Tíminn - 18.03.1948, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 18. rnarz 1948.
64. blað
'ííi
Þegar íslenzku kapitalist-
arnir, sem nefna sig Sjálf-
stæSisflokk og Kommúnist-
arnir, sem nefna sig Samein-
ingarflokk alþýðu, mynduðu
stjórn árið 1944 nefndu þeir
stjórn sína „nýsköpunar-
,stjórnina.“
Eitt af því marga, sem
þeir lofuðu að skapa, var
-rglæsilegur bær við Húnaflóa
aaustanverðan, þar sem nú
'v.stendur þorp, það er Höfða-
•t t kaupstaður heitir að fornu
•máli.
Lög voru samin, þar sem á-
. .kveðið var að 5 millj. krónúm
; skyldi varið úr ríkissjóði til
nýsköpunar þessarar, auk
þess sem lagt skyldi til auk-
innar hafnargerðar, sem' þeg
ar hafði verið byrjað á fyrir
rúmum tug ára.
Ríkisstjórnin,' sem allt ætl-
. aði að skapa áð nýju, skipaði
_.-með tilstyrk Alþingis nefnd
.er Nýbyggingarráð hét. For-
maður þess ráðs var Jóhann
Þ. Jósefsson, sá er síðar gerð-
is fjármálaráöherra, til að
geta haft föðurlega umsjón
m,eð því, er hann hafði skap-
að,. sem Nýbyggingarráðsfor-
maður, og má segja, að þeirri
. merku tilhögun væri vel tií
,ttííjagað af' Sjálfstæðisflokkn-
'um. , .. :
-iéd í’egar Nýsköpunarstjórnin
hafði nýlokið sköpun Nýbygg
ingarráðs, hóf þingmaður
n> -okkar Austur-Húnvetninga
. r7 „i?eisu“ til Skagastrandar.
aufeP í þeirri för Nýbyggingar-
, ráð . allt með einhvern hluta
'Nýsköpunarstjórninni, a.
m.( k. var þar Emil hmn hafn-
‘( íirski; Auk þeirra, sem sig
höfðu valið til nýsköpunar-
innar, voru a. m. k. 7 sérfræð
Ihgár til aðstoðar. Skýldú
þessir 7 vera tæknilegir ráðu-
’ J iiáutar þeirra, er sköpunar-
‘ ■' máttinn höfðu. í bakaleið
áði þetta fríða föruneyti á
Blönduósi og var þar slegið
upp veizlu nokkurri, af hendi
þeirra trúuðu. Margar ræöur
‘"“vtrru þar haldnar og mátti
v"' eigi á milli sjá hverjum bezt
'--'ségðist.
En svo var að sjá, að ný-
sköpun Höfðakaupstaðar
væri langt komin og von
bráðar myndi þjóðin fara að
'"úppskera, og þá fyrst og
"Ifremst Húnvetningar, sem
« i-hlökkuðu auövitað mikið til
■'iuað fá endurbættan Siglu-
mvfjörð til sín. .
• Hvað líður svo uppskerunni
rn.af þeirri nýsköpun, sem fjálg
legast var útmáluð af þeim
d-„Einari Olgeirssyni, Jóhanni
* «>wÞ. • Jósefssyni, Emil Jónssyni
og Sveini Benediktssyni í
. skálaræöum þeirra á Blöndu
;„;ósi árið 1945? Þjóðin, sem hef
. ir lagt til peningana í þessa
nýsköpun, og bjóst við að upp
skera nýjan bæ og aukiö at-
^ vinnulíf, hlýtur að krefjast
• -þess að vita, hversu mikið fé
,,, er búið að leggja í nýsköpun
,þessa, og hvdrsu langt er
komið að byggja þennan
væntanlega fyrirmyndarbæ.
Við, sem heima eigum í hér-
aðinu, sjáum ósköp lítið þok
ast í áttina, og þáttur Höfða
kaupstaðar í framleiðslunni
eigi vaxa að mun. Það hefir
réyndar verið reist síldar-
'bræðsla á Skagaströnd, en
virðist vandlega gætt að láta
‘ rekkert vinna í henni, og hjálp
ast þar að síldarbræðslu-
Efíia” ISfflianes Fáíss©it frá Un«lit*feIIi.
stjórnin og sá, er síldargöng-
unum veldur.
