Tíminn - 15.07.1948, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn la. julí 1948.
■. I •
154. blað.
Kenna Norðmenn Rússum síid-
veihar við Island?
Efftlr liáSvík M.HsíiáMSSöiB ritstjóra.
ÞaS þóttu tíðindi til næsta
bæjar, þá er ríkisútvarpið
flutti þá fregn eftir Kaup-
mannahafnarútvarpinu, að
rússneskur síldveiðifloti væri
á leið til íslands. Fyrst í stað
töldu ýmsir þessa frétt með
ólíkindum, hér hlyti eitthvað
að vera málum blandað. En
útvarpið hélt áfram að flytja
fregnir af þessum síldarleið-
angri og þótti það taka af
allan vafa um að mishermi
hefði verið að ræða í upphafi.
Síðar fréttist það með sanni,
að Rússar væru komnir á ís-
landsmið. Heyrði ég ýmsa
ræða þann atburð með nokkr
um ugg, en aðra heyrði ég
segja, að ekki væri hundrað
í hættu, Rússar kynnu ekkert
til síldveiða hér við land og
myndi þessi för þeirra hingað
norður ekki reynast svo á-
bátasöm, að þeir kæmu öðru
sinni.
Síðar sá ég því flíkað í blöð
um, að Rússar hefðu ráðið
íslendinga til aðstoðar við
síldveiðarnar. Hvað hæft
kann að vera í þeirri fregn
veit ég ekki, að minnsta
kpsti hefi ég ekki haft spurn-
ir af því, að hún hafi verið
sannreynd.
Yfirleitt virðast mér þau
blaðaskrif, sem átt hafa sér
stað um síldveiðar Rússa hér
við land, bera ærinn keim
þeirra pólitisku spjótalaga, er
nú tíðkast mest í stjórnmála-
erjum hérlendis. Ætla ég, að
þarflegra væri að reyna að
gera sér grein fyrir því, hvað
er að gerast á síldveiðislóð-
unum fyrir Norðurlandi, en
nota Rússaleiðangurinn ein-
ungis til þess að þyrla upp
pólitísku moldviðri.
Mjög var undan því kvart-
að síðastliðið sumar, hve fjöl
mennar erl. þjóðir voru á
síldarmiðunum. En fjölmenn
ari eru þær þó að þessu sinni
og hafa aldrei áður verið jafn
mörg erlend síldveiðiskip við
ísland og í sumar. Norðmenn
eru nú með um 30 skipum
fleira en í fyrra, eða alls um
230 skip. Og að sögn þeirra
sjálfra, hefir floti þeirra
aldrei áður verið jafnvel út-
búinn að veiðarfærum, nóta-
bátum o. fl., sem nú. Um
fjölda sænsku skipanna veit
ég ekki gerla, en heyrzt hefir,
að þau séu 10 fleiri en í fyrra,
en þá voru þau 65. Auk þess
eru svo síldveiðileiðangrar
hér frá þremur öðrum þjóð-
um, að Rússum frátöldum.
Það mun því ekki fjarri lægi,
að erlendu síldveiðiskipin séu
nú um hálft fjórða hundrað.
Þessi stóri floti er dreifður
um allar síldarslóðirnar utan
landhelgislínu. Hvaða áhrif
slíkt kann að hafa fyrir síld-
veiðar íslendinga sjálfa get
ég ekki dæmt um, en þó má
láta sér renna grun í, að þau
verði ekki ósmá. Minna má
á það, að Norðmenn töldu sig
hafa fengið meiri veiði hér
við land síðastliðið sumar en
oftast áður, en öll vitum við,
hversu fór um veiðar íslend-
inga í það skiptið.
En víkjum nú aftur að síld
veiðum Rússa hér við land.
Er vert að gera of mikið úr
því, að þeim notist ekki að
leiðangri sínum. ef síld gefst,
vegna þess að þeir hafi ekki
á að skipa kunnáttumönnum
við veiðarnar? Ég ætla, að
allt tal um það sé út í blá-
inn. Við höfum ekki hug-
mynd um hverrar þjóðar þeir
menn eru, sem eru á rúss-
neska síHveiðiflotanum,
hvað þá meira. Ýmsir muna,
að Estlendingar stunduðu
síldveiði með herpinót hér við
land nokkur ár fyrir styrj-
öldina og gafst sæmilega, að
því sagt var. Er loku fyrir það
skotið, að með Rússum séu
einhverjir af hinurn est-
lenzku síldveiðimönnum, sem
hér voru fyrr? Og er loku fyr
ir það skotið, að með þeim
séu menn frá öðrum þjóðum,
sem kunna jafnvel skil á því
að veiða síld í herpinót og ís-
lendingar?
