál. 35 milj.
Sams konar skuldir v/ýmsra
ríkisfyrirtækja nál. 11,3 milj.
Skuldir v/togarakaupa tæpl.
16 milj. do. v/bygg.framkv.
síldarverksm. síðustu ár tæpl.
14 milj. Samkvæmt þessu
voru þá skuldirnar við Lands
bankann i s.l. des. meira en
76,5 milj. kr. Af þessu er gert
ráð fyrir að skuldir vegna
togarakaupa verði greiddar
af togaraeigendum jafnóðum
og hin nýju skip koma til
landsins, og virðist þá ríkis-
sjóður þurfa að svara fyrir
meir en 60 milj. kr.
Ógreiddar kröfur.
En með þessu er ekki alit
búið. Á ríkissjóði hvíla auk
þessa eftirtaldar kröfur:
Oloknar fiskábyrgðargreiðsl-
ur frá 1947 nál. 18—20 milj.
Tillag til Ræktunarsjóðs
10 milj., tillag til Landnáms
sjóðs 5 rnilj., Stofnlánadeild-
in 30—40 milj. og að síðustu
kreppulán sildarútv. 1947 5
milj. Þessar upphæðir nema
samtals 70—80 milj. kr. Það
munu því vera nál. 130 milj.
sem hvíla á ríkissjóði, ýmist
sem iausaskuldir fallnar í
gjalddaga, ógreiddar kröfur,
sem einnig eru áfallnar og ó-
fullnægðar skuldbindingar
um fjárframlög, eða fjárút-
vegun í þarfir opinberra láns
stofnana. Og af þessari fúlgu
eru yfir 80 milj. sem senni-
lega verða allar, eins og kom-
ið er, að teljast skuldir ríkis-
sjóðs.
Það virðist því svo að
hæstv. ríkisstjórn eigi erf-
itt verk framundan, þar sem
hún þarf aö útvega ríkissjóði
lán, sem nema nál. 80 milj.
króna, til þess að hægt sé að
koma lausaskuldum ríkisins
fyrir á viðunandi hátt, og
auk þess að útvega ýmsum
lánsstofnunum 40—50 milj.
Þar við bætist svo lánaþörf
ýmsra fyrirhugaðra fram-
kvæmda lögum samkvæmt.
Ekki verður nú sagt að
glæsileikanum sé fyrir að fara
í þessu efni og samt leyfa
sumir sér að halda því fram
að erfðasyndin sé ekki til.
Loftarðu þessu,
Pétur?
Loftarðu þessu Pétur var
eitt sinn sagt í öðru tilefni.
Það er ástæða tii að hafa á-
hyggjur af því, hvort ríkis-
stjórninni tekst að útvega
þessi lán, og svo ekki síður
hinu, hvort ríkissjóöur rís
undir þessum böggum og ef
svo þarf að bæta þar á ofan
vænum skuldapinkli vegna
þessara fjárlaga. Og svo koma
lögboðnar ábyrgðir, sem geta
valdiö ófyrirsjáanlegum út-
gjöldum. Hvað sem öðru líð-
ur, virðist hér koma skýrt í
ljós, að ekki sé hægt að ganga
lengra á þeirri braut, að
fleyta ríkissjóði sífellt áfram
á þann hátt, sem orðið hefir
að gera að undanförnu. Auð-
vitað verður að finna ráð til
þess að skipuleggja lánamark
aðinn þann veg, að hægt sé
að koma þessum hálfgerðu
óreiðuskuldum svo fyrir i
föstum lánum að við megi
una. Er þetta engan vegin létt
verk, þar sem erfitt kann að
vera að binda í löngum ríkis-
lánum svo mikið af því fé,
sem bankarnir haj?a nú yfir
að ráða. — Þessar skuldir
ríkissjóðs eru meðal þeirra
spora, sem í ljós eru komin
eftir hrundans fyrrverandi
stjórnar. Spor, sem lengi eiga
eftir að hræða. Spor, sem
þessi kynslóð og þær næstu
eiga eftir að bera margar
drápsklyfjar í áður en upp
eru fyllt.
Aflei'ðingarnar
af stefnu fyrr-
verandi stjórnar.
Ef til vill hugsar einhver
sem svo: Fár bregður því
betra, ef hann veit hið verra.
— Það skiptir svo litlu máli
í þessu sambandi, þótt fyrrv.
stjórn hafi viljað eitthvað vel
gera. — Stjórnarstefnan —
hennar vöggugjöf og vega
nesti — var þann veg, að allt,
jafnvel í eðli sínu góðir hlut-
ir, hlaut að snúast í höndum
hennar til verri vegar en til
var ætlast og því fór sem
fór.
