Tíminn - 15.07.1948, Blaðsíða 3

154. blað
TÍ5I1NN, fimmtudaginn 15. júlí 1948.
3
ugur ! dag:
r.
prófessor
Alexander Jóhannesson,
prófessor dr. phil., er sextug-
ur i dag. Hann er fæddur 15.
júlí 1383 á Gili í Borgarsveit í
Skagafjarðarsýslu. Foreldrar
hans voru þau Jóhannes
Ólafsson, sýslumaður Skag-
firðinga, og kona hans, frú
Margrét Guðmundsdóttir,
dóttir Guðmundar Einarsson-
ar, prests í Arnar'oæli.
Alexander Jóhannesson hóf
nám við Menntaskólann
(Latínuskólann) í Reykjavík
árið 1901 og lauk stúdents-
prófi þaðan utanskóla árið
1907 með hárri fyrstu eink-
unn. Að því loknu sigldi hann
til Kaupmannahafnar og
lagði stund á málvísindi við
háskólann þar og lauk þar
magisterprófi 1913. Síðan hélt
hann áfram námsiðkunum
við þýzka háskóla og varð
doktor frá Halle 1915. Doktors
ritgerðin hét Die Wunder in
Schillers Jungfrau von Orle-
ans.
Að námi loknu fluttist Alex
ander heim til fslands og gerð
ist þá þegar einkakennari við
Háskóla íslands í Reykjavík,
en árið 1925 var stofnaö
dósentsembætti í íslenzkri
málfræði og málsögu við skól
ann, og hlaut Alexander það
embætti. Árið 1930 var hann
síðan skipaður prófessor við
Háskólann og hefir gengt því
starfi síðan.
Störf Alexanders Jóhannes-
sonar við Háskólann eru þrí-
þætt: ritstörf, kennsla og bar
átta hans fyrir bættum húsa-
kosti stofnunarinnar. Pró-
fessor Alexander hefir ekki
legið á liði sínu. Hann er mik
311 lærdómsmaður og hefir
gengið að fræðistörfum sín-
um með dæmafárri elju og
dugnaði, enda er hann af-
kastamikill rithöfundur um
málfræðileg efni. Ritverk
hans verða ekki talin hér, en
geta má þess, að hann hefir
rannsakað fjölmörg atriði ís-
lenzkrar málsögu og nú hin
síðari ár unnið að geysimiklu
yfirlitsriti, orðabók um skyld
leika og uppruna íslenzkra
orða. Þeir, sem einhverja
nasasjón hafa af fræðslu-
störfum, vita, að til þess að
semja slíkt rit, þarf geysi-
mikla vinnu og mér liggur við
að segja hugrekki. Orðabókin
hefir ekki enn birzt á prenti,
en væntanlega verður þess
ækki langt að biða.
Kennsla próf. Alexanders
við Háskólann ber sama svip
og ritverk hans, enda er
hvort öðru nátengt. Við
nemendur hans munum
aldrei gleyma henni. Hún ber
vitni um mikinn lærdóm,
þrótt og elju. Það er engin
hætta á, að nokkur maður
sofni í kennlustundum próf.
Alexanders. Þar ríkir aldrei
doði eða deyfð.
En saga próf. Alexanders
við Háskólann er ekki öll,
þótt talin séu ritstörf hans
og kennsla. Hann hefir átt
Alexander Jóhannesson
| mikinn þátt í stjórn stofnun-
arinnar og gegnt rektorsstörf
um hvað eftir annað. Og það
skyldi enginn ætla, ao þar
væri kyrrstaða, sem próf.
Alexander ræður ríkjum.
