Tíminn - 12.04.1948, Síða 5

81. blað
TÍMINN, mánudaginn 12. apríl 1948.
5
Mánud. 12. ttpríl
Réttur héraðanna
og verzlunarmálin
EiUENT YFIRLIT:
Kosningabaráttan á Italíu
Hún er önmrlegt dæmi Jsess, hvernig fer,
cr {ijóSii'nar komnst fjárhagslega á von-
arvöl og sctjja trú sína á stórveldin
Ennþá hefir ekki orðið vart
neinnar viðleitni í þá átt, að
stuðla að meiri jöfnuði í dreif
ingu þeirra vara, sem til
landsins eru fluttar.' Þó að
nm það hafi verið talað og
að því færð rök á margan
hátt og sjálft Alþingi gert á-
lyktun um það, að innflutn-
ingnum bæri að skipta sem
jafnast milli landsfjórðunga,
sézt þó ekki í verki, að neinn
skriður komist á framkvæmd
ir í þessa átt hjá þeim, sem
með málin hafa að gera.
Það er athyglisvert, að eng
inn fæst til að segja að rétt-
læti ríki í þessum málum nú.
Enginn hefir þorað að halda
því fram, að héruðin byggju
við jafnrétti í verzlunarmál-
unum að þessu leyti. Það út
af fyrir sig sýnir, hve mál-
staður þeirra er sterkur.
Hitt hafa menn sagt, að
það væri ekki svo auðvelt ,að
tryggja fullt réttlæti, fram-
komnar tillögur í þá átt væru
gallaðar og bráðum væri von
á fyrirmyndarreglum, — sem
raunar koma svo ekki fram.
Allt eru þetta venjuleg tilsvör
þeirra, sem eru á móti breyt-
ingum og umbótum, en hafa
ekki nein frambærileg rök á
takteinum og geta alls ekki
varið ástandið, sem er.
Það hefir oft tekizt að þvæl
ast fyrir og tefja mál með
þessum aðgerðum, en engin
dæmi mun mega finna um
það, að sá, sem ekki treysti
sér til að verja málstað sinn,
hafi unnið stærri sigur en
þann, að þæfast nokkra hríð
í vörninni. Sá málstaður, sem
ekki verður varinn, er deyj-
andi málstaður.
Það er annars margt eftir-
tektarvert, sem fram hefir
komið í þessum deilum. Blöð
Sjálfstæðismanna hafa full-
yrt, að ef eitthvað þokaðist í
þá átt, að auka innflutning
beint til landsfjórðunganna,
myndi það auka verzlun kaup
félaganna. Ékki er þetta nán
ar útskýrt, og verða menn að
láta sér það lynda. Jafnframt
hefir barátta Framsóknar-
manna fyrir því, að menn
fengju að beina viðskiptun-
um þangað, sem þeir vildu
helzt, verið kölluð barátta fyr
' ir einokun kaupfélaganna.
Það er þó hin mesta fölsun,
því að enda þótt margir
þeirra manna, sem berjast
fyrir því frjálsræði í verzlun.
armálum, séu samvinnu-
menn, eru þeir þó einmitt
með þessu að berjast fyrir al_
mennu frjálsræði og skilyrð-
um þess, að menn ráði sjálf-
ir hvar þeir verzla. Hitt yrði
svo að eiga undir vilja og á-
litum fólksins, hvort verzlun
ykist hjá kaupfélög'um eða
kaupmönnum.
Það má margt ræða um
verzlunarfyrirkomulag, en
það er þó algild regla, að því
aðeins er verzlun vinsæl, að
menn skipti við hana þving-
unarlaust af frjálsum vilja.
Hitt er svo jafnillt fyrir alla,
hvort senl þeir óska að skipta
við kaupmann eða kaupfélag,
Niðurlag.
Áðurnefndur fréttaritari New
York Times vekur einnig athygli á
því, að kommúnistar hafi mjög öfl-
ugan bakhjarl, þar sem þeir ráði
yfir verkalýðssamtökunum. Hins-
vegar hafi líka andkommúnistar
annan bakhjarl, sem vegi þarna á
móti og kannske vel það, þar sem
er katólska kirkjan. Kirkjan tekur
.mjög virkan þátt í baráttunni og
páfinn hefir hvað eftir annað hald-
ið ræður, sem hafa veriö stílaðar
gegn kommúnismanum, seinast á
páskadaginn. Áhrif hans og kirkj-
unnar eru mjög sterk á Ítalíu.
Áróðursvélar flokkanna.
