Tíminn - 24.08.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þriðjudaginn 24. ágúst 1948.
185. bláð
Nokkrar athugasemdir viö greinargerö
utanríkismálaráðherra m Grænlandsmáiið
Grænlandsmálið var til
einnar umræðu á Alþingi þ.
27. og 28. janúar s.l. Flutn-
ingsmaður málsins, Pétur
Ottesen, flutti það af hinurn
mesta skörungsskap og dreng
skap. Var öll framkoma hans
hin virðulegasta og þjóð vorri
til sóma. Einar Olgeirsson
flutti snjalla og glæsilega
ræðu, og lagði m. a. réttilega
áherzlu á skyldur vorar við
Grænland.
Þar tók og utanríkismála-
ráðherra til máls. Sagði hann
í fyrstu, að hann vildi ekkert
um málið segja frá eigin
brjósti. Fannst þó sumum, ’að
hann brigði út af því. Þessu
til stuðnings mætti benda á
yfirskriftóir Morgunblaðsins
og Alþýðublaðsins á þingfrétt
unum daginn eftir.
Ráðherra taldi það til hags
bóta fyrir íslendinga og eftir-
sóknarvert, að fá atvinnu- og
' fiákiréttindi á Grænlandi. —
En menn munu sanna það er
á reynir, að slík fríðindi
munu verða að litlu eða engji
gagni án ísl. yfirráða yfir
landinu.
Ráðherra sagði 3 leiðir vera
í Grænlandsmálinu: a) Biðja
Dáni um atvinnuréttindi á
Grænlandi án endurgjalds,
b) kaupa þau fyrir atvinnu-
réttindi handa Færeyingum
hér, c) standa á sögulegum
rétti íslands.
Öll íslenzka þjóðin verður
að gera sér það mjög vel ljóst,
að með því, að fara inn á
tvær fyrstnefndu leiðirnar,
afneitar hún og afsalar sér
liinum sögulega rétti sínúm
til Grænlands og viðurkennir
aff alveg ástæffulausu yfir-
ráðarétt Danmerkur yfir
Grænlandi. Þessar tvær braut
ir eru því alls^kki leiðir, held
ur tvær ginningar og gildrur
í Grænlandsmálinu, sem ís-
lenzka þjóðin verður vel að
varast að láta leiða- sig í. í
Grænlandsmálinu er aðeins
til ein leiff, sú, aff standa fast
á hinum sögulega rétti í«-
lands til Grænlands án nokk-
urrar viðurkenningar á nokkr
um rétti Dana þar. Ef íslend-
ingar láta hafa sig til þess að
svíkja land sit't og afneita
rétti þess til Grænlands, beint
eða óbeint, og viðkvæma yf-
irráðarétt Dana þar munu
þeir, að svo komnu máli fá
álíka svör hjá Dönum og Jú-
das fékk hjá æðstu prestun-
,um forðum.
Svo virtist, sem ráðh. teldi
þá Einar Arnórsson og Ólaf
Lárusson, er hann kallaði ein
hverja mestu og lærðústu
þjóðarréttar- og réttarsögu-
fræðinga, er land vort hefði
átt fyrr og síðar, gnæfandi
hátt yfir aðra núlifandi lög-
fræðinga, eina bæra um að
skynja og skilja rétt eða rétt-
leysi íslands til Grænlands.
Mundi þó í áliti umheimsins
vissulega verða þyngri á met-
unum sannanir og álit heims
kunnra lærdómsmanna eins
og Sveinbjarnar Johnsons,
Vilhjálms Finsens, Otto
Opets, .Valtýs Guðmundsson-
ar og Ragnars Lundborgs o.
