Tíminn - 18.03.1948, Blaðsíða 5

64. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 18. marz 1948.
5
Fitnmtud. 18, murz
Þrjár stefnur
tiUENT YFIRLIT:
SÉefBsiE Itans á «tain,tklsmálum h&íir gsBBsaið
IlOElIBBBl alBBieMBBÍElgslnyllt í MaBBSÍaB*sk|B9BBSB3n
Þrjár stefnur eru nú uppi
í stjórnmálum heimsins. Að
vísu mætti segja að stefn-
urnar væru fleiri, — en
þegar svipast er um eftir
höfuðdráttunum eru megin-
stefnurnar þrjár.
Eitt er auðvaldsstefnan.
Grundvöllur hennar er sá að
vernda gróðaskilyrði hinna
ríku, svo að þeir geta haldið
áfram að græða. Fræðilega
býr þessi stefna sér til kenn-
ingakerfi um nauðsyn einka-
fjármagns og einkaframtaks,
trúna á máttarstólpana og
hið frjálsa úrval, þó að trúar-
játning hinnar frjálsu sam-
keppni taki nú að gjörast
rykfallin af notkunarleysi.
Auðvaldsstefnan eða kapi-
talisminn er víða byggður á
lýðræðislegum grundvelli,
enda eru upptök hans þau, að
borgararnir, eignamennirnir,
— einkum kaupmenn og
bændur, sóttu rétt sinn til í-
hlutunar um ríkisstjórn í
hendur aðals og embættis-
manna, kóngs og kirkju. Síð-
an hefir þróun lýðræðisland-
anna verið sú, að láta fleiri
og fleiri fá kosningarrétt og
þar með aðstöðu til áhrifa.
Eignamennirnir hafa því
sums staðar komizt í varnar-
aðstöðu.
Seinustu vikurnar hefir þeim
mönnurn í Banöaríkjunum fariö sí-
fjölgandi, sem lýst hafa stuðningi
sínum við Vandenberg öldungar-
deildarmann sem frambjóðanda
republikana í forsetakosningunum
í haust. Sjálfur hefir Vandenberg
lýst yfir því, að hann óski ekki eft-
ir að vera í framboði, og heitið á
fylgismenn sína að hefja ekki áróð
ur fyrir því. Afdráttarlaust hefir
hann þó ekki lýst yfir því, að hann
vilji ekki vera í framboði. Margir
telja því líklegt, að Vandenberg
gefi kost á sér, ef ekki næst sam-
komulag á flokksþingi republikana
um neinn þeirra, sem nú eru helzt
tilnefndur til framboðs, en það eru
þeir Taft, Dewey og Stassen.
Skóburstari og kolasali.
Arthur H. Vandenberg öldungar-
deildarmaður er fæddur 1884 og
er því rúmu ári eldri en Truman.
Aldurinn ætti því ekki að þurfa að
standa í vegi fyrir framboði hans,
enda er hann talinn vel heilsu-
hraustur. Báðir foreldrar hans voru
komnir af hollenskum ættum.
Hann er fæddur í Grand Rapids í
Michiganfylki, þar sem faðir hans
rak söðlaverzlun. í kreppunni, sem
gekk yfir Bandaríkin 1893, missti
faðir hans allar eigur sínar. Fjöl-
skyldan öll varð þá að hjálpast að
því að vinna fyrir lífsviðurværinu.
Arthur litli, sem var þá aðeins níu
ára gamall, vann fyrir sér með því
athygli. Hann hækkaði því fljótt í;
störfum og varð aðalritstjóri Grand
Rapids Herald um tuttuga ára j
skeið. Jafnframt tók liann mjög;
virkan þátt í stjórnmálum í heima
fylki sínu. Árið 1928 var hann fram j
bjóðandi republikanaflokksins 1 :
kosningunum til öldungadeildar
Bandaríkjaþings. Hann náði kosn-
ingu og hefir verið endurkosinn
jafnan síðan. Á þessu ári á hann
því 20 ára afmæli sem öldungar-
deildarmaður.
Samherji Roosevelts í
utanríkismálunum.
