Tíminn - 24.08.1948, Blaðsíða 5

185. blaff
TÍmimn. hriffimla.s-inn 24. ásrúst 1948.

fhH&jud.
<®Æ
fiar-JLo
úgúst
ERLENT YFIRLIT:
Orkuverin, sem
ekki finnast
Mbl. hefir orðið hverft við,
þegar auglýst var eftir því
hér í blaðinu, hvar væri orku
ver „nýsköpunarinriar." Það
eyðir miklum hluta af „Nær
og fjær“-pistlum sínum á
sunnudaginn til að þvæla um
þetta mál, án þess þó að
svara fyrirspurnum Tímans.
Hér er óþarft að ætla elta
ólar við alla útursnúninga
Mbl. í umræddum pistlum
þess. E'ínn er t. d. sá, að
Tryggvi Þórhallsson hafi með
an hann var formaður Fram
sóknarflokksins lýst sig and-
vígan rafvirkjun sveitanna,
enda rofið þingið 19.31 til þess
að koma í veg fyrir virkjun
Sogsins! Mbl. treystir auö-
sjáanlega á lélegt minni og
slæma söguþekkingu lesenda
sinna, þegar það leyfir sér að
halda slíkum ósannindum
fram. Þá eignar það Sjálf-
stæðismönnum frumkvæðið
að raforkusjóðnum, enda
þótt Framsóknarmenn væru
margoft búnir að flytja frum
varp um slíka sjóðsstofnun
áður en Sjálfstæðjsflokkur-
inn fékkst t;l að sinna mál-
inu. Sjálfstæðisflokkurinn
lék þar gamla leikhxn að vera
fyrst á móti umbótamáli, en
reyna síðan að eigna sér það,
þegar það var orðið svo vin-
sælt, að framgangur þess
varð ekki lengur stöðvaður.
Loks segir Mbl., að Framsókn
armenn hafi ekkert komið ná
lægt undirbún'ngi raforku-
laganna nýju, enda þótt þeir
ættu frumkvæð'ið að skipun
milliþinganefndar, sem undir
bjó lögin, og rækju kappsam-
lega eftir „nýsköpunarstjórn
inni“ að leggja tillögur nefhd
arinnar fyr'r þingið. Það
tókst líka að lokum. en þá var
stjórnin búin að láta stór-
spilla frumvarpi nefndarinn-
ar, .svo að lögin eru raunar
hvorki fugl né fiskur.
Nánar skal svo ekki rætt
um þessa úturdúra Mbl. Aðal
kjarni málsins er: Hvar eru
orkuverin, sem nýsköpunar-
stjórnin lét re'isa eða tryggði
gjaldeyri og lánsfé, þótt hún
fengi ekki ráðrúm til að koma
þeim upp? Mbl. bendir á
hina olíukyntu rafstöð Reykj a
víkurbæjar, en Tírninn minn-
ist líka á hana. Þá bendir það
á Skeiðfossvirkjunina og
Andakílsárvirkjunina. Hvor-
ug þessi virkiun var gerð að
tilhiutan „nýsköpunarstjórn-
arinnar“ og koma ekki nema
að takmörkuðu leyti á henn-
ar stjórnartíð. Hvorugar geta
talizt til stórvirkjanna og
leysa ekki úr þe'rri þörf fyrir
raforku, sem fylgir stóriðnaö,
eins og áburðarverksmiðju,
en orkuvers, sem fullnægir
þessum þörfum, þarfnast
þjóðin nú mest.
Með þessum svörum Mbl. er
því raunar ósvarað þeirri
spurnfngu Timans. hvar séu
hin miklu og stórfelldu vatns
orkuver, sem búast hefði mátt
við að yrðu byggð fyrir nokk-
urn hluta þe'rrar miklu gjald
eyrisinneignar, er safnaðist á
stríðsárunum. Ef allt hefði
verið með felldu. Mbl.menn
svara þ.essu líka aldrei öðru-
vísi en með vífilengjum ^og
Væs’! l»stð IpeætEi aarsIStÍEg, að Bewey yrðl for-
seíl, esa repasStlÉkaE'asiíi'' ssílsstaa
lElBatasaaa?