fl. þess efnis, að Grænland
hafi verið nýlenda íslands,
undirgefið íslenzku þjóð-
félagsvaldi í tíð Grágásar, eða
jafnvel allt til vorra daga eins
og dr. Lundborg, Magnús Sig-
urð&son og Magnús Torfason
Efátr da*. JTén SSiaasoii
o. fl. hafa staðhæft, en kem-
ur raunar allt út á eitt, því
Fastl alþjóöadómstóllinn er
búinn að úrskurða, að sá yfir
ráðaréttur, sem var yfir
Grænlandi á 13. öld, hafi
haldizt óslitinn allt til vorra
daga. svo ísland hlýtur að
eiga hann enn. Vissu lega er
þjóð vor illa á vegi stödd, ef
þeir Einar og Ólafur eru ein-
ustu dómbærir menn á það,
hvern rétt ísland eigi til
Grænlands, því það er vitað
mál. að hvorugur þeirra veit
neitt svo heitið geti í þjóða-
rétti. Annar þeirra hefir géf-
ið út réttarsögu, sem er köll-
uð hneyksli. Hinn er jafnvel
svo skyni skorpinn á það,
hvað aðgreini félag 'og þjóð-
félag að fornu sem nýju, að
hann hyggur að goðorðin
fornu hafi verið þjóðfélög. Eft
ir þá báða liggja fyrir skrif
um réttarstöðu Grænlands er
frá sjónarmiði sögu og al-
mennustu kunnáttu í réttar-
sögu og opinberum rétti eru
hneyksli: ritgerð í Andvara
1924 eftir Ólaf, en ca. 90 bls.
fjölrituð grein eftir Einar í
Landsbókasafninu. í báðum
þessum ritgerðum er svo stór
lega rangt farið með söguleg-
ar staðreyndir og meginregl-
ur laga, að tæpast nokkur
seinnihlutastúdent í lögfræði
deild myndi telja sér til sóma.
Með þeim hætti fá þeir þá út-
komu, að ísland eigi ekkert
tilkall til Grænlands. Það er
ekki hægt að bera á móti
þessu af því, að greinarnar
liggja fyrir og þetta er svart
á hvítu. Þar á móti má vel
vera, að þessir menn báðir
séu mjög vel lærðir á borgara
leg lög, ég rengi ekki, að svo
sé, en slíkt gagnar lítið í
þessu máli. — Svo hefir einn-
ig virzt, sem báðum þessum
mönnum sé það kappsmál, að
afsanna rétt íslands til Græn
lands, og skilja fáir, hver
háski þjóð vorri gæti stafað
af því, að vera ekki réttlaust
þar.
Mjög virtist utanrikisráð-
herra vera í nöp við rit Jóns
Dúasonar, en gagnrýndi þau
þó eiginlega ekki. En ótrú-
lega mikinn hvalreka hafði
borið upp á fjörur ráðherr-
ans. í Tímanum þ. 5. jan. 1948
hafði birtzt grein eftir Jón
Dúason, sem átti að vera
byrjun á greinarflokki um
réttarstöðu Grænlands. ÞaA
kom aðeins út þessi eina
grein, en því miður ekki und-
ir fyrirsögn hennar sjálfrar,
heldur undir fyrirsögn alls
greinaflokksins (máske þó
eitthvað löguðuro), er sagði
miklu meira en í greininni
stóð. Þarna var því efni til
hinnar hvössustu gagnrýni,
en ráðh. notaði sér ekki það,
heldur hneykslaðist aðeins á
því, að sjón gæti helgað rétt.
Við Grænlandsvinirnir mætt
um vissulega harma það, að
Bjarni Benediktsson var ekki
uppi á dögum Eggerts lög-
manns Hennessonar á 16. öld,
er taldi sig eiga Krosseyjar,
þ. e. tinda Grænlands, „af
því að sæist til þeirra af
Látrabjargi," og fyrirmunaði
ísl. mönnum að fara þangað
og setjast þar að. En E. H. átti
þá Rauðasandseignir. Þá furð
aði utanríkisráðh. sig á því,
að J. D. hefði sett fund, þ. e.
fund þeirra Snæbjarnar galta :
á Grænlandi ca. 980, í gæsar- 1
lappir. En hvað innifelur
fyrsti fundur lands. Hann!
innifelur það, að sjá landið í
sænum, og þá helgar sjónin
rétt. Þar sem tindar Græn- j
lands sáust af íslandi, og
hljóta jafnvel að hafa verið i
séðir af íslandi þegar á land- '
námsöld, getur ekki verið um |
fullkominn fund Grænlands
að ræða úr þvi. Sú var tíðin,
að fyrsti fundur yfirráða-
lauss lands helgaði rétt til yf-
irráða á því. Nú helgar fyrsta
sjón slíks lands því landi, er
fundinn á, aðeins forgangs-
rétt til að nema landið um
nokkurt skeið eftir fundinn,
en sé sá réttur ekki notaður,
er litið svo á, að þessi réttur
hafi verið gefinn upp. Það,
sem máli skiptir í þessu máli,
er þetta: Það orkar ekki tví-
mælis, að eyjar og sker innan
sævaralmennings íslands
voru almenningur. Þótt Græn
land lægi, máske, ekki inn-
an sins ísl. sævaralmennings
í fyrstu (fyrir 980), orkar
ekki tvímælis, að tindar þess
sýndust liggja í sævaralmenn
ingunum, og að íslendingar
hafi talið sig eiga þá með
sama rétti og væru þeir inn-
an sævaralmenninganna í
raun og veri, og áttu þá því
með þessum rétti, því enginn
gat komið með betri rétt, og
enginn gerði mótkröfu (og
þeir voru einkis eign áður).