Praman af kosningabaráttunni
þótti bera á því, að áróðursvél komm
únista væri stórum betri og mikil-
virkari an andstæðinga þeirra.
Kommúnistaflokkurinn er mjög vel
skipulagður og telur rúmlega 2
miljónir flokksbundinna manna. Er
hann sterkasti kommúnistaflokkur
utan Rússlands. Hann hefir einnig
varðsveitir, sem halda uppi reglu
á fundum þeirra, en hleypa upp
fundum andstæðinganna. Síðustu
vikurnar virðist hafa komist stór
um betri skipan á kosningavinnu
andkommúnista. Þetta kom m. a
fram á torgfundi, sem kommúnist-
ar héldu í Róm um mánaðamót-
in. Andkommúnistar fjölmenntu
þangað og þegar Togliatti, foringi
kommúnista, hóf árásir á Banda-
ríkin, hrópuðu þeir: Lengi lifi
Bandaríkin, alllangan tíma og
fengu varðsveitir kommúnista ekki
neinu umþokað. Á mörgum öðrum
stöðum hafa kommúnistar þannig
orðið að lúta í lægra haldi, en áð-
ur höfðu þeir getaö haldið útifundi
sína-óáreittir, þótt þeir hleyptu oft
upp útifundum andstæðinganna.
Erlend afskipti.
Starfsemi kommúnista hefir þótt
bera þess merki, að þeir hefðu mikil
fjárráð. Hafa gengið sögur um, að
þeir hafi gert sér mat úr dýrgripum
þeim, sem Mussolini hafið með-
ferðis, er hann var tekin höndum.
Aðrir telja, að þeir hafi fjárstyrk
frá Rússlandi. Engar sannanir eru
þó fyrir því, ‘en hinsvegar hafa
þeir fengið þaðan allmikinn pappír
og efni í áróðurspjöld og hafa á
því sviði staðið stórum betur að
vígi en andstæðingarnir. Þá hafa
Rússar gefið vonir úm aukin við-
skipti og lýst sig velviljaða því, að
ítalir fengju nýlendurnar aftur.
Vesturveldin hafa svarað með því
að lýsa sig því fylgjandi, að ítalir
fái Trieste aftur. Áhrifaríkust er
þó sennilega sú tilkynning Banda
ríkjanna, að þau muni hætta allri
aðstoð til handa ítölum, ef kommún
istar vinni kosningarnar. Til þess
að fylgja henni sem bezt eftir, hafa
ítalir í Bandaríkjunum verið fengn
ir til að senda frændum og kunn-
ingjum heima á Ítalíu bréf, þar
sem gerð er grein fyrir þessari af-
stöðu Bandaríkjanna og þeir eru
hvattir til þess að vinna á móti
kommúnistum. Slík bréf munu nú
orðið skipta miljónum.
Spádómar um úrslitin.
Erfitt er aö segja fyrir um það,
hvernig kosningarnar muni fara.
— Skoðanakönnun, sem var
gerð í febrúarlok, benti til þess, að
kommúnistar og bandamenn þeirra
hefðu 45% kjósenda eð baki sér.
Önnur skoðanakönnun, sem var
gerð í marslok, taldi um 30% kjós-
enda fylgjandi kommúnistum og
bandamönnum þeirra, en 38% fylgj
andi kristilega lýðveldisflokknum.
Hæpið er að byggja á þessum töl-
um, en þó mun það staðreynd, að
andkommúnistar hafa unnið held-
ur á í seinni tíð. Margir telja, að
það muni ráða mestu um úrslitin,
hvernig þátttakan verður. Komm-
únistar munu vinna, ef þátttakan
verður frekar lítil, en tapa ella.
1 Enn geta líka gerzt ýmsir at-
burðir, sem haft geta áhrif á kosn
ingabaráttuna. M. a. hafa kommún
istar haft í hótunum að efna til
allsherjarverkfalls seinustu dagana
fyrir kosningarnar, ef ekki verði
búið að finna áöur brottnumdan
sikileyskan verkalýðsforingja.
Vafasamt þykir þó, að þeir standi
við þá hótun sína, þar sem þetta
myndi sennilega spilla fyrir þeim.
Þó kynni það að geta bætt að-
stöðu þeirra að því leyti, að verk-
föllinn sköpuðu glundroða, er
drægju úr kjörsókninni.