Kosningabaváttan í Bandarík.iun
um er nú að kornast í algleyming,
enda ekki nema rúmir tveir mánuð
ii þangað til kosningarnar fara
frgm. Bæði Truman og Dewey eru
nú í þann veginn að hefja kosninga
feröir sínar og munu þeir fara um
landið þvert og endilangt. Auk
þess munu margir af heistu aðal-
leiðtogum flokkanna láta mikið á
sér bera, og yfirleitt mun nú beitt
íneiri og margþættari áróðm'stækni
en áður hafa verið dæhii til.
Fimm irambjóðcndur.
Þegar forsetaefnin voru ákveoin í
sumar, var Dewey talin öllu sigur-
vissari en nokkur frambjóðandi fyrr
og siðar. Vegur Trumans var þá
mjög lítill og ýmsir áhrifamenn í
fiokki hans, gerðu ítrustu tilraunir
til að bola honum frá framboði.
Truman vann eigi að síður mikinn
sigur á flokksþinginu, því að þrátt
fyrir allt, sem að honum var fund-
ið, hafði í'okkurinn ekki annan sig
urvænlegri frambjóðanda, þar sem
Eisenhower neitaði að' vera í kjöri.
Truman hlaut atkvæði allra floks-
þingsfulltrúanna nema fulltrúanna
úr suðurríkjunum, er *ieituðu undir
öllum kringumstæð'um að styðja
hann, vegna baráttu hans fyrir
jafnrétti svertinja. Fulltriiar suður
ííkjanna héldu nokkru síðar fund
og ákváðu að hafa sérstakan fram-
bjóðanda í kjöri.
Al’s veröa þannig fimm forseta-
efni í kjöri. Auk þeirra Dewey og
Trumans og sprengiframbjóðanda
suðurrikja-demókrata, eru í kjöri
Henry Wallace, sem er frambjóð-
andi nýs flokks, og Thomas, sem er
frambjóðandi jafnaöarmanna.
Demokratar undirbúa
kosningarnar 1952.
Síöan flokksþingin voru haldin,
er aöstaða Trumans talin hafa batn
að til muna, en Dewey er þó enn
talin sigurviss. Árásir þær. sem
Truman varð fyrir af hálfu ýmsra
samherja sinna, öfluð'u honum sam-
úðar og styrktu heldur aðstöðu
hans. Sú ráðstöfun hans mættist
heldur vel fyrir að kveðja þingið
saman til aukafundar til aö ræöa
um verðlagsmálin. Á flokksþingi
demokrata var mörkuð frjálslynd
og róttæk stefna í anda Rooseve’.ts
forseta og þylcir hún líkleg til aö
vinna fylgi verkamanna og mið-
stéttafólks. Til frekari staöfest-
ar hefir Truman valið ýmsa unga
menn úr vinstri armi flokksins til
að' stjórna kosningabaráttunni.
Þótt þetta nægi samt ekki til sigurs
nú, þykir liklegt, að það geti gefist
flokknum vel í næstu forsetakosn-
ingum að hafa markað sér stöðu
undir merkjum Roosevelt forseta.
En kosningaviðbúnaður demo-
krata nú er ekki síður miðaður við
kosningarnar 1952, því að yfirleitt
eru þeir vondaufir um sigur nú.
Á aukaþingi, sem haldið var í
síðarihluta júlímánaðar, vildu
rcpublikanar ekkert gera í verðlags
málunum, eins og demokratar höfðu
líka ráðgert. Ef verðlag hækkar
næstu mánuöina, eins og óttast er,
fá demokratar þar tilvalið' áróðurs
efni. ýmsir telja, að' þetta geti haft
þau áhrif, að republikanar missi
meirihluta í þinginu, þótt Dewey
nái kosningu sem forsetaefni.