Upphaf Úlfljótslaga sannar
það, að strax við stofnun hins
ísl. þjóðfélags náði ísl. þjóð-
félagsvald minnst til yztu
sjónarvíddar til íslands. En á
svæðinu fyrri vestan ísland
náði sjónarvídd í austur til
íslands miklu lengra en frá
íslndi i vestur, því á austux-
strönd Grænlands hyllir ís-
land þráfaldlega upp. Hafi
tindar Grænlands verið séðir
fyrir 927—’30, sem enginn efi j
getur verið á hlutu þeir að |
verða hluti hins íslenzka þjóð j
arlands strax þegar þjóðfélag
| ið var stofngð. En það er al-
menn regla, að það, sem bæt- j
ist við land, sem komið er und
ir yfirráðarétt, fær sömu rétt
' arstöðu. Og það hefði á þeim
I tímum ekki átt síður við, ef
! viðbótijj stafaði af aukinni
! þekkingu (könnun), en ef um
| eiginlegan landvöx var að
ræða.
Það, að J. D. og Ragnar
Lundborg byggðu tilkall ís-
lands til Grænlands á þessu
tvennu, hélt utanríkismála-
ráðherrann fram, sýndi hve
réttlaust tilkall íslands til
Grænlands væri. Hvort um
sig gaf þetta þó íslandi lög-
legt og andmælalaust tilkall.
En utanríkismálaráðherra
gat ekki um það, að Ragnar
Lundborg og J. D. byggðu til-
kall íslands á fleiru: fyrsta
„fundi“ 980, ítarlegri land-
könnun- 982-—’85, á námi
Grænlands 986 af skipulags-
bundnum landnámsflota
frjálsra þegna, er fóru með
ísl. þjóðfélagsvald, svo að hið
einkamálalega og opinberrétt
arlega nám fór fram í sömu
námsathöfn, og að allar lög-
bækur íslands líta á Græn-
land sem ísl. nýlendu undir
ísl. þjóðfélagsvaldi o. s. frv.
Úr ritum Jóns Dúasonar
(Framhald á 6. siðu).
Séð í anda blómleg: byggð.
Ég hitti aldraöan kunningja
minn í fyrrakvöld. Hann var ný-
kominn austan af Skeiöum og hafði
veriö þar hjá vinfólki sínu í viku.
Honum hafði verið boðiö í skemmti :
för upp i Þjórsárdal og varð tíð-
rætt um þá för, gamla manninum.
Hann sagði við mig eitthvað á
þessa leið:
— Mér þótti ekki sérlega mikið
til þéss koma fyrst, þegar mér var
boðið í ferð upp í Þjórsárdal. Ég
hélt að þar væri ekkert nema sand-
ar og hraun og fátt markvert að
sjá. En eftir förina er ég á annarri
skoðun og ég er ákaflega þakklát-
ur fyrir að hafa íengið að koma í
Þjórsárdal. Ég finn, að ég hefði
fariö mikils á mis, ef ekkert hefði
orðið úr þeirri för fyrir mér.
Það er að visu satt að gróður-
sældinni er ekki fyrir að fara í
Þjórsárdal, því mestmegnis er þar
sandur og brunniö hraun. Og þó
má gerla sjá þess merki, að gróður-
inn er að færast í aukana í daln-
um síðan hann var girtur. Það
slær víða grænni slykju á sand-
hjallana, og grastoddar eru að
færa út ríki sitt. Maöur getur séð
í anda hve þarna helir verið blóm-
iegur og byggilegur dalur til forna.
Grænar engjar hið neðra en skógi
vaxnar hlíðar ofar.
Að Stöng.