Og nú leiði ég fram Knut
Vartdal. Sá maður er íslend-
ingum lítt eða ekki kunnur,
en hver einasti Norðmaður á
norska síldveiðiflotanum við
ísland veit deili á honum, því
að hann er formaður í „ís-
landssildfiskernes Forening.“
Kurt Vartdal ritaði mjög eft-
irtektarverða grein í blaðið
„Fiskaren“ 23. júní síðastl.
Grein sína nefnir hann „Norð
menn leggja fram sinn skerf
til að kenna erlendum þjóð-
um síldveiðar við ísland.“ Og
innrammað sem undirfyrir-
sögn er þetta: „Síðustu fregn
ir herma, að kenna eigi út-
lendingum einnig herpinóta-
veiði og það með norskum
veiðarfærum“.
í fyrri hluta greinarinnar
getur Vartdal þess, að ýmsir
Norðmenn hafi stuðlað að því
að ú.tlendingar stunduðu síld
veiðar við ísland. Hafi sá
stuðningur verið með ýmsu
móti. Þeim hafi verið útveguð
norsk veiðarfæri til síldveiða.
Norðmenn hafi verið með
þeim í samlagsútgerð og loks
hafi ýmsir Norðmenn gerzt
lærimeistarar þeirra á veiði-
slóðunum við ísland. Sumar
þessara þjóða segir hann
hafa verið beztu kaupendur
að norskveiddri Íslandssíld.
Og nú sé svo komið, að ein
þjóð hafi fullkomlega lært
veiðarnar af Norðmönnum og
hvorki þurfi hún né vilji
lengur á aðstoð þeirra að
halda, en þessi þjóð gexi æ
fleiri skip út til veiða við ís-
land með hverju ári sem líð-
ur. Hér mun Vartdal eiga við
Svía. Athæfi þetta fordæmir
hann mjög harðlega og telur
leitt til þess að vita, að nokkr
ir menn skuli ljá sig til þess
að spilla svo fyrir sinni eigin
þjóð eins og hér hafi raun
á orðið.
Enn getur Vartdal þess, að
nú ætli 'einn bezti nótabassi
Norðmanna að taka að sér
nýja nemendur og vera með
þeim á íslandsmiðum. Segir
hann, að einungis nótabassa-
hlutar þessa manns hafi á
vetrarsíldveiðinni síðastl.
numið fimmtíu og tveim
þúsundum íslenzkra króna.
Til þess að ekki fari á milli
mála, það sem Vartdal segir
um þetta atriði, þýði ég orð-
rétt niðurlag greinarinnar:
lilWfcW 'F 'I'P' 1 'ii '”■*->Mwi
„Það síðasta sem frétzt hef
• 7 ‘eð
ir, er, að emn duglegasti
nótabassinn okkar, ætli sér
nú í ár, eftir því sem mér er
sagt, einnig að kenna útlend-
ingum herpinótaveiðar.
Hlutaðeigandi nótabassi,
&em með vissu fékk ca. kr.
40.000 í bassahlut á síðast-
liðnum vetri og getur því
naumast verið i fjárþröng,
ætlar að nota norsk veiðar-
færi og ráða að nokkru Norð-
menn og að nokkru leyti út-
lendinga til þess að vera á
hinu útlenda skipi, sem þjóð
sú, er áhuga hefir fyrir veið-
unum, leggur til fullbúið á
veiðar.
Það þarf enga spámenn til
að sjá það fyrir, að fiski-
menn hlutaðeigandi þjóðar
munu hafa lært síldveiðar til
hlítar áður mörg ár líða. og
þurfa þá ekki lengur á að-
stoð Norðmanna að halda.
Undrun sætir það, hve sum
ir Norðmenn hugsa lítið um
þjóð sína og stéttarbræður.
Því fer miður, að í frjálsu
landi eins og Noregi er ekkert
hægt við slíku að gera, en í
frjálsu landi hefir maður þó
rétt til að tala óhindrað um
hvað sem er.
Vel má vera, að áður langt
líði gerist nauðsynlegt að
gera opinskátt um nafn, úr
því að landráðalögin ná ekki
til svo þjóðarskaðlegs at-
hæfis.“
Grein Vartdals er rituð 17.
júní og ritar hann undir
hana sem formaður „íslands
sildfiskernes Forening“.
Knut Vartdal víkur hvergi
að því í greininni, hver sú
þjóð sé, sem nótabassinn ætli
að kenna herpinótaveiðar, en
það ætla ég, að meðan hann
hefir ekkert gert opinskátt
um það, þá muni marga
gruna, að það séu Rússar.