Flokksleysingjar ráða
úrslitunum.
Skoðanakönnun, sem Gallup-
stofnunin lét fara fram í júní-
mánuði síðastliðnum, virtist leiða í
ljós, að flokksfylgi demokrata væri
meira en republikana. Af þeim, sem
spurðir voru, voru 42% demokrat-
ar 36,3% republikanar, en 18,2%
flokksleysingjar. Það eru flokks-
leysingjarnir, sem munu ráða úr-
slitum kosninganna, en þeir eru
flestir taldir hal^ast að Dewey. Af-
staða þeirra er talinn byggjast á
því, að ekki sé rétt að láta demo-
Truman
krata fara lengur með vö.'d, þar
sem þeir hafi stjórnað í 16 ár, enda
sé Dewey traustari' maöur til for-
ustu en Truman.
Sprengjuframbeö Wallace og
suöurríkja-demokrata mun og
bitna meira á Truman en Dewey,
en þessi sprengjuframboð eru þó
ekki talin líkleg til þess að verða
Truman eins skaðleg og ætlað var
i fyrstu. Einkum er taliö; að fylgi
Wallace fari minnkandi.
Dewey mun telja sig óbundinn
af flokknum.
Deweyhefir haft þá vinnuaðferð
(Framlialð, á 6. siöu).
dylgjum vegna þeirrar ein-
földu ástæðu, að þessi orku-
ver fyrirfinnast ekki. Af
1300 millj. kr. erlends gjald-
eyris, sem stjórn Ólafs
Thors hafði til ráðstöf-
unar var ekki einn eyrir lát-
inn renna til slíkra fram-
kvæmdar. Aðeins einu frekar
stóru orkuveri var komið upp
á þessum tíma, en það er ekki
knúið með vatnsorku, heldur
innfluttu brennsluefni, er
mun kosta milljónir kr. á ári.
Fátt er betri sönnun þess,
hve fjarstætt er að kenna
stjórn Ólafs Thors við „ný-
sköpun.“ Sú nýsköpun, sem
var þjóðinni einna nauðsyn-
legust, virkjun vatnsorkunn-
ar, gleymdist, Sumpart staf-
aði það af því, að ríkisstjörn-
in og nýbyggingarráð héldu
að allt væri, fengið með því að
endurbyggja skipastólinn,
sem út af fyrir sig var góðra
gjalda vert, þótt það væri
1 ekki einhlýtt. Sumpart stafaði
það af því, að gróðamennirnir
vildu fá a'ð valsa með gjald-
eyririnn, m. a. til þess að
koma eignum sinum úr landi,
en engin stjórn hefir verið
þeim auðsveipnari en stjórn
Ólafs Thors og kommúnista
var. Stærsta „nýsköpunar-
verk“ hennar var að koma hér
upp tiltölulega fjölmennri
stétt stórgróðamanna og milli
liða en til mun vera í nokkru
landi.
Framsóknannenn marg-
bentu á það áður en farið
var að eyða stríðsgróðanum,
að þær framkvæmdir, sem
þjóðin þarfnaðist einna mest,
væri bygging stórra vatns-
orkuvera. „Nýsköpunarstjórn
in“ skellti við þessu skoll-
eyra. Þessvegna á þjóðin nú
ekkert slíkt orkuver, sem gæti
sparað henni, mikinn gjald-
eyri og verið henni til margvís
legra þæginda á krepputím-
um þeim, sem nú virðast fara
í hönd. Þessvegna verður hún
nú að byrja á því í lok góð-
ærisins að taka stórfellt lán
til slíkrar framkvæmdar, ef
áburðarvei'ksmiðjan og önnur
þvílík stóriðja á ekki enn að
dragast von úr viti.
