Tíminn - 04.02.1948, Blaðsíða 5

27. blaff
TÍjVIINN, miffvikudaginn 4. febr. 1948
5
Miðvihud. 4. fehr.
Fjárlagafrumv. og
fjármálaráherrann
ERLENT YFIRLIT:
Helzt eru tiliiefiidir }>elr Moloíoíf. Zdanoff,
lícria og Malenkoff
Morgunblaðið birtir fjár
lagaræðu fjármálaráðherrans
undir þeirri fyrirsögn, að
fremsta skylda Alþingis sé að
draga úr opinberum útgjöld-
um en efla framleiðsluna.
Þetta er orð að sönnu og
hefði vel mátt heyrast fyrri.
En svo brýna og beina skyldu,
sem Alþingi hefir í þessum
málum, er þó forystuskyldan
hjá ríkisstjórninni sjálfri og
þá fyrst og fremst fjármála-
ráðherranum. Það er hann
sem á að vísa Alþingi veginn
og marka stefnuna við þessi
áríðandi skyldustörf. Til þess
eru m. a. ríkisstjórnir, að þær
marki stefnu Alþingis.
Því miður verður nú ekki
sagt, að þessi forysta þings-
ins hafi nú reynzt svo örugg
og ákveðin sem skyldi. Um
það ber hið nýja fjárlaga-
frumvarp greinilegt vitni. Þar
er ekki gegnt hinni „fremstu
skyldu Alþingis" að „draga
úr opinberum útgjöldum en
efla framleiðsluna.“
Plestir rekstrarútgjaldalið-
ir fara hækkandi í þessu
frumvarpi, en mörg framlög
til framleiðslunnar eru lækk-
uð eða þeim er sleppt. Það
er full uppgjöf í því að af-
greiða fjárlögin þannig, eins
og málum er nú komið. Von-
in um leiðréttingu er hins
vegar ekki mikil, ef fjár-
málaráðherrann skorast und
an því að stýra liði sínu til
sigurs, því að það er hans
hlutverk. Hitt á ekki fjár-
málaráðherra að gera, þegar
hann fær frest til að leggja
fram nýtt frumvarp, að
leggja fram undanhalds frum
varp og segja síðan við liðs
menn sína, að. nú sé það
þeirra skylda að vinna sig-
urinn.
Eins og menn sjá af ræöu
Halldórs Ásgrímssonar eru
ýmsir lögbundnir útgjalda-
liðir til verklegra fram-
kvæmda áætlaöir lægri en
nokkrar líkur eru til að þeir
verði. Hvaða ástæða er til
dæmis tii þess, að gera ráð
fyrir stórfelldri lækkun á
jarðabótastyrk eða vegavið-
haldi? Annars vegar eru lög-
bundin framlög til þeirra
framkvæmda, sem búiö er að
vinna. Hins vegar nauðsyn-
leg framlög til að halda þjóð-
vegakerfinu umferðafæru.
Það er ástæðulaust að gera
lítið úr þeim erfiðleikum, sem
á því eru nú, að ganga frá
fjárlögum ríkisins, svo að
sæmilegt sé. Sízt af öllu er
ástæða til þess fyrir Fram-
sóknarmenn, sem hafa varað
við hættunni af stjórnar-
stefnu undanfarinna ára. En
það er engin lausn að loka
augunum fyrir staðreyndun-
um og búa til áætlun, sem
auðséð er að ekki getur orð-
ið að veruleika.
Afkoma síðasta árs er
þannig, að þrátt fyrir mikl-
ar tekjur, ukust lán og lausa-
skuldirnar um margar millj.
króna. Nú er hins vegar svo
komið, að engar líkur eru til
þess, aö tekjurnar fari yfir-
Fyrir nokkru siSan var skýrt frá
pví í ýmsum Nórðurlandablööum,
að sá læknir Svía, sem er talin
færastur í krabbameislækningum,
hefir verið fenginötil Moskvu, án
verulegs fyrirvaraj-og myndi or-
sökin sú, að eiííhver háttsettur
maður myndi þurfa rannsóknar
eða lækningar við. Yfirleitt var
gizkað á, að hér væri um Stalin
sjálfan að ræðav'en-engar sann-
anir hafa fengizif’fyrir fyrir því,
en hins vegar hafa' gengið um hann
ýmis konar veikinöásögur seinustu
missirin.
Hvað, sem hæft. kann að vera
í veikindasögunum -gm Stalín, er
hitt þó víst, að h'dnn er orðinn 68
unni til lengdar, heldur færðir til,
svo að þeir ættu þess hvergi kost
að ná verulegu sterkum ítökum.