Reynist það vera rétt, þá
kæmi mér ekkert á óvart, að
erindi Rússa hingað til lands
verði annað en að rassskella
allan sjó, ef síld gefst á ann-
að borð. Og ef svo færi, þá
geta menn hugleitt það með
sjálfum sér, hvort ferð þeirra
hingað í sumar til síldveiða
með herpinót yrði sú fyrsta
og síðasta.
Úr skyiídiheimsókn
í Eárðardal.
(Framhald af 1. síðu)
— Og já. Ég byrjaði víst
árið 1894 og fyrsta búskapar-
árið mitt fékk ég nú ekki
nema fimmtíu og sjö bagga
af töðu. Og auövitað byrjaði
ég eins og flestir í þá daga
— með ekki neitt. Það voru
vist ein eða tvær kýr og svo
fáeinar ær. En við byrjuðum
strax að slétta túnið, og þá
var hægt að auka bústofn-
inn, og ég komst svo langt,
að ég hafði áttatíu sauði og
um hundrað og tuttugu ær í
kvíum. En töðufallið jókst
fyrst að mun, þegar við hætt
um að brenna sauðataðinu.
Þegar Bjarni frá
Hólmi kom.
— Já, hér mun vera erfitt
um eldivið. En hvað olli því,
að taðbrennslu var hætt?
— Það var þegar við feng-
um rafstöðina, segir gamli
maðurinn og bendir niður að
ánni, þar sem virkjunin er.
— Bjarni frá Hólmi kom hing
Nú er þao iiann Viíhjálmur í
Þinghól, sem ávarpar okkur. Minn-
ist hann á ýms mál á við og dreif,
sem grípa þó hver inn á annarra
svið eins og víðast verður. — Svona
er bréf hans:
,.1944 fór fram kosning um lýð-
vclcli hér á landi, og var til fyrir-
myndar hvað hún var vel sótt.
Síðasliðinn vetur tók flokkur
manna sig saman um að safna
gjöíum handa bágstöddum börnum
i útlöndum og þóttist hver bezt-ur.
sem hæsta upphæð gat lagt fram
á borðið eða auglýst að mætti búast
við frá sér.
Ný ríkisstjórn kom til skjalanna
og vildi spyrna fótum við dýrtíð
og verðbólgu. og lætur kaupgjalds-
visitölu í 300 stig. Flokkur manna
ætlar af göflunum að ganga og
heimtar grunnlaunahækkanir.
Þetta kalla ég ekkert lýðræði eða
þegnskap við þjóð sína.
Síðastliðinn vetur komu fram
raddir um að reisa minnismerki
um stofnun lýðveldis á íslandi.
Fyrst hefðu þeir, sem um það töl-
uðu átt að ganga fram og binda
alla flokka samtökum um ao íá
dýrtiðina niðurfærða, t. d. í 200
stig og enga grunnkaupshækkun i
tvö ár. Vinnuþiggjendur, vinnuveit
endur og framleiðendur settu sér
allir það takmark að lækka dýr-
tíðina. Þá þyrfti engum að líða
ver, en það myndi létta á ríkis-
sjóði.
Þegar þjóðin hefði sigrast á verð-
bólgunni væri ekkert á móti því að
gera lýðveldismerki, en fyrr ekki,
þvi að cii; er erfitt að sjá að
þjóðin sé fær um að lifa við lýð-
ræði. Hún virðist lítið hafa lært
og hver og einn vill helzt mega lifa
og láta óhindrað eftir sínu höfði.
Það er heldur ekki við góöu að
búast, þegar formaður stærsta
stjórnmálaflokksins veður fram og
segir, að aldrei hafi verið jafn bjart
framundan og nú, þegar ríkissjóð-
ur er miklu meira en uppétinn. Það
er margur sljór í hugsunarhætti
og þykir gott að trúa gasprinu.

Fyrir nokkru liélt dr. Matthías
Jónasson útvarpsræðu um skóla-
mál, siðferoi nemanda og vinnu,
sem allt byggist á. Það eru orð í
tíma tö’uö, því að nú er helzt svo
að sjá, sem fjöldi af fólki þykist
vera of fínn til aö gefa sig að
framleiðslustörfum. Þetta þarf að
breytast með nýja lýðveldinu. Þeir
menn, sern prédika ungu kynslóö-
inni hv-ð allur leikaraskapur sé
nauðsynlegur ættu að þagna.
Skyltíi ekki vera eins affarasælt.
að einhverjir kenndu vinnu og
vinnusiðferði, og verðlaun væru
veitt fyrir góð og mikil verk?