Plann verður aldrei kallaður
kyrrstöðumaður. Að öðrum
ólöstuðum efa ég, að nokkur
einn maður eigi meiri þátt i
því aö bæta ytri skilyrði Há-
skólans en hann og gera
stofnunina fjárhagslega ó-
háða að því leyti, sem það er
kleift. Og ef til viil er þetta
miklu göfugra en kyrrlát
fræðistörf eða að minnsta
kosti va,rðar þetta fleiri og á
eftir að orka á sögu þjóðar-
innar í framtíð. Það er vart
ofmælt, að próf. Alexander
átti veigamikinn þátt í því,
aö liáskójahúsið var reist, og
hann hefir frá upphafi verið
í stjórn Happdrættis Há.skól-
ans. En það er ekki aðeins
háskólahúsið, heldur einnig
Atvinnudeildin og stúdenta-
garðarnir, sem próf. Alexand
cr hefir barizt fyrir að koma
upp. Og loks má ekki gleyma
Tjarnarbíó. Hugsiö ykkur allt
það starf, sem unnið er í Há-
skólanum, hugsið ykkur allt
það hagræði, sem stúdentum
er gert með því að búa á
stúdentagöröunum, hugsið
ykkur allt þaö fé, sem Há-
skólinn fær til umráða með
rekstri kvikmyndahússins og
getur varið tii þjóðnýtra
hluta. Stendur ekki- öll
þjóðin í þakkarskuld við þá
rnenn, sem varið hafa kröft-
um sinum til þess að berjast
fyrir þessum málum og stuðl-
að þannig að því, að hér geti
þróazt menning og menntir?
En einn helzti hershöfðing-
inn í þessu stríði var próf.
Alexander Jóhannesson.
SVI— r. >-• -> 1 ---
Próf. Alexander hefir látið
fleiri mál til sín taka. Hann
er einn frumherjanna í flug-
málum íslendinga. Hann var
meðal stofnenda Flugfélags
íslands h.f., er kornst á lagg-
irnar 1925, og var fram-
kvæmdastjóri þess 1928—31.
Próf. Alexander hefir verið
sæmdur fjölmörgum heiðurs-
merkjum. Hann er kvæntur
Hebu Geirsdóttur vígslu-
biskups Sæmundssonar.
Próf. Alexander hefir unn-
ið merkilegt starf, og hann á
vafalaust enn eftir að koma
víða við, og það er hverri
þjóð mikill fengur að hafa
slíkum elju- og drengskapar-
mönnum á að skipa.
P.t. Reykjavík í júlí 1948.
Halldór Halldórsson.
Frá aðalfundi Skóg-
ræktarfélags Islands
Aðalfundur Skógræktar- mikla hlutverk, endurreisn
féla,gs Islands var haldinn á
Hallormsstað dagana 28,—30.
júní s.l.
Á fundinum mættu full-
trúar fi'á skógræktarfélögum
auk stjórnarinnar og Hákon-
ar Bjarnasonar, skógræktar-
stjóra. Ennfremur sátu fund-
inn Magnús Gíslason skrif-
stofustjóri, er var heiöursgest
ur fundarins og norskur skóg
ræktarmaður, Reidar Bathen,
fylkLsskógmeistari í Troms-
fylki í Noregi.
Hinn norski skógræktar-
stjóri kom hingaö til lands
að tilhlutan landbúnaðarráð-
herra og hefir ferðazt víða
um land undanfarnar vikur.
Þess má geta að í Tromsfylki,
er veðrátta mjög svipuð og á
íslandi, en jarövegur hins veg
ar mjög ólíkur því sem hér
er.
Fyrsta fundardaginn, eftir
að formaður félagsins, Valtýr
Stefánsson, hafði flutt
skýrslu um störf félagsins á
liönu ári, rakti skógræktar-
stjóri hið helzta, er hann
taldi, að bæri að stefna aö á
næstunni í hinu stórfellda
verkefni, er fyrir liggur í
starfi skógræktarfélaganna,
ef þau eiga að verða þess
megnug aö inna af hendi hið
skóga og ræktun nýrra nytja
viða, en það er hið setta mark
þeirra, er nú hafa forystu í
skógræktarmálunum. Þarf
eigi að orðlengja það, að nú
er hrópað: Sáið barrviðum,
gróðursetjið hæfilega stórar
plöntur af þeim. Friða ber
stærri og minni landspildur.