Minnkum doliara-
eyðslunar
í ræðu þeirri, sem utan-
ríkismálaráðherrann hélt á
fundi í Varðarfélaginu og
getið var allrækilega í Morg-
unblaðinu, upplýsti hann m.
a., að í innflutningsáætlun
Fjárhagsráðs sé áætlað að
dollaraeyðslan verði um 120
millj. kr. á þessu ári. Hins
vegar verði ekki nema sára-
lítið selt af útflutningsvör-
unum til Bandaríkjanna og
vafasamt, hve mikið fæst
greitt í dollurum fyrir þær
vörur, sem seldar eru til ann-
arra landa.
Af hálfu fyrrv. stjórnar
var séð svo fyrir, að öll hin
mikla dollarainneign bank-
ana, sem safnaðist fyrir á
stríðsárunum, var til þurrð-
ar gengin, er núv. ríkis-
stjórn tók við.
Ástandið er bví vissulega
Allt þetta skapar góð skilyrði j ekkert giæsilegt í þessum
fyrir harðsnúna og duglega áróðurs | efnum> þegar þess er SVO
menn, eins og kommúnistar vissu- 1
lega • eru. Á hina hliðina er svo
Togliatti, foringi kommúnista á
Ítalíu.
því ráði, að flokkarnir hefðu bók-
stafi fyrir einkennismerki á kjör-
seðlinum, heldur ýms táknmerki,
sem kjósendurnir eiga að merkja
við. Loks gefur svo að skilja, að
ekki er að búazt við mikilli stjórn-
arfarslegri menningu og þekkingu
hjá þjóð, sem er nýlega sloppinn
undan 20 ára stjórn fasista.
’ J ríkjandi sundurlyndi og klofning-
ur. Alls reyndu rúmlega 100 flokk-
ar að taka þátt í kosningunum, en
aðeins rúmum 20 tókst að uppfylla
lögmæt skilyrði. Það, sem gefur
ítölskum stjórnmálum mesta festu,
er katólski lýðveldisflokkurinn og
stafar það einkum af því, að hann
hefir katólsku kirkjuna að bak-
hjarli.
Ömurleiki kosningabarátt-
áttunnar.
Það, sem ýmsum áhorfendum
ítölsku kosningabafáttunni mun
þykja einna ömurlegast viö hana,
(Frarrihald á 6. síöu)
Ástæöurnar til fylgis
kommúnista.
Ýmsir þeir, sem eru ókunnugir
aðstæðum á Ítalíu, undrast yfir
hinni sterku aðstöðu kommúnista.
Að vissu leyti stafar hún af afstöðu
jafnaðarmanna, eins og áður segir.
En margt fleira kemur og hér til
greina, Bágindi hafa verið og eru
enn mikil á Ítalíu, því að landið
er fátækt frá náttúrunnar hendi
og var fjárhagslega mjög illa leik-
ið eftir stjórn Mussolinis og styrj-
öidina. Alþýðumenning er þar lítil.
Má geta þess, að mikill fjöldi
þeirra kjósenda, sem hefir kosn-
ingarétt í kosningunum 18. þ. m„
kann hvorki að lesa eða skrifa.
/
Þessvegna hefir veriö horfið frá
R.addir nábúanna
ef engar vörur fást í hérað-
inu, en í þeim efnum hefir
verið illt ástand í vetur og fer
jafnan versnandi.
Þessar deilur, sem hér eiga
sér stað, standa ekki milli
kaupmanna almennt og kaup
félaganna. Ef um slíka skipt-
ingu er að ræða, standa þær
milli heildsala Reykjavíkur,
og allra verzlana annara. Það
eru annars vegar hagsmunir
heildsalanna í Reykjavík en
hins vegar þjóðarhagsmunir.
Þannig er þetta, og því er það
líka vitanlegt, að í þetta sinn
verður hlutur þeirra, sem
þvælast fyrir aldrei stærri en
það, að tefja rétta lausn máls
ins um bríð. En afleiðingarn.
ar af því geta orðið býsna
slæmar.
Það er afar áríðandi, að
fólk snúizt rétt við þessum
atburðum. Ekki mega menn
halda, að hér hafi gengið
neinn fullnaðardómur um
það, að héruðin skuli jafnan
beitt ofríki og réttur þeirra
fyrir borð borinn. Hitt skulu
menn gera sér ljóst, hverjir
valda þessum ósköpum og á-
kveðnir og einarðir láta þá
finna álit sitt um það, hve
nær, sem tækifæri gefst.
Þannig má.vel fara svo, að
sá óréttur, sem fólkið út um
land verður nú að þola, kenni
því að skipa sér saman og
velja sér þá umboðsmenn,
sem ekki leggja rétt þess
skaut stórgróðamönnum
Reykj avíkur.