Samkvæmt síðustu gögnum
mun síldarbræðsla þessi
kosta um 20 millj. króna, en
það framtak kemur ekki við
nýsköpunarlögum Höfðakaup
staöar. ...
Það mun von allra Hún-
vetninga, • að bygging þessi
verði notuð, og geti staðið
undir atvinnulífi þorpsins.
En hvað líður nýsköpunar-
bænum'f
Eftir því, sem ég hef heyrt
og borizt hefir til uppsveita
Húnavatnssýslu, stendur mál
ið þannig, sé rangt með farið
verður þaö vonandi leiðrétt.
Nýsköpunarstjórnin, skipaði
Nýbyggingarráö. Nýbygging-
arráð kom á fót Nýbyggingar
stjórn Höfðakaupstaöar. For
maður þeirrar nefndar af
náð Nýsköpunarstjórnarinn-
ar mun vera Hörður nokkur
Bjarnason, sonur Bjarna þess,
sem kenndur er við Nýja Bíó.
Engan munu nýsköpunar-
völdin hafa fundið viðbragðs
harðari né skeleggari að
lcoma nýsköpunaráformun-
úíú í ffámkvæmd.
Því auk þess, sem maðurinn
er þrúðúr í sæti, er til þess
tekið af kunnugum, hve fljót
ur hanh sé að afgreiöa mál
sem undir hann heyra.'
Nýbyggingarstjórn Höfða-
kaupstaðar þurfti svo vitan-
lega að ráða framkvæmda-
stjóra. Fyrir því vali varð
Gunnar nokkur Þórðarson,
ættaður úr Hafnarfirði. Sköp
unarmáttur hans mun hafa
verið eitthvað reyndur, en
ekki er mér kunnugt um af-
rek hans fyrir atvinnulíf þjóð
arinnar. .
Frétt hefir sá, er þetta rit-
ar, að auk þessa fram-
kvæmdastjóra nýsköpunar-
innar, hafi verið ráðinn bygg
ingarfulltrúi, sá er sagður
heita Gunnar Davíðsson og
má telja honum það til á-
gætis, að hann er talinn
hvítasunnudagssafnaðarmeð-
limur, og væri því ekki ör-
grannt, að hann geti sam-
hliða byggingarfulltrúastarf-
inu gætt velferðar sálnanna
í hinum nýja bæ, og er það
vel. *
Auk þe.ss hefir heyrzt, að
ráðinn hafi verið sem birgða
vörður éða innkaupastjóri
helzti útgérðarmaðurinn, sem
til var í Höfðakaupstað, Ole
nokkur Gudmundsen, a. m. k.
hætti hann við útgerð sína,
þegar nýsköpunin hóf inn-
reið sína í Höfðakaupstað.
Hvað hefir svo gerzt, með
allri þessari stjórnsemi og
nefndum? ■
í nágrenni kaupstaðarins
er okkur ekki kunnugt um
annað en byggingu á íbúðar-
húsi fyrir framkvæmdastjóra
nýbyggingarstj órnarinnar og
framkvæmdastjóra síldar-
bræðslunnar — sem enga síld
vinnur.
Til þess að koma þessum
tveimur húsum upp þurfti að
ráða bæði byggingafulltrúa
og innkaupastjóra eða birgða
vörð. Auk þessara tveggja
bygginga, mun svo hafa verið
lögð vatnsleiðsla, sem mjög
orkar um tvímæli, og ein-
hver lítilfjörleg vegagerð,
sem ég þó ekki veit hvort
unnin hefir verið með fé
nýsköpunarinnar eða undir
stjórn framkvæmdastjóra
hennar.
Fyrir augum þeirra, er
Höfðakaupstað, gista, sjást
ekki aðrar framkvæmdir af
hinni fyrirhuguðu nýsköpun.
Nýbyggingarstjórn Hörfða-
kaupstaðar, undir stjórn Harð
ar Bjarnasonar, hefir starfað
a m. k. rúm 3 ár. Fram-
kvæmdastjóri nefndarinnar
nærri jafnlangan tíma, en
hvenær byggingafulltrúinn
og innkaupastjórinn voru
skipaðir veit ég ekki með
vissu. Hvað er búið að leggja
mikið fé fram samkvæmt
„Nýbyggingarlögum Ilöfða-
kaupstaðar“ og hvað hefir
farið í stjórn sköpunarinnar?
í fullri alvöru beinir sá, er
þetta ritar, því til þeirra er
fara með stjórn þessara mála,
að gefa skýrslu um það hvað
nýsköpunin er komin langt
á leið, og hvað miklu fé er
þegar eytt. Kunnugir álíta að
framkvæmdastjóri Nýbygg-
ingarstjórnar Höfðakaupstað
ar, með byggingafulltrúann
og birgðavörðinn sér til að-
stoðar, hefðu tíma til að gera
skýrsluna, ef Hörður mætti
ekki vera að því vegna marg-
víslegra anna.
Nýbyggingarst j órn Höfða-
kaupstaðar, sem skipuð er af
þrem Reykvíkingum, en að-
eins tveim úr Höfðakaupstað,
mun hafa svo lítilfjörlega
þóknun fyrir störf sín, að
varla er von að hún fari að
semja skýrsluna.
Sú skrítla gengur heima í
Húnaþingi, að annar heima-
manna, sem í nýbyggingar-
stjórninni situr, hafi, eftir
miklar umþenkingar, sent til
einhverra valdhafa, eftir
fyrsta starfsárið, reikning
upp á kr. 800 fyrir ómak og
fyrirhöfn vegna nefndar-
starfa.
Sagt er, að furðu fljótt hafi
hann fengið ríkissjóðsávísun
upp á ár. 14.000, og þá orð-
sendingu með, að honum
væri greidd sama þóknun og
öðrum nefndarmönnum.
Lögin um nýbyggingu
Höfðakaupstaðar voru þörf
lög, og án efa er skynsamlegt,
að ríkið hlutist til um að
reisa slíka bæi, þar sem sam
an fer góð aðstaða til útgerð
ar og næsta nágrenni gott til
landbúnaðar.
Þjóðfélaginu ríður lífið á
að tilraun sem þessi verði
ekki öllum til háðungar. Því
er ekki að leyna, að það Utið,
sem almenningur veit um
framkvæmdir þessara nýsköp
unar, er þann veg farið, að á-
stæða er til að vekja umræð-
ur um málið.
Væntanlega gefur einhver
úr hinum mörgu ráðum
nefndum eða stjórnum, sem
um þetta fjalla, upplýsingar,
sem byggja má á. f þeirri
skýrslu þarf að koma frami
1. Hvað er búið að gera til ný
sköpunar Höfðakaupstaðar.
2. Hversu mikið fé hefir þeg-
ar verið lagt fram af hálfu
ríkisvaldsins.