Það yfirlæti og Börsons-
bragur, ásamt barnalegri
bjartsýni, sem einkenndi
fyrrv. stjórnarstefnu, gat ekki
góðri lukku stýrt. Það var ekki
verið að gá til veðurs, þótt
vitað væri, að margar blikur
væru á lofti og allra veðra
von, og varnaðarorð annarra
voru að engu höfð. Verðbólg-
an og fylgifiskar hennar
fengu óhindrað að grafa und
an fjárhag þjóðarinnar. Þeirri
villutrú var haldið að mönn-
um, að dýrtíðin væri harla
góð og meðal annarra
kosta hennar væri, að hún
jafnaði þjóðartekjunum með-
al þegnanna eins og æfð hönd
dreifir áburði á völl. — Af-
leiðingar þess, hvernig hald-
ið var á fjármálum þjóðar-
innar er nú að verða öllum
hugsandi mönnum ljós. All-
ur erl. gjaldeyrir er þrotinn
og allt heilbrigt atvinnulíf í
rústum. Með fjárframlögum
úr ríkissjóði og alls konar
skuldbindingupi langt fram
yfir raunverulega getu, hefir
verið, og er, reynt að halda
öllu á lofti. Hinn eiginlegi
rekstrarkostnaður ríkisins og
önnur útgjöld hafa hækkað
ár frá ári og miklar umfram-
tekjur hafa horfið jafnóðum
að sumu leyti í útgjaldahít
misheppnaðra fjármálaævin-
týra. Á veltiárunum gat rík-
issjóður því aldrei safnað
neinum varasjóðum til lak-
ari ára, heldur skuldum, en
„lífið“, eins og sumir mundu
(Framhald á 6. síðu)
„Gjaldeyrisskortur
og grautarskólar”
Svar til Ólafs Gunnarssonar
Herra ritstjóri:
Má ég minnast litillega á
grein í blaði yðar, þann 28.
janúar, síðastl., er nefnist
„Gjaldeyrisskortur og graut-
arskólar", skrifuð. af ein-
hverjum Ólafi Gunnarssyni
frá Vík í Lóni, sem ég veit
ekki nánar deili sp en hann
virðist vera í Danmörku eftir
greininni að dæma.
Ég verð að segja það fyrh
mitt leyti, að ég hefði haldið
að blað samvinnumanna r
íslandi hefði nægilegt af góðu
efni og annað að gera við
rúm blaðsins, heldur en Ijá
rúm rógburði einhverra lítt
siðaðra skriffinna úti í lönd-
um, sem engjast sundur o”'
saman af öfund yfir því, að
aðrir njóti sama réttar o"
þeir, hvað viðvíkur hlutdeild
í erlendum gjaldeyri, sem
þeir telja sig hafa-forréttind'
til að njóta, að því er séð
verður á slíkum skrifum.
Annars er það svo, að það
er eins og höfundur nefndrar
greinar hafi pottlok fyrir
himinn og er því ekki að
undra, þó hann stagist á o-
ájád ekk,i annað en graut.
Væri þó hægt að fyrirgefa
það, ef grautargerð han-
væri ekki viðbrunnin af alver
sérstakri óvild og mögnuð af
lítilsvirðingu, sem nálgast
fyrirlitningu í garð þeirra
stúlkna, sem farið hafa utan
til matreiðslunáms og marg-
ar hverjar eiga sjáifsagt efti’’
að verða húsmæður á íslandi
og mæður íslenzkra barna.
Orðbragðið og andinn í greir.
inni minnir annars frekar á
naut í flagi en siðaðan mann
og er því ekki við góðu að
búast.
Ekki getur sá, er þetta rit-
ar, séð nokkuð við það að
athuga, þó íslenzkar stúlkur
fari utan til matreiðslunáms
og fái til þess, gjaldeyri. Virð-
ist ekkert vera við það að at-
huga að fólk læri sem flest
og þá einnig, hvernig matur
er búinn til erlendis, ef því
er að skipta^ En ekki skil ég,
hvernig greinarhöfundur
hugsar sér að þær fari til
þess að læra að matbúa ís-
lenzka rétti, nema í þeim til-
fellum, sem þeir kunna að
vera eins eða svipaðir.
Varla verður þaö efað,
hvor fari betur með gjald-
eyri sinn, stúlkurnar, sem
rétt komast í og úr skólanum,
af því, að mér skilst af grein-
arhöfundi, að þær fá ekki
nægan gjaldeyri til þess að
geta kynnzt danskri menn-
ingu almennt, heldur en hin-
ir, sem eyða tíma sínum og
gjaldeyri þar með til þess að
skrifa níðgreinar í íslenzk
blöð um samlanda sína er-
lendis, og belgja sig, í sama
orðinu, út yfir því, hvað þeir
hinir sömu hafi drukkið mik
ið í sig eða tileinKað sér af
danskri menningu.
Ég tel mjög miður, að^??ein
eins og sú, sem hér hefir
verið rædd, skuli birtast í
blaði, sem ber vii’ðingu fyrir
sjálfu sér og málstað sínum.
Það græðir enginn maður,
stefna eða flokkur á jafn lé-
legum skrifum og hér hafa
verið rædd. Það er þá líka
gersamlega ósamboðið sam-
vinnuhugsjóninni, að mál-
flutningur eins og sá, sem
(Framhald á 7. sí'ðu)