Zdanoff, Beria og
Malenkoff.
Þeir þrír menn, sem líklegt er,
að Molotoff yrði að deila völdum
með fyrst um sinn, eru Zdanoff,
Beria og Malenkoff.
Zdanoff (52) ára) hefir um langt
skeið verið einn nánasti samstarfs-
maður Stalins og oft verið kallað-
ur „rauði prinsinn," því að ýmsir
hafa talið, að Stalin kysi hann
helzt sem eftirmann sinn. Það var
hann, sem stjórnaði vörnum Len-
ingrad á stríðsárunum, og þótti
ára gamall, og því 'getur þess verið ; þá sýna mikla stjórnsemi og dugn-
stutt að bíða, að hann falli frá eða að. Hann var aðalfulltrúi Rússa á
forfallist á annan hátt. Getgát-J stofnfundi hins nýja Alþjóðasam-
urnar um það, hver muni verða bands kommúnista síðastl. sumar
eftirmaður hans, íara því stöðugt og var í forsæti á fundinum. —
Starfsemi kommúnistaflokkanna
utan Rússlands virðist nú heyra
sérstaklega undir hann og- er hann
því raunverulega valdameiri en
vaxandi.
Molotoff er nú tálin ganga
næstur Stalin. *
Flestum bláðáöiönnum, sem ' Molotoff á sviði utanríkismálanna
þekkja til máléfna Rússlands, | Beria (49 ára) heiri einnig notið
kemur saman um, að fyrst í stað mikils trausts Stalins og kann það
mun engin geta fýllt sæti Stalins, ’ að stafa að einhverju leyti af
er hann fellur frá.'likt og varð líka því, að þeir eru báðir ættaðir frá
eftir fráfall Lenins. Þá urðu átök Georgíu. Bería fékk það hlutverk
um það, hver skyldi verða ein- að stjórna rússnesku leynilögregl-
valdi Rússa, og lýktaði þeim raun- unni, þegar „hreinsanirnar" voru
ar ekki fyrr en-’eftir mörg ár, er mestar á árunum fyrir styrjöldina,
Molotoff.
mannaskiptum einum saman, enda
eru Rússar vanir einræði frá fyrstu
tíð og kunna því vel að hafa ein-
hvern þjóðhöfðingja eða einræð-
isherra, sem þeir geta dýrkað og
sett traust sitt á, þegar illa gengur.
Utanríkisstefna Rússa örsakast af
landfræðilegum og sögulegum að-
stæðum og þeirri yfirgangssemi,
sem hefir einkennt rússneska vald-
hafa um langt skeið og kom engu
síður fram hjá keisarastjórninni
en . kommúnistum nú. Mannaskipti
í æstu embættum Rússlands eru
því ólíklegar til að breyta henni.
En að því leyti, gætu mannaskiptin
þó eitthvað veikt afstöðu Rússa,
ef þeim fylgdu hörð átök
um völdin og verulegar róstur
heima fyrir.
þeim lauk með sígihi Stalins. Síðan
hefir Stalin unnið jáfnt og þétt að
því, að treys'ta fylg'i sitt og álit
hjá þjóðinni, encfá má heita að
hann sé eins kónar þjóðardýrðling-
ur Rússa og jáfrivél tignaður meira
en keisarinn á siníim tíma. Hann
hefir hins vegáí'i áigan ákveðinn
eftirmann til þessé'að. taka við af
sér, eins og keisarinn, og þott em-
hver hreppi þaú formleg völd, sem
Stalin hefir nú. 'getur hann ekki
fyllt þann sess ú 'hugum og hjört-
um þegnanna, sem Stalin skipar
nú, og gerir hann' framar öðru að
æðsta manni Russa-.
Margir telja' iíkíegt, að félli Stal-
in frá fljótlega’: jriýndi Molotoff
erfa hin formlégU’voíd Stalins eða
réttara sagt forsætisí'áðherrasætið.