SW^: '• 1
Ákveöið hefir verið að leita til-
boða um 10 togara í viðbót. Væri
nú ekki rétt að felia niður yfir-
lætisnafnið „nýsköpun“ og láta sér
nægja eitthvað r&unhæíara, svo
sem nýbygging? Aliir vita aö eng-
inn þessara manna. sem að skipa-
kaupunum stóðu og standa. getá
skapað svo mikið, sem spýtu eða
nagla.
Undarlegt 'er það hvað Mbl., sem
þykist vera fulltrúi allra stétta og
e^ska alla jafnt, berst hart á móti
því, að verzlanir fái vörur eftir
því, hvað inn kemur til þeirra af
skömmtun ..ý<iiðum. Það ætti þó að
vera tækifæri til að sýna ást sína
til allra barnanna með því að leyfa
mönnum að velja sér verzlanir til
að skipta við.
AlHaf er verið að minna á að
borga útvarpinu aínotagjaldiö.
Ekki eru nú allir áfjáðir í að borga.
enda var:a von þegar hálf dag-
skráin er tónleikar og djass, sem
eldri kynslóðin vill ekki heyra. Það
mun margur af eldri kynslóðinni
vera sammála þvi, sem Helgi Hjör-
var sagði í útvarpinu fyrir nokkru
um djass og tónlist.“
Það er ekki tími til að ræða
þetta neitt i dag, en ég vildi gjarn-
an &ð sumt í þessu bréfi yrði rætt
hér nánara og mun ég gera það ef
aðrir verða ekki til þess.
Pétur landshornasirkill.
að norður til þess að virkja
fyrir okkur. Hann var ekki
lengi að sjá, hvar stöðin átti
að standa. Við tókum hluta
af Svartá og þó að leiðslan
heim væri í lengsta lagi, en
hún er um kílómetra, þá tókst
framkvæmdin vel, svo að nú
erum við búin að hafa hér
rafmagn til ljósa, upphitun-
ar og suðu um tuttugu ára
skeið. Taðið hefir verið bor-
ið á túnið, og síðustu árin
höfum við keypt útlendan á-
burð. Töðufallið hefir aukizt,
svo að nú fáum við um fjög-
ur hundruð hesta af túninu.
En bústofninn er nú átta
nautgripir, átta hross og yfir
tvö hundruð fjár, eða svipað
og fyrir niðurskurðinn.
Rýnt fram í tímann.
Á meðan við drekkum kaff
ið, spjöllum við um daginn
og veginn. Jón og synir hans
þrír segja frá, hvernig unn-
ið hafi verið að framkvæmd-
um á jörðinni. Byggingar all-
ar hafa þeir sjálfir reist og
á Bjarnastöðum er vel hýst.
— Það eru miklar breyt-
ingar, sem oröið hafa í at-
vinnuháttum og aðbúð fólks-
ins á minna en einum manns
aldri. En hvernig haldið þið,
að verði orðið umhorfs hér í
Bárðardalnum eftir önnur
fimmtíu ár? spyr Jón og bros
ir glettnislega.
— Um það er ómögulegt að
segja. Sjálfsagt verður þá
kominn hér bær við bæ í
dalnum og atvinnuhættir ef
til vill ennþá meira breyttir
in í minni tíð, og man ég þó
tímana tvenna, bæði tréreku
og skurðgröfu.
Skilaboðin .suður.
Þegar við höfðum kvaðzt,
og við gestirnir vorum að
fara af stað, kom Jón aftur
hlaupandi fram á tröppurn-
ar, berhöföaður og snögg-
klæddur.
— Ég gleymdi einu, sagði
hann, og það var að þakka
ykkur fyrir komuna. Það eru
ekki svo margir, sem leggja
það á sig að koma til okkar
dalafólksins, og ekki nóg með
það, heldur er eins og leið-
beinendur okkar í Reykja-
vík megi ekki einu sinni tala
við okkur á öldum ljósvak-
ans í gegnum útvarpið, nema
stúku sinnum eftir hátt-a-
tíma. Það er dálítið napurt
fyrir okkur bændurna, að
leiðbeinendur okkar skuli
vera illa séðir og amast við
þeim 'í dagskrá útvarpsins.
Blessaður, skilaðu því til
þeirra þarna fyrir sunnan,
að þannig lítum við á málið
úti í strjálbýlinu og að við
viljum fá þessu breytt. Við
viljurn fleiri fróðleg erjndi
um áhugamál okkar og ég
fyrir mitt leyti vil helzt af
öllu, áð Gísli Kristjánsson
flytji þau, því að á hann
þykir mér alltaf gaman að
hlusta.
Þessu er hér með skilað.