3. Hvernig er stjórn þessarar
nýbyggingar háttað og
hver eru launakjör og verk
(Framhald á 7. siðu)
.w-"
Hann síendur ekki einn uppi, augum að hafa Vað „huggulegt,“
sveitamaðurinn. „Átján ára sveita- ; þá verði enginn „Sveitamaður” til
að biðja hennar og fá jáyröi.“
stúlka“ hefir fundið af kvenlegum
næmleika sínum hver hann er, og
vill gjarnan blanda sér í umræð-
urnar, og þið sjáið nú hvar hún
tekur afstööu. Sjáum til. Það er
ekki óskemmtilegt að vera blaöa-
maður undir svona kringumstæð-
um og hver veit nema það stofni
einhverjir til góðs kunningsskapar
og varanlegs hérna í baðstofunni
hjá honum Pétri. Það er þá ekki til
einskis af stað farið, því að góð
samvinna er það, sem við þurfum,
falslaus og einlæg samvinna um
góð mál á sem flestum sviðum. En
það, sem ég tel mér frjálst að birta
úr bréfi minnar ungu vinkonu, er
þetta;
„Grein Kvenréttindakounnar“
vakti athygli mina og er ég henni
ekki allskostar sammála. Mér finnst
þessi unga stúlka gera sér heldur
leiðinlegar hugmyndir um „Sveita-
mennina" ef hún álítur að þeir
komi að matboröinu í „skítagalla”
og með óþvegnar hendur. Þá eru
það pilsvíðu buxurnar, flibbarnir,
skórnir og „knallrauðu” slifsin. Ég
hefi bæði verið i sveit og kaupstað,
og ég þori að fullyrða, að hvað
stífuðum flibbum, vel burstuðum
skóm og slifsavali viðkemur, standa
„Sveitamennirnir" Kaupstaðamönn
unum“ fyllilega á sporði. Rauðu
slifsin eru lítið notuð hér um sveit
ir, því að þau þykja líkjast (að lit)
of mikið rauðu fánunum, sem oft
eru bornir fyrir kröfugöngum
vissra manna 1. mai ár hvert. Um
víðu buxurnar er því að svara, að
þeirra gætir nokkuð enn, og þó að
mér finnist þær ekki fallegar álít
ég ekki rétt að fleygja þeim óslitn
um og fá sér nýjar og þröngar, að
eins vegna tízkunnar, þar sem svo
mjög er nú þröngt í búi um fatn-
að í mörgum löndum. Svo er það
ósk mín og von, að ef þessi unga
stúlka þolir ekki húsalykt og ætl-
ar sér að giftast með það eitt fyrir
Ég skil ekki annaö, en sveita-
marminum megi þykja þetta á-
nægjulegur og góður liðsauki, sem
honum hefir borizt, sjálfboðinn.
Svo er hérna bréf frá ungri
sveitakonu.
„Ég ætla að gerast svo djörf
að bera mig upp við þig Pétur
minn, út af vandræöum mínum,
enda þótt ég viti ekki hvort mér
er það leyfilegt. Það ber furöu lítið
á húsmæðrunum í baðstofunni
þinni, og veit ég ekki hvort veldur,
hlédrægni þeirra sjálfra, eða þá
hitt, að hún sé ekki þeim ætluð.
Ég herði nú samt upp hugann, og
bið þig að koma á framfæri kvört
un minni, en hún er vegna þess,
að eitursódi til sápugerðar er nú
ófáanlegur. ,
Húsmæður í sveitum hafa áreið-
anlega sparað talsverðan gjaíd-
eyri á undanförnum árum með því
að nota heimatilbúna sápu úr feiti
afgöngum, og hefir sú sápa veriö
notuð næstum og sumstaðar alveg
eingöngu í stað aðkeyptra hrein-
lætisvara, enda stendur hún ekki
að baki öðrum sáputegundum
nema síður sé.
Frk. Helga Sigurðardóttir skóla-
stýra var að hvetja húsmæður til
þess að halda saman feitiafgöng-
um, en þaö var bara sá ljóður á
því góða ráði, að þá var eitursód-
inn hættur að fást a. m. k. í
Reykjavík og hér austan fjalls. Ég
vona að þeir, sem með gjaldeyris-
málin fara, sjái sér fært að hafa
a. m. k. eitthvað af þessari nauð-
synlegu vöru á bóðstólum, en
gjarnan mætti hún vera undir
skömmtun, svo dreifing hennar
yrði jafnari."
Þetta er vel mælt og réttlega.
Pétur landshornasirkill.

$
4
o
BRÉFASKÓLINNl
hefir nú byrjað kennslu í
siglingafræði
Aðrar námsgreinai* ern:
Ensha
íslenzh réttritun
Reiknintiur
Róhfœrsla
Rúreiknintiur
Shipulat/ oy siarfshœttir
sttmvinnufélaga
Funtlarsijórn og fundarreghir
Skéliíaaa starfar allí árið. VeiÍMm
fíasíega allni* nipiílýsiiagar.
Bréfaskóli S. f.S.
Reykjavík
I