Þótt það væri ekki nema
þessi lærdómur einn, sem
þjóöin fær af starfi „nýsköp-
unarstjórnarinnar", ætti
hann að nægja til þess, að
þjóðin veldi sér ekki aftur
til forustu þá menn, er réðu
stefnu hennar og störfum.
Raddir nábúanna
Dagur ræ'ðir um mistökin í
verzlunarmálunum í forustu-
grein 18. þ. m. og segir m. a.
um orsakir þeirra:
„Ekki þarf að fara í neinar
graffiötur um það, hvernig á því
muni standa, að svo illa hefir
til tekizt. Núverandi stjórnar-
samstarf — sem vissulega var
þjóöarnauösyn, eins og á stóð,
og hcfir þegar borið heillaríkan
árangur að ýmsu leyti, — varð
að kaupa því dýra verða, að
fela Sjálfstæðisflokknum raun-
vcrulega framkvæmd og yfir-
stjórn viðskiptamálanna og inn
ílutningsins með formennsloy
og meirihluta-aðstöðu í Fjárhags
ráði, æðstu ráösmennsku fjár-
málanna og i skjóli viðskipta-
málaráðherra, sem flest virðist
vilja vinna til friðar og stjórn-
arsamvinnu við Sjálfstæðis-
flokkinn. Þar með var raunar
fyrirfram vitað, að allar leið-
réttingar í þessum efnum
myndu mæta vísvitandi tregðu
og jafnvel beinum fjandskap
sjálfs hins æðsta Tramkv.valds.
Hverjum þeim manni, sem ekki
er haldinn því hatramlegri póli-
tískri starblindu, má vera fylli-
lega ljóst, að Sjálfstæðisflokk-
urinn er í innsta eðli sínu fyrst
og fremst hagsmunasamtök og
stjórnmálalegt áróðurstæki verzl
unarstéttarinnar, og þó raunar
einkum og sér í Iagi þrcngstu,
auðugustu og voldugustu heild-
salaklíkunnar í Reykjavík. Hags
munir, sérréttiudi og völd þeirr-
ar klíku cr vissulega það mikla
og volduga segulskaut, sem
kompásnálin á stjórnpalli þeirr
ar fleytu stefnir alltaf á. hvort
sem hinu fríða lystiskipi þessa
„flokks allra stétta“, er annars
stefnt austur eða vestur, norður
eða su'ður, um hin breiðu út-
höf stjórnmálanna, með' alla.l
hinn fjölmenn lióp meinhægra
og velvíljaðra, einfaldra og
lirekklausra kjósenda og ó-
lireyttra flokksmanna innan
borðs.“
Við þessi ummæli Dags þarf
engu að bæta, því að þau
skýra orsakir verzlunaröng-
þveitisins til fullnustu.
Mikilvægi Iand-
búnaðarframleiðsl-
unnar
Síðastl. sunnudagskvöM
var útvarpaö viðtölum við
nokkra Ólympíufara. í við-
tölum þessum var m. a. gerð
grein fyrir því, hvers vegna ís
lenzku keppendurnir he.fðu
ekki náð jafngóðum áráhgri
á Ólympíuleikjunum og þeir
hafa náð hér heima. Aðalskýr
ingarnar voru breytt og lélegt
mataræði og hitabylgjan,
sem gekk yfir Suður-Englánd
fyrstu vikuna, sem Ólvmpiu-
fararnir dvöldu í London..
Það er skortur tveggja
fæðutegunda, sem gerir mat-
aræði í Bretlandi lélegra en
hér. Þessar fæðutegundir eru
mjólk og kjöt. Hins vegar
hafa Bretar miklu meira af
grænmeti alls konar og fisk-
ur er þar óskammtaöur,
Reynslan sýnir, að þjéssar
fæðutegundir geta ekki aff
fullu bætt upp mjólkur- og'
k j ötskammtinn.
Þesssi reynsla Ólympíufar-
anna og annarra íslendinga,
sem til Bretlands koma,
mætti vera þjóðinni ný sönn-
un þess, hve mikilvæg fