Tíminn - 16.06.1948, Blaðsíða 5

132. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 16. júni 1948.
lft
5
Mi&vUiud. 16. jtsní
17. júní
Tiigur Hermanns Jónassonar
Sigtryggs Klemenzsonar
Fyrir fjórum árum fagnaði
islenzka þjóðin fullu sjálf-
stæði. Þá voru slitin að' fullu
hin síðustu stjórnarfarslegu
tengsl, sem eftir voru frá
kúgunarárum þjóðarinnar.
Sjálfstæðisbarátta íslend-
inga er merkileg saga. Það er
saga um viðreisn og sigra og
vaxandi framtak og athafnir,
frelsi og menningu. Hin al-
menna þróun málanna um all
an heim hefir oft orðið ís-
lendingum hliðholl, en sigrar
þjóðarinnar byggjast á því,
að hún hefi kunnað að nota
sér þá þróun.
Jón Sigurosson lagði mikla
áherzlu á það, að þjóðin legði
rækt við atvinnumál sín og
treysti þannig fjárhagslegt' samræmi við afhenta skömmt
sjálfstæði sitt. Þetta megum ' unarseðla þeirra til viðskipta-
Tímanum liafa borist áskor-
anir víða að uni að birta til-
lögur þœr, sem þcir Hermann
Jónasson og: Sigtryggur Klemens
son hafa flutt í fjárhagsráði
um verzlunarmálin. Verður hér
með orðiö viö þeim óskum.
Fyrsta tillagan var borin fram
2. ágúst 1947 og liljóðaði á
þessa leiö:
Við undirritaðir leggjum
til:
1. Að innflutnings- og gjald
eyrisleyfi til verzlana eða iðn
f yrírtækj a íyrir hlinum
skömmtuðu vörum verði í
Földu inneignirnar
og Alþýðublaðið
Herm. Jónasson bar frám ; vei fleipur eitt, að íslenöing-
svohljóðandi tillögu um svar ar ættu eignir erlendis.
til fulltrúanna af vestur-,
norður- og austurlandi:
Af þessari afstöðu Alþýðu-
blaðsins virðist vissulega
við vel muna ennþá. Enn í
dag má hafa Jón forseta að
leiðsögumanni á margan hátt.
Hann vissi svo vel á hvaða
grundvelli freLsi og sjálfstæð
tilvera þjóða byggist.
Það heldur engin þjóð sjálf
stæöi sínu, nema hún leggi
rækt við atvinnuvegi sína og
fjárhagslega afkomu. Að
vinna fyrir sér og eyða ekki
meiru en aflast, er lífsskilyrði
sérhverrar þjóðar. Fyrir
þessu verða því allir þeir að
beygja sig, sem sína vilja sjálf
stæði þjóðarinnar hollustu.
í þessu sambandi er vert að
hugleiða ýmislegt. Hver er sú
eftir tekja, sem sumir skila
í þjóðarbúið? Er ekki sá helzt
til margur, sem á einn eða
annan hátt hliörar sér hjá
raunhæfri þátttöku í að
vinna fyrir þjóð sinni og
treysta sjálfstæði hennar
svo sem vera ber?
Hvernig er búið að atvinnu
vegunum? Er það á nokkurn
hátt sérstaklega aðlaðandi að
velj a sér framleiðslustörfin
umfram annað? Svari þessu
hver fyrir sig, en þau svör
skera úr um það, hvort við er-
um aö þessu leyti á réttri
leið eða villigötum í sjálf
stæðismálunum.
Jón Sigurðsson lagði mikla
stund á íslenzk fræöi og ís-
lenzka menningu. Hann vissi
það, að þjóðleg menning er
undirstaða sjálfstæðrar til-
veru. Þá voru Danir sú stóra
og volduga þjóð, sem íslend-
ingar voru háðir, og þeir, sem
ekki höfðu manndóm og
þrek til andlegs sjálfstæðis
bognuðu fyrir þeim og
drukku í sig áhrif þeirra. Jón
Sigurðsson var ekki næmur
fyrir þeirri sýkingu. Hann
mat Dani og kunni að taka
fyrirmyndir frá þeim. Hann
virti Englendinga mikils, en
fleygði sér þó ekki að fótum
þeirra. Hann gat litið upp til
leiðtoga og þjóða, þar sem
efni stóðu til og lært af þeim,
eins og frjáls maður, án þess
að selja anda sinn 1 ánauð.
Þetta þurfa íslendingar enn
að kunna. Vandinn er sá, að
vera opinn og næmur fyrir
góðum áhrifum, án þess að
glata sjálfum sér. Það eru
hvorki kvikmyndaleikarar í
Hollýwood né fagurstirndir
embættismenn einræðistjórn
arinnar í Moskvu, sem bjarga
sjálfstæðismálum íslands, þó
að margt kunni að’ mega af
þeim læra. En það ósjálf
sambandi
nefndar. I því
verði ákveðið:
a) Ef í ljós kemur, að verzl-
un hafi i byrjun skömmtunar
haft óeðlilega litlar birgðir,
megi veita henni fyrirfram-
leyfi eftir nánar tilteknum
reglum, er fjárhagsráö setur,
til að jafna aðstöðu hennar
til samkeppni við aðrar verzl-
anir.
b) Að viðskiptamanni sé
heimilt, ef verzlun hefir eigi
nægilega mikið af tiltekinni
skömmtunarvöru til að full-
nægja eftirspurn, að afhenda
verzluninni skömmtunarseðla
sína og fela henni að annast
útvegun vörunnar fyrir sig.“
Tillögunni fylg'di ýtarleg
greinargerö, er áöur hefir
verið birt.
Þann 13. ágúst 1947 báru
þeir H. J. og S. Kl. fram svo-
hljóðandi tillögu í sambandi
við reglugerð, sem þá var bú-
ið að ganga frá:
„Við undirritaðir leggjum
til, aö í reglugerð þessa verði
sett eftirfarandi ákvæði:
1. Að innflutnings- og gjald
eyrisleyfi til verzlana eða iðn
f yrirtækj a fyrir hinum
skömmtuöu vörum verði í sam
ræmi við afhenta skömmtun-
arseðla þeirra tii viðskipta-
nefndar. í því sambandi
verði ákveðið:
a) Ef í ljós kemur, að verzl-
un hafi í byrjun skömmtun-
ar haft óeðlilega litlar birgðir
má veita henni fyrirframleyfi
eftir nánar tilteknum reglum
til að jafna aðstöðu hennar
til samkeppni við aðrar verzl
anir.
b) Að viðskiptamanni sé
heimilt, ef verzlun hefir eigi
nægilega mikið af tiltekinni
skömmtunarvöru til að full-
nægja eftirspurn að afhenda
verzluninni skömmtunarseðla
sína og fela henni að annast
Alþýðublaðið hefir háldið
uppi næsta kynlegum skrif-
um um földu inneignirnar er-
lendis.
Fyrst eftir að umræður hóf-
ust um þéssi mál, hélt blaðið
fast fram þeirri yfirlýsingu
stjórnarinnar, að hún vissi
ekki um neinar inneignir er-
útvegun vörunnar fyrir sig. sinni að þær vseru samþykkt- iendis. Seinast á föstudaginn
2. Aö neytendum sé í sjálfs- ar og bréfi fulltrúanna svar- Var hélt Alþýðublaðið þessu
vald sett í hvaða hlutföllum að á eftirfarandi hátt. — j fast fram og taldi það jafn-
þeir kaupi þær vörur, sem
skammtaðar eru eftir verð-
mæti innan þeirra takmarka,
sem heildarverðmæti seðils-
ins setur.
Ef þessar tillögur verða
samþykktar efnislega munum
við færa þær í þann búning
í einstökum atri'Öum, aö hægt
sé aö taka þær inn í reglu-
gerðarákvæðin á viðeigandi
stað. Að öðru leyti vísum við
til fyrri umræðna og grein-
argerðar af okkar hálfu um
þetta mál“.
Þetta var fellt og tóku þeir
þá síðar upp þessar tillögur:
„Undirritaðir leggja til, að
sú aðalregla gildi, að inn-
flutnings- og gjaldeyriskeyf-
um til kaupa á venjulegum
verzlunarvörum sé, eftir því
sem við verður komiö, út-
hlutað til verzlana á einstök-
um verzlunarsvæðum í réttu
hlutfalli við íbúatölu og þarfir
hvers verzlunarsvæðis. Um
þær vörur, sem háðar eru
skömmtun, teljum við hag-
kvæmast, að framkvæma
þessa reglu á þann hátt, að
verzlunum verði úthlutaö leyf
um í samræmi við skilaða
skömmtunarseðla til við-
skiptanefndar. Vísum við um
„Fjárhagsráð samþykkir, að , mega raga) aff sterk öfl Innan
úthlutun gjaldeyris- og inn- j ríkisstjórnarinnar eða meðal
flutningsleyfa á árinu skuli j stuðningsmanna hennar hafi
eftir því, sem viö veröur kom Vnjað þagga niður umræður
iö gerð í samræmi við þær um þessi mai 0g láta sitja
tillögur, er samþykktar hafa' vi3 þaS eitt, að stjórnin vissi
verið af fundi fulltrúanna af eitili neitt um umræddar eign
vestur-, norður og austur- ir 4
landi“. j gn þessi hernaðaráætlun
Hinn 4. marz voru greidd mistókst af tveimur ástæðum.
aLkvæði í fjáihagsráði um pramsóknarmenn sóttu fast
þessa tillögu og henni visaö ^ um rannsókn málsins og
til viðskiptanefndar af meiri- Hermann Jónasson birti upp-
hluta ráðsins gegn atkvæð-
um H. J. og S. Kl.
Þegar tillögur bárust frá
viðskiptanefnd báru þeir H.
J. og S. Kl. fram eftirfar-
andi tillögu:
„Við undirritaöir leggj um
til, að úthlutun innflutnings-
og gj aldeyrisleyfa fari fram
í samræmi við reglur (meðf.)
þingsályktunar, sem sam-
þykkt hefir verið af miklum
meirihluta Alþingis.
Um framkvæmd einstákra
liða tillögunnar leggjum við
til:
a) Um lið 1. Leyfum fyrir
þeim vörum, sem haðar eru
nánari framkvæmd þess til j skömmtun, sé skipt milli ein-
fyrri tillagna okkar um þaö|Stakra verzlana í hverjum
efni. Um óskammtaðar neyzlu landsfjórðungi í samræmi við
vörur teljum við hagkvæmast,
að gjaldeyris- og innflutn-
ingsleyfum fyrir þeim sé út-
skilaða skömmtunarseðla.
Vísum við um það til áður
framkominna tillagna frá
hlutað með hliðsjón af sölu . okkur. Leyfum fyrir óskömmt
hverrar verzlunar á hinum! uðum almennum neyzluvör
skömmtuðu matvörum. um sé úthlutað til verzlana
Úthlutun innflutnings- og eftir því, sem við verður kom
gjaldeyrisleyfa til kaupa á J ið með hliðsjón af sölu hverr-
byggingarefni og öðrum vör- j ar verzlunar á skömmíiiðum
um til bygginga sé hagað matvörum.
þannig: Þegar fjárhagsráö
hefir ákveöið hverjar fram-
b) Um lið 2.Tekið verði
saman hve mikið magn af
kvæmdir skuli leyfðar í, byggingarvörum gangi til
hverju verzlunarumdæmi fyr þeirra framkvæmda, sem fjár
ir sig, skal taka saman hvelhagsráð hefir leyft á hverju
mikið efni gangi til þeirra J verzlunarsvæði og ennfremur
framkvæmda og ennfremur J áætlað fyrir nauðsynlegu við-
áætlað fyrir nauðsynlegu haldi og framkvæmdum, sem
viðhaldi. Síðan skal innflutn 1 ekki þarf fjárfestingarleyfi
ings- og gj aldeyrisleyfum fyr
ir efni þessu úthlutað til
verzlana í umdæminu".
Þessar tillögur, sem meirihl.
fjárhagsráðs vísaði til við-
skiptanefndar eru efnislega
samhljóða þeim tillögum,
sem fulltrúar utan af landi
samþykktu fáum dögum síð-
ar. Þegar þær tillögur bárust
fjárhagsráði gerðu þeir H. J.
og S. Kl. það enn að tillögu
stæði, sem fram kemur hjá
mörgum íslendingum gagn-
vart stórveldunum og áhrif-
um þaðan, spáir ekki góðu,
þó að segja megi að varla sé
annars að vænta af niðjum
þeirra manna, sem týndu sjálf
um sér af vanmáttarkennd
gagnvart Dönum fyrir 100 ár-
um og áður á öldum.
Það voru mennirnir, sem
höfðu þrek og þor til að vera
íslendingar, þrátt fyrir
danska einokunarkaupmenn
og fógeta konungsvaldsins,
sem lögðu grundvöllinn að þvi
sjálfstæði, sem íslendingar
endurheimtu til fulls fyrir
fjórum árum. Og sömu ein-
kenni og sömu manndyggöir
þurfum við enn til að halda
sjálfstæðinu.
Það er tvennt, sem íslenzka
þjóðin verður að gæta vel, ef
henni er ekki sama um sjálf-
stæðið: Hún verður aö vinna
fyrir sér og vera íslenzk.
Þjóðleg menning og fjár-
hagslegt sjálfstæði er sá
grundvöllur, sem stjórnar-
farslegt sjálfstæði hlýtur að
hvíla á.
til. Síðan verði gjaldeyris- og
innflutningsleyfum fyrir vör-
um þessum skipt milli verzl-
ana á svæðinu i hlutfalli við
sölu hverrar verzlunar árin
1946 og 1947. Leyfum til
stærri framkvæmda skal að
jafnaði úthluta tíl aðilja
sjálfra“.
Þessi tillaga var felld af
meirihluta fjárhagsráðs gegn
atkvæðum H. J. og S. Kl. —
Þeir áfrýjuðu þá til ríkis-
stjórnarinnar. Meirihluti
hennar samþykkti þær reglur,
sem ekki hafa fengist birtar.
Bergur Jónsson
héraðsdómslögmaður
Málflutningsskrifstofa Lauga
veg 65, slmi 5833. Heima:
Hafnarfirði, sími 9234
ttbreiðið Tíiuaim.
lýsingar, sem vöktu um það
stóraukið umtal. Um sama
leyti barst ýmsum aðilum hér
skýrsla frá alþjóðlega gjald-
eyrissjóðnum, þar sem skýrt
var frá því, að 1. júlí í fyrra
hefðu óopinberar íslenzkar
inneignir í bönkum í Banda-
ríkjunum numið 26 millj. kr.
Eftir að þessar upplýsin-
ar lágu fyrir frá opinberri
stofnun vestan hafs, var: erf-
itt fyrir ríkisstjórnina að
segjast ekkert vita um þetta
mál, og það því fremur, er
Framsóknarmenn hertu kröf
urnar um rannsókn málsins.
Ríkisstjórnin birti því nýja
skýrslu, þar sem því var lýst
yfir, að hún vissi um þessar
upplýsingar alþjóðlega gjald
eyrissjóðsins. Jafnframt lof-
aði hún að gera sitt ítrasta
til þess að afla frekari upp-
lýsinga.
Skýrslan sýndi að öðru
leyti það, sem raunar mátti
ráða af skrifum Alþýðublaðs-
ins, að ekki hafi ríkt mikill
áhugi hjá því ráðuneyti, sem
þessi mál heyra undir, við-
skiptamálaráðuneytinu, um
að upplýsa þau. Fyrst í sein-
asta mánuði hefir ráðuneyt-
ið snúið sér til sendiherra
íslands vestan hafs og beðið
hann að leita aðstoðar réttra
stjórnarvalda. Hafjl nokkuð
verið reynt áður til þess að
fá þessi mál upplýst, hefir
það veri gert á grundvelli
bankaviðskiptanna, en alltaf
mátti vera vitanlegt, að þann
ig myndu engar upplysingar
fást og yrði það aðeins til
að tefja málið að gera sér
vonir um það.
Hér hefir vissulega verið
hafist handa í seinasta lagi
og eigendur földu eignanna
því fengið alltof langan frest
til þess að fela þær enn betur,
þar sem mikið umtal skápað-
ist strax um þessi máí eftir
að frv. um Marshallshjálp-
ina var lagt fyrir Bandaríkja
þing í janúar síðastl. Hefði
þurft að vera búið áð rann-
saka þessi mál áður, enda
báru ráðherrar Framsóknar-
flokksins fram þá tillögu
snemma á siðastliðnum vetri.
. .Ef Alþýðublaðið sení mál-
gagn verkamanna og launa-
manna ætti að vera reitt
nokkrum fyrir afstöðu þeirra
í þessum málum, ætti það
(FramUald & 6. síðv.) J