Fyrst eftir að Vandenberg fékk
sæti í öldungadeildinni lét hann lít
ið á sér bera. Hann talaði sjaldan
á þingfundum. Hinsvegar fékk hann
fljótt orð á sig sem góður starfs-
maöur í nefndum og þótti hann á-
hrifadrjúgur á þeirn vettvangi. Orð
stýr hans fór einkum vaxandi eftir
aö hann fór að' starfa í utanríkis-
málanefndinni og ræður þær, sem
hann flutti í dei’.c^nni um utan-
ríkismál, vöktu fyrst almenna
athygli á honum. Einkum vakti það
athygli, að hann virtist raunsærri
og víðsýnni en hinir einangrunar-
sinnuðu flokksbræður hans, er áð-
ur höfðu látið mest á sér bera. Sér
staklega vakti það athygli eftir að
stýrjöldinn hófst, aö hann tók oft
samstöðu með Roosewelt og átti
þannig sinn þátt í því að hefja
Það hefir sýnt sig á seinni
tímum, að auðvaldsstefnan
hefir töluverða' hneigð til að
yfirgefa grundvöll lýðræðis-
ins. Ríka manninum þykir
gott og vel að njóta kjör-
frelsis og réttaröryggis með-
ar það verndar hann, en við-
horfið er annað, þegar á að
nota þetta til að taka af hon-
um forréttindi. Því hefir lýð-
ræðið stundum verið tak-
markað eða afnumið bæði í
formi og framkvæmd, þar
sem auðvaldið var farið að
óttast um sig. Og það mun
hafa sýnt sig á flestum íhalds
flokkum, að þeir eru mynd- I
aðir utan um flokkskjarna, j
sem metur lýðræðið minna [
en stórgróða og forréttindi
hinna ríku.
Önnur stefnan er komm-
únisminn, sem hvarvetna um
vesturlönd lagar sig eftir
hinu rússneska stjórnskipu-
lagi. Þar er lýðræðið afnum-
ið. Ríkisstjórnin er ein yfir
öllu. Hún ræður hverja megi
kjósa og hverjir síðan sitja
í trúnaðarstöðum..Hún ræð-
ur hverjir eru í hinum eina
leyfða og lokaða flokki lands
ins. Hún ræður frá hverju má
segja í blöðum eða bókum eða
í ræðum á mannfundum. Og
hún er líka yfir dómstólun-
um og skipar þá að vild sinni.
í slíku þjóðfélagi er ekki
byggt á dómgreind fjöldans
eða vilja fólksins.ÍÞar er prent
listin heldur ekki höfð til að
færa mönnum álit og um-
sagnir frá öllum hliðum. Rík-
isstjórnin hugsar og ályktar
fyrir þjóðina alla.
íslendingar vílj a háfa
frjálsræði og trúa því, að mik
il hætta sé . á að spilling
myndist í þeim stofnunum,
sem einráðar eru og stjórn-
að er ofan frá án allrar gagn-
.rýni eða samkeppni. Þeir trúa
að selja blöð og bursta skó. Nokkru
seinna byrjaði hann á sérstakri teg
und. kolaverzlunar. Hann fékk sér
stórar hjólbörur og fór milli húsa
og seldi húsfreyjunum kol. Þær
kunnu vel að meta þessa nýbreytni
og fénaðist hann talsvert. Fjár-
muni sína notaði hann til að afla
sér meiri menntunar.
Vandenberg var tæplega tvítug-
ur að aldri, þegar hann byrjaði
blaðamennsku. Hann byrjaöi sem
fréttaritari og vakti strax talsverða
utanrikismálin yfir flokkspólitíkina.
Roosewelt kunni vel að meta að-
stoð hans og gerði hann einn af
fulltrúum Bandaríkjanna á stofn-
þingi sameinuðu þjóðanna. Tru-
man hefir haldið þeim sið áfram
að skipa Vandenberg einn af full-
trúum Bandaríkjanna á þingum
sameinuðu þjóðanna. Jafnframt
hefir Truman falið honum að
mæta á flestum helztu ráðstefnum
um alþjóðamál, er haldnar hafa
veriö eftir stríðslokin.
ekki sínum mönnum til að
láta slíkt fara vel úr hendi til
lengdar, jafnvel þó að ekki
væri um að ræða stjórn þjóð-
sögunnar sé það, að þegar al-
þýða einhverrar þjóðar noti
ekki sitt tækifæri, til friðsam
legra umbóta á lýðræöislegan
félagsins sjálfs. En nærri má hátt, taki náðartíminn enda
geta hvílík ógn það er,að falla og helgreipar kúgunar og of-
í ónáð þeirra ríkisstjórnar,' stækis grípi hana miskunn-
sem hefir slíkt ofurvald sem arlausum tökum.
einræðisstjórnir í nútíma-
þjóðfélagi, þegar öll tækni og
vísindi og skipulagslist er
notuð, til að treysta og við-
halda kúgunarkerfinu.
Þriðip, stefnan er svo hin
alþýðlega umbótastefna, sem
bezt má sjá meðal þeirra
þjóða, sem næstar okkur eru,
Norðurlandaþjóðanna og
Breta. Það er frjálsleg lýð-
ræðisstefna, þar sem auðvald
inu er haldið í skefjum og
réttur alþýðufólksins aukinn
og lífskjör_ þess jafnan bætt
réttlátlega á kostnað forrétt-
indastéttanna. Þessi stefna er
borin uppi af jafnaðarmanna
flokkunum og frjálslyndum
miðflokkum.
Þróun síðustu ára bendir
hiklaust til þess, að völd og
viðgangur þessarar stefnu sé
nauðsyn, svo að friður, menn
ing, velmegun og lýðræði
þrífist með þjóðunum. Þar
sem þessi hófsömu og á-
kveðnu umbótaöfl hafa ekki
reynzt nógu sterk, hefir
reynslan löngum orðið hörmu
leg. Þaö er eins. og lögmál
Fyrir þá Islendinga, sem
fylgja lýðræðis- og umbóta-
stefnunni, er vissulega kom-
inn timi til þess að gefa því
betur gaum, hvernig þjóð-
félagslegar aðstæður eru nú
hér á landi. Annars vegar er
fjölmennur og harðskeyttur
íhaldsflokkur undir forustu
nýríkra stórgróðamanna, en
slíkir menn hafa oftast sýnt,
að þeir meta meira forrétt-
indi sín en lýðræðið, ef um
það tvennt er að velja. Hins
vegar er svo óeðlilega stór
kommúnistaflokkur undir for
ustu trúblindaðra Moskvu
dýrkenda. Til þess að koma
í veg fyrir að þessum flokk-
um lendi saman í ógnarátök-
um, þegar verðfall útflutn-
ingsafurðanna kemur til sög
unnar, þarf |ijóðin traust og
öflug samtök umbótamanna.
Þess vegna er ný og traustari
skipan á samtökum umbóta-
manna stærsta og þýðingar-
mesta málefnið á hinum póli
tíska vettvangi íslendinga í
dag. ... .
! t
Stuðningsmaður Mars-
hallshjálparinnar.
Þegar republikanar unnu í þing-
kosningunum haustið 1946, var
Vandenberg orðinn hinn sjáll-
kiörni leiðtogi þeirra á sviði utan-
ríkismálanna. Hami hefir' haldið
Leiðar ahöf undur
MbLogkoraraúnistar
Pilturinn frá ísafirði, sem
skrifar um þessar mundif for
ustugreinar Morgunblaðsins
heldur áfram að tönnlást á
þeirri liugarsmíð sinni, að
Tíminn geti ekki verið mét-
fallinn kommúnismanum,
vegna þess að þar hafi Aferið
lýst andstöðu gegn kapitál-
ismanum. 'Jz
Fyrir nokkru síðan var kvo
rækilega sýnt fram á það hér
í blaðinu, að flestir af höfúð-
andstæðingum kommúnis-
mans væru jafnframtr and-
* stæðingar kapitalismanS^Kað
ekki þarf neinu við það^að
bæta. Það má aðeins nefna
foringja jafnaöarmabina-
flokkanna í Vestur-JEvröpu
eins og Atlee, Bevin, Hedtoft,
Gerhardsen, Erlander og
Blum, svo að nokkrir ménn
séu nefndir.
þar uppi svipaðri stefnu og Truman
forseti. Honum er það manna mest
að þakka, að ekki hefir komið til
árekstra mi'.li stjórnarinnar og
þingsins á því sviði. Þannig var það '
verk hans, að lijálpin til Tyrkja og
Grikkja var samþykkt í fyrra.
(Framhald á 6. síðu)
Raddir nábúqnna
í Degi 10. þ. rhi' ér' viKTð' að
grein, sem nýlegá birtist í
Alþýðublaðinu, þar sem
kommúnistum var kennt um
gjaldeyrissóun undanfarinna
ára. í tilefni af því segir Dag
ur m. a.
„Blöðum Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins kemur
prýðilega saman um það að
kcnna kommúnistum um það,
sem aflaga hefir farið, og sjálf-
sagt ckki að ástæðulausu. Víst
hafa þeir átt vcrulegan þátt í
því að cyða gjaldeyrisforða ís-
Iendinga með fjársóun og ó-
hæfuverkum cins og Alþýðu-
blaðið segir. En það stendur
ckki á Þjóðviljanum að svara í
sama tón. Þar linnir eklci brygsl
yrðum til samstarfsflokka
kommúnista i ríkisstjórn fyrir
svik við nýsköpunina. Þannig
Jafnframt var bent á það,
að sá andstöðuflokkúríhn,
sem kommúnistar gætu helzt
áti samvinnu við, væru kapi-
talistarnir. Þetta sýndi ''sig
glöggt í Þýzkalandi, þfegar
nazistar voru að brjótásl5 til
vald.a. Þetta sýnir sig cJum
þessar mundir 1 Frakklandi,
þar sem kommúnistar'" og
Gaullistar hjálpast að þýí að
fella stjórn miðflokkanna.
En það þarf ekki að 'fára
til útlanda til að finna 'slík
dæmi. Hvergi hefir þcttá sam
starf kommúnista og ka^fítal-
ista orðið víðtækara éh hér
á landi. "*"n ,
Samstarf kommúnista1' og
kapitalista hófst hér, “þégar
Sjálfstæðisflokkurinn :i9Syrj-
aði að hjálpa kommúnistum
til að ná stjórn í vefkafyðs-
félögunum, Samstarfið ^bar
þann ávöxt, að kommunistar
fengu stjórn Alþýðusam-
bandsins í sínar hendpv, og
hafa notað það til að gpka
dýrtíðina á allan hátt."3Cj
Því fór þó fjarri, að jietta
nægði til þess að kapitaþst-
arnir sæu að sér. Þveijt á
móti útvíkkuðu þeir sam.yinn
una og hófu samstarf, um
sjálfa ríkisstjórnina. Ko'mm-
únistum var afhent st-jórn
ganga klögumálin á víxl. En allt
er þetta Pílatusarþvottur. Eng-
inn hinna þriggja flokka fyrrv.
menntamálanna, útvgrp^ins
og flugmálanna eða pinmitt
þeirra mála, sem hættulegast
stjórnar megnar aS þvo sig | var að fe{a þeim.
hreinan méð því aS ata hina Qg þv{ fór fjarri að kapi-
sauri. Einginn þcirra kemst und . talisíarnir VÍldu slíta þeirri
an því, og á ekki að komast | samvinnu Á SÍðastl. ;yetri
undan því að bera að sínum! hé{t ólafur Thors þinginu
liluta ábyrgð á stjórnarfarinu á ( starfslausu f f jóra mánuði á
árunutn 1944-7. Sá er aðeins | meðan hann gekk e£tir komm
munurinn að tveir þeirra, hafa , unistum með grasið í skönum
bæði beint og óbeint játað, að j Qg að fá þá tn ;að vera
viðvaranir Framsóknarmanna á áfram f víkisstjóininni.
þcssum árum hafi verið * KommúniStar þáðu hins feg-
fyllstu rokum reistar og jafn-!^ boðið þv- að;1)eir
framt synt vtðle.tn. t.l þess aðj ^ yera búna ag *ota
bjara þv., sem bjargað verður . , Sjál£stæðisfloUkinn tilín að
samvmnu við Frammsoknar- I ,
^ , koma fjarmalunum i aígert
ilokkmn. Kommunistar aftur a ..
ongþveiti og vildu nu lofa
móti berja höfðinu við stein-
inn, neita staðreyndum og
reyna að torvelda björgunar-
starf núverandi ríkisstjórnar af
fremstu getu.“
Við þetta þarf elcki að bæta
öðru en því, að Sjálfstæðis
honum að glíma sjálfum við
þann draug sinn.
Meðan þessi samvinna fór
fram, voru kommúnistar ná^
kvæmlega þeir sömu og -þeir
eru nú. Hvorki verri né
betri. Lýsingarnar, sem ’Mbl.
flokkurinn og Alþýðuflokkur j hafði gefið af þeim áðúr en
inn eiga eftir aö sýna enn samstarfið hófst, voru líka
betri viðleitni en þeir hafa ! nákvæmlega þær sömu og nú
gert fram að þessu, ef afstýra | birtast daglega í Mbl. Þess
á afleiöingum óstjórnarinn- j vegna er lika það, að nú tek-
ar á árunum 1944—46. Af ; ur engin æsingaskrif Mbl. um
kommúnistum er hinsvegar ! kommúnistana alvarlega. Sag
ekki að vænta annars en að, an getur hæglega endurtekið
þeir starfi áfram á grundvelli; sig. Útskúfunarskrif Mt»l. er
þeirrar niðurrifstefnu, Sem ekki meira að marka^yi en
þá var fylgt. í (Framhald á 6. ,sWu)