Land er nóg á íslandi, það
þarf aðeins vilja og sam-
heldni til að nema landið og
nota frjósemi þess til rækt-
unar verðmætra viða. Á-
níðsla er leiðin til auðnar
einnar, ef eigi er hafizt
handa og hún gerð ræk úr
atvinnuháttum landsmanna,
eftir því sem möguleikar
þróast á sviði skógræktar-
innar.
Því næst voru reikningar
félagsins lagöir fyrir fundinn
og skýrðir.
Seinni hluta dagsins skoð-
uðu fundarmenn gróðrar-
stöðina og Atlavik og barr-
trén þar og sunnan við Atla-
vílc við Jökullæk. Virtist al-
rnenn hrifning fundarmanna
yfir þeim árangri, er náðst
hefir á Hallormsstað í rækt-
un barrtrjáa. Þar má nú líta
8—11 metra há tré af blá-
greni, lerki og skógarfuru,
auk rauögrenis, sem er um
Rætt við Gunnar á Selalssk, sextugan:
Jg fiefi aldrei lært að vaka
við rafljós og sofa í sólskini"
Tíðindamaður Tímans skrapp í gærmorgun heim tif.
Gunnars Sigurðssonar frá Selalæk til þess að spyrja fáeinna
spurninga í tilefni af bví, að hann er orðinn sextugur. Kann
hlaut góöar undirtcktir og greið svör eins og vænta mátti,,
og fara hér á eftir þættir úr samtalinu. — Gunnar er fædd-
ur að Helli á Rangárvöllum, en ólst upp að Selalæk. Foreldr-
ar hans voru Sigurður Guðmundsson og Ingigerður Gunn-
arsdóttir, bæði af Rangárvöllum.
— Ég veit ekki til hvers ég
hefi veriö að læra lögfræði
hér á yngri árum, þótt ég
hafi nokkuð fengizt við mála
færslu, segir Gunnar, þegar
tíöindamaður fer aö spyrja
hann um störf hans og hætti
— ég, sem er með þeim ósköp
um fæddur, að geta ekki
hugsað mér annaö en að vera
í sveit á meðan ég tóri, að
minnsta kosti aö sumarlagi.
— Þú heíir alltaf fengizt
viö búskap öðrum þræði?
— Ég hefi fengizt við ýmis-
legt — raunar margt, segir
Gunnar. En þrátt fyrir skrif-
stofustörf og annað af því
tagi, hefi ég jafnframt rekið
búskap austur í Rangárvalla-
sýslu. Núna á ég bú á Uxa-
hrygg á Rangárvöllum. Þar á
ég tuttugu hross og þrjú
hundruð fjár. Mér leiðist
bæjarlífið á sumrin — hefi
aldrei lært að vaka við raf-
Ijós og sofa í sólskini. Og þeg
ar leiðindin detta í mig, rýk
ég austur í sveit. Ég verð allt
annar maður, þegar ég er
kominn á hestbak.
— Já — vel á minnzt. Það
hafa margir hestar komizt í
þína umsjá um dagana?
— Ég keypti margan hest-
inn um skeið. Markaðshross-
in, sem ég keypti skiptu á-
reiðanlega mörgum þúsund-
um. — Ég fór um allt
land í, þeim erindagerð-
um og keppti við Sambandið,
þótt aldrei bæri, á öðru en
samkomulagið milli keppi-
nautanna væri gott.
— Þú sagðir áðan, að þú
hefðir fengizt við sitt af
hverju um dagana?
— Já — hvort það nú er,
svarar Gunnar brosandi. A!l-
ir kannast nú til dæmis við
það, að ég gef út íslenzka
fyndni, og einu sinni átti ég
Alþýðuprentsmiðjuna, svo að
ég nefni eitthvað. Hana eign-
aðist ég af tilviljun í fast-
eignabraski. En þú ert lcann-
ske að fiska eftir því, hvort
ég hafi ekki einhvern tíma
6—7 m. á hæð. Öll eru þessi
tré 26—43 ára að áldri. Leið-
sögn veittu Hákon Bjarna-
son skógræktarstjóri og
Guttormur Pálsson, skógar-
vörður.
Mikla athygli vöktu lerki-
teigarnir við Jökullæk og
Atlavík. Þar voru gróðursett
rösklega 6 þús. tré á árunum
1937—1939. Nú eru þau 4.5—
5.0 m. þau hæstu, og hylja
nú alveg svöröinn. Fræið er
frá Arkangelsk við Hvíta-
hafið í Rús,slandi á 64° n. br.
Þarna er vísir að barrskógi,
hinn eini á landinu. Þroski
og vöxtur trjánna hefir ver-
(Frauihald á 6. síðu).
verið blaðamaður. Það hefi ég
nefnilega veriö líka. Ég var
einu sinni ritsjóri Vísis —
það mun hafa verið 1914—
1915. Ég tók við af Einari
Gunnarssyni. Ég lagði mig i
framkróka um það að skrifa
eitthvað, sem fólki þætti,
skemmtilegt, enda varð ég:
þess oft var, að það var bet-
ur þegið en hátíðlegar og
spekingslegar ritsmíðar, sem.
ekki rista kannske alltaf svc
ýkja djúpt. Vísi seldi ég síðar.
hlutafélaginu, sem nú L
hann.
— En ekki megum við
gleyma þingmennskunni?
— Það væri víst synd.
Rangæingar kusu mig tvisvar
á þing, þótt ég bið.i mig aldrei
fram fyrir neinn flokk. í:
þriðja skiptið féll ég, þótt
ekki munaði miklu, enda í
beinni andstöðu við alla
stj órnmálaf lokka.
Þingmennska mín var ann-
ars þannig til komin, að fá-
einir menn úr hverjum
hreppi í Rangárvallasýslu.
komu til mín og buðu mér að-
veita mér brautargengi, ef ég.
vildi hætta mér í framboð.
Það hafði komið til orða að
skora á Jón Magnússon afi:
bjóða sig fram, en þá konu
aðrir, sem vildu að Rangæ-
ingar byggu að sínu í þessc.
efni.
Annars ætti ég ekki að fjöi.
yrða um þingmennsku og
stjórnmál, því að ég flokkc
þingmennina og pölitíkinc.
undir landplágur.
— Þú ert einn af frum-
kvöðlum loðdýraræktar á ís-
landi?
— Það er rétt. Og ég er.
einfaldlega þeirrar skoðunar,
að hér séu aö mörgu leyti gó£
skilyrði til loðdýraræktar. k.
undanförnum árum hefii
kannske ekki blásið byrlegc
fyrir þeim atvinnuvegi —
hann á alltaf erfitt uppdrátt--
ar í ófriði og næstu árum eft-
ir hann. En þetta fer að lag-
ast.
En svo er eitt mál, sem ég
ber nú fyrir brjósti, og um.
það ætla ég að skrifa innar..
skamms. Það á að koma upp
dýragarði í Reykjavík. Bær-
inn er oröinn nógu stór tii.
þess að slíkt geti þrifizt. Vié
höfum hér líka heitt vatn og
gætum með aðstoð þess gert
slíkan stað vel úr garði, og
hér eru líka góð skilyröi ti;
þess að afla hentugs og góðf
fóðurs handa dýrunum, ár.
þess að um óhæfilegan kostr.
að þurfi að vera að ræða. Svc
að maður vill þó beita séi
fyrir einhverju, þó aö sext-
ugur sé.
J. H, j