Þegar komið er að Stöng, má
gerla sjá, að stórmannlega hefir
verið búið þar. Búið er nú að grafa
upp bæjarstæðið og byggja yfir tótt
ina. Þegar haldið er heim að Stöng
blasa við augum rauðmálaðir skál-
ar, reisulegir og snotrir. Þarna hefir
verið vel búið að fornum minjum.
Bæjarstæðið hefir verið glæsilegt
— allhár hjalli með gott útsýni —
enn eitt dæmið um höfðingslund-
ina, sem lýsir sér í vali bæjarstæða
á íslandi til forna.
Þegar inn er komið, blasa við
tættur ýmissa bæjarhúsa. Veggirn-
jr hlaönir úr torfi og grjóti af ís-
ienzkum meistarahöndum í þeirri
greín. Þarna hefir m. a. verið 18
kúa fjós — níu básar hvorum meg-
in viö breiöan flór og byrzlurnar,
sem raunar eru stórar og lögulegar
hellur, standa enn. Nei, það hefir
ekki verið smáhokur á Stöng.
Vantar leiðarvísi.
En eins saknar ókunnur og fróð-
leiksfús ferðamaöur, sem kemur að
Stöng ti’. þess að skoða hina fornu
minjar. Það er greinagóður leiðar-
vísir til skoðunar þessara merku
fornminja. Þar þyrfti að koma fyr-
ir spjöldum með áletrunum, er
segðu ;leili á húsium og öð'rum
minjum. Og helzt þyrfti að vera
skráð saga staðarins í örstuttu
máli á spjöld. eða lítill bæklingur
lægi þar frammi. þar sem þessar
upplýsingar væru skráðar. Þetta er
veigamikil’. þáttur í því starfi sem
þarna hefir verið hafið af myndar-
skap í því efni að varðvetia þessar
gullaldarminjar cg gefa almeningi
í landinu sýn í þennan horfna
heim.
Ég er viss um, að ferðafólk
mundi leggja aura í baukinn, sem
þarna hefir verið settur upp til
söfnunar viðhaldsf jár, af miklu
meiri gleði, ef það ætti kost þess-
ara kærkomnu og nauðsynlegu leiö-
beininga um skoðun staðarins.
En ég er samt ákaflega þakk'átur
fyrir að hafa fengið að koma að
Stöng. Ég hef lesið fornsögurnar
mér til ánægju en mér hefir ekki
fyrr gefist svo lifandi sýn í heim
þeirra. Förin hefir orðið mér um-
hugsunarefni alla daga síðan, og
ég veit. að ég mun búa lengi að
henni enn.
Þetta sagði hinn aldraði kunningi
minn, og mér finnst ég skilja hann
til fulls. Það fer cnginn ærindis-
leysu í Þjórsárdal. En þegar líður
að hausti verður ská'unum þar lok-
að, svo að fólk, sem hefir í hyggju
að leggja. þangað leið, má ekki
ðraga það of !engi.
Fjölsvinnur
Þökkum vináttu og samúff í tilefni af andláti og út-
för fyrrum sýslumanns
Magssasísísr T«ss*fasoEiar
Jóhanna Magnúsdóttir, Óskar Einarsson,
Brynjólfur Magnússon.
•niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii«iinimnmiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiinim»MiniiiiiiiiiiiiiimiiiiniiiniHHiimniiM'
Þakka hjartanlega vinum og vandamönnum kveðjur |
og gjafir á .sjötugsaf'mæli mínu.
Guð blessi ykkur öll. |
Þambárvöllum, 9. ágúst 1948.
Ásta M. Ólafsdótíir. =
imuuiiMiiiiimiimiiiiiimDiiitrTU'
llllllllllllltllllllllllllMII'>"IIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIII|l|l||llll|ll|lll||ll|ll|||l|IIIIIIIMIIIII|llllllllllllllllllllll|lll,ll»lli|l|»'B.
Beztu þakkir til allra, sem með heimsóknum, skeyt-
í um, blómum eða gjöfum glöddu mig á 70 ára afmæli i
i mínu. Sérstaklega þakka ég hr. bakarameistara Magn- |
| úsi Einarssyni og starfsfólki hans alla vináttu í minn i
I garð. _ 1
| Sigurður Ólafsson |
I Hofteigi 18. i
AUGLÝSIÐ í TÍMANUM