Við flest hátíðleg'tækífæri er hon-
um teflt frgm vitt híið Stalins og
rússnesku blöð'ín ’heíga honum mest
rúm, næst á eftir Stalin. Hins veg-
ar myndi Molótoff tæpast hreppa
þau raunverulegu völci, sem Stalin
hefir nú, heldur yrði' hann að deila
þeim meö tveimur eða þremur
öðrum valdamestum mönnum So-
vétríkjanna og hsfegjega gæti hafist
reipdráttur milli þeirra um það,
hver ætti að verða valdamestur I
framtíðinni. Til yiðbótar kynni svo
herinn að blanda ser í þá deilu,
þegar stundir liðu tram, enda þótt
forráðamenn kommúnistaflokksins
hafi gert sitt Itrasia til þess að
reyna að halda hCrshöfðingjunum
utan stjórnmálahöa- og jafnframt
reynt að haga þyl 'þannig, að engin
einn þeirra fengi.uf mikið álit og
völd. Þess vegna. bafa þeir aldrei
verið látnir gégná' sömu valdastöð-
1 ■!' --------------------------------
og raunverulega ræður hann mestu
um lögreglu- og öryggismáiin, þótt
hann hafi látið formlega af yfir-
stjórn leynilögreglunnar. Vegna
starfs síns á undanförnum árum,
hefir Bería mjög sterka aðstöðu,
þar sem nánir samstarfsmenn hans
skipa flestir valdamestu embættin
innan lögregluliðs og leynilögreglu
Sovétríkjanna. ,
Malenkoff (47 ára) er sá þeirra
manna, sem hefir komið einna
minnst við sögu, en hann er einn
af aðalriturum kommúnistaflokks-
ins, en það var sú staða, sem Stalin
gengdi á stjórnarárum Lenins. —
Malenkoff hefir nú sama hlutverk
á hendi og Stalin gengdi þá, en
það er að hafa aðalumsjón með
vali helztu trúnaðarmanna flokks-
ins. Þessi aðstaða reyndist Stalin
góð til framdráttar, og má vera
að hún reynist Malenkoff það
einnig, en hann er sagður bæði
duglegur og hygginn.
Annar af aðalriturum kommún-
istaflokksins, sem einnig hefir ver-
ið nefndur í þessu sambandi og
stundum hefir verið talin væntan-.
legur eftirmaður Stalins, er A. A.
Andreyev. Frekar lítið hefir þó
borið á honum í seinni tíð.
Raddir n.ábúann.a
MorgunblaSiff skýrir frá
því í forustugrein í gær, aff
ríkiff þarfnaSist 170 milj. kr.
lánsfjár til aS fullnægja lög-
gjöf -seinustu ára og jafn-
framt hafi hún bundiff ríkiff
í ábyrgðir, sem nema samtals
284 milj. kr. Um þetta segir
blaffið:
„Þessar tölur sína að. enda
þótt rekstrarrcikningur ríkis-
sjóðs hafi undanfarin ár sýnt
góða afkomu, þá eru þó þau
ummæli f jármálaráðherra, að
Alþingi hafi í f jármálastjórn
sinni undanfarin ár teflt á tæp-
asta vaðið, bersýnilga réttmæt.
Hinar víðtæku lánsheimildir og
háu rílcisábyrgðir bera það
greinilega með sér.
En enda þótt segja megi að
þingið hafi verið fuil greiðvikið
á þessar samþykktir cr þó á
það að líta að ásóknin frá þjóð-
inni á hendur því hcfir verið
mikil. Þörfin fyrir lánsheimildir
og ríkisábyrgðir hefir verið
Stefnan verffur óareytt.
Hvernig, sem þetta mál um eftir-
mann Stalins kann aö leysast,
kemur flestum kunnugum saman
um það, að stefna Rússa muni
verða hin sama, bæði í utanríkis-
málum og innanríkisnrálum og
hún er nú. Hinir innri stjórnar
hættir eru ornir svo fastir í sessi,
að þeim verður ekki þokað með
og gjöldin erií ásetluð í þessu
frumvarpi, eru þár ýms fram-
lög til verklegra fram-
kvæmda, sem eru alltof lág.
Það þarf þvi enginn að
halda ,að fjáflögin séu nú
komin í það liöff, að Alþingi
geti afgreitt þau fljótlega og
án verulegrar endurskoðun-
ar. Þær fréttir, sem um þaff
kunna aff hafa borizt, hafa
leitt fram úr áætlun. En eins | því miður ekki veriff á rétt-
um rökum byggðar.
Hér er ennþá eftir, að finna
bjargráðin við hinu fjár-
hagslega öngþveiti, sem út
er komið, og þar verður það
fyrst og fremst að vera rík-
isstjórnin og þó sérstaklega
fjármálaráðherrann, sem vís
ar veginn. Hitt má ekki ger-
ast, að ráðherrann reyni að
varpa öllum skyldum sínum
á Alþingi.
Hvar á að byrja
sparnaðinn?
Það verffur alltaf gleggra,
aff útgjöld ríkissjóffs eru kom-
in í slíkt óefni, aff ekki verður
haldiff öllu lengur áfram á
þeirri braut, sem gengin
hefir verið seinustu árin. Þaff
er ekki aðeins, aff koma þurfi
dýrtíðarmálunum í þaff, horf,
að þær 50—60 milj. kr., sem
nú eru ætlaffar til niður-
greiðslna og útflutningsupp-
bóta, geti horfiff úr sögunni.
Þaff þarf einnig aff draga úr
hinum stórkostlegu rekstrar-
útgjöldum, sem hafa veriff aff
síaukast seinustu árin.
Um þetta eru víst líka allir
orðnir sammála, a. m. k. í
orffi kveðnu. En hvar skal
byrja? Þaff er ekki rétt að
byrja á þessu, heldur hinu,
sem er enn óþarfara, segja
menn. Og svona velta menn
hlutunum fyrir sér, unz ekki
verður neitt úr neinu.
Rétta byrjunin á lausn
þessa vandamáls er vafalaust
sú, aff byrjaff sé á sjálfum
toppnum. Eitt af því hrófa-
tildri, sem hlaðiff hefir veriff
upp á undangengnum verff-
bólguárum, er forsetaembætt
iff. Eins og því er háttaff í dag,
er þaff gersamlega óþarft og
einskisvirffi, en samt fylgja
því orðiff um 300 þús. kr. ár-
leg útgjöld. Meff því að sam-
eina forseta- og forsætisráff-
herraembættið í eitt, sem er
alveg sjálfsagt, væri hægt aff
spara mestalla þessa upphæff.
Og jafnframt væri hægt aff
gera stjórnskipulagið stórum
starfshæfara meff því að
auka valdsviff hins nýja emb-
ættis.
Annaff svipaff verk, sem
unniff hefir veriff á undan-
förnum verffbólguárum, er
fjölgun þingmanna. Islend-
ingum tókst aff setja heims-
met, miiffað viff fólksfjölda,
meff því aff.fjölga þingmönn-
unum upp í 52. Þingmönnum
ætti að fækka niður í 36 og
hafa þingiff í einni deild.
Þessi ráffstöfun, jafnframt
því, sem þinginu yrffi ákveff-
inn fastur starfstími, ætti aff
getaff sparaff ríkisútgjöldin
um mörg hundruff þús. kr. frá
því, sem nú er.
Þriffja ráffleysisverk verff-
bólgutímanna er fjölgun
t1 hæstaréttardómaranna. Þeir
eiga aff verffa þrír aftur. Þaff
myndi alltaf spara ríkisút-
gjöldin um 100 þús. kr. á ári.
Fjórða ráðleysisverkiff, sem
unnið hefir verið seinustu
árin, er hin mikla útþennsla
„, utanrikisþjónustunnar. Svo
bryn. Fjohnargar nauðsynlegar j ^ ^ ^ ^
framkvæmdir hafa kallað að
og þjóðinni fanst að hún gæti
ráðist í þær allar í einu loks-
ins þegar hún hafði nokkur
fjárráð. Þetta er gjörsamlega
kjarni málsins í fjármálum
okkar undanfarin ár.
En framvegis verður þingið að
skoða hug sinn betur í þsssum
efnum. Það er óhjákvæmilegt.“
Það er vissulega eins órétt-
mætt og nokkuð getur verið,
að kenna þióðinni um hina
glæfralegu fjármálastefnu
seinustu ára, er fá má nokkra byggja allt stjórnarkerfið frá
hugmynd um af framan- ■ rótum. En þetta verffur aff
greindum tölum. Orsakanna J gerast og gerast strax og það
er eingöngu að leita til hins á aff byrja á hæstu stöðunum,
ábyrgðarlausa samstarfs ’ svo aff þjóffin trúi á heiðar-
Sjálfstæðismanna og komm- jleik aðgerffanna og þurfi ekki
únista, sem hlaut að hafa! aff óttast, aff affeins verði
þær afleiðingar, að engrar ^ kroppaff í þá, sem minnst
aðgæzlu yrði gætt í fjármál- ; mega sín.
(Framliald á 6. siöu) 1
'mál, aff ekki er þörf aff ræða
þaff nánara hér.
Þannig mætti halda áfram
og taka t. d. stjórnarráðiff
næst meff hina miklu fjölgun
fulltrúa og skrifstofustjóra
þar. Rekstur dómsmálanna
og skólahaldiff er einnig orðiff
alltof dýrt. Til þess aff koma
raunhæfum sparnaði í fram-
kvæmd, þarf breytingu
margra laga og þó stjórnar-
skrárinnar fyrst og fremst.
Þaff þarf m. ö. o. aff endur-
X+Y.