I forustugrein Mbl. á laug-
ardaginn er rætt um blekk-
ingarstarfsemi kommúnista
varðandi Marshallshjálpina.
M. a. segir:
„Kommúnistar staðhæfa einn
ig að Bandaríkin geti notaö
Marshaiislögin til þess að ná
ein í þá framleiðslu íslendinga
sem mesta hernaðarþýðingu
liafi.
En það er greinilega tekiö
fram í fyrrgreindum skilyrðum
að við ákvörðun á sölu ein-
stakra vörutegunda til Banda-
ríkjanna „sé tillit tekið til eig-
in þarfa viðkomandi ríkis, bæði
heima fyrir og til venjulegs út-
flutnings,“ sbr. 5. lið skilyrð-
anna. Með því er þaö fleipur
kommúnista einnig afsannað
að hinum 16 þjóðum sé fyrir-
skipað áð slíta fyrri viðskipta-
samböndum.
Þannig er öll málafærsla
kommúnista í þessu máli. Svo
þykjast þessar auðvirðilegu und
irlægjur erlendrar einræðis-
klíku, vera að berjast fyrir að
varðveita fjárhagslegt sjálf-
stæði íslands!!
Annars mætti benda komm-
únistum á það, vegna þess að
þeir skilja ekkert nema að það
sé miðað við Rússland, að
sennilega á engin þjóð í Ev-
rópu f jármagni og tækni Banda
ríkjanna meira að þakka en
einmitt Rússar.
Var það ekki til þeirra, sem
Bandaríkin sendu ógrynni af
hergögnum og matvælum með-
an tvísýnastur var leikurinn við
herskara Hitlers?
Voru það ekki einmitt Rúss-
ar, sem fengu risaupphæðir
dollara lánaðar til kaupa á
margs konar vörum í Banda-
(Frcmhalcl á 6. síöu)
jafnframt gætt, að í inn-
flutningsáætlun Fjárhags-
ráðs er gert ráð fyrir stór-
um minni vörukaupum frá
Bandaríkjunum en á undan-
förnum árum, þótt dollara-
eyðslan sé áætluð 120 millj.
kr.
Þjóðin horfist hér í augu
við þá staðreynd, ef ekki
tekst að selja verulegt magn
útflutningsvaranna fyrir doll
ara, að annaðhvort verður
hún að færa dollaraeyðsluna
stórlega niður, þótt það geti
kostað hana ýmsar þrenging
ar, ellegar verður hún að
safna eyðsluskuldum í Banda
ríkjunum, sem eru vitanlega
ekkert annað en vísasti veg-
urinn til fjárhagslegs ósjálfs-
stæðis. Öðru máli gæti gegnt
að taka þar lán til gjald-
eyrisskapandi framkvæmda,
t. d. síldarvinnsluskipsins, en
þó er slíkt alltaf hálfgert
neyðarúrræði.
Svar þjóðarinnar getur
ekki verið nema eitt í þess-
um efnum, ef hún vill halda
áfram fjárhagslegu sjálf-
stæði sínu. Það verður tafar-
laust að minnka dollara-
eyðsluna frá því, sem nú er
fyrirhugað.
Eigum við að fara að safna
eyðsluskuldum í Bandaríkj-
unum til þess að geta fengið
þaðan tóbak og vindla? Eig-
urn við að taka eyðslulán í
Bandaríkjunum til þess að
geta látið fólk sporta sig í
luxusbílum í þúsundatali á
Reykjavíkurgötunum? Eða
eigum við að fylgja dæmi
Breta, að draga úr töbaks-
innflutningum að vestan
og stöðva alla bifreiðanotk-
un, sem ekki er þjóðhagslega
nauðsynleg?
Enginn íslendingur ætti
að vera í yanda með að
svara þessum spurningum.
Og þannig mætti benda á
margt fleira. Hvers vegna er
t. d. verið að leigja amerísk
flutningaskip, þegar hægt er
að fá önnur flutningaskip
leigð fyrir annan gjaldeyri
en dollara?
Þótt þjóðin verði af þess-
um ástæðum að sætta sig við
einhvern aukinn sparnað,
myndi hún samt hafa yfir-
leitt meira að bíta og brenna
en flestar aðrar þjóðir í
Evrópu. íslendingum er það
nú kannske mest til skamm-
ar, hve illa heir fara með
(Framhald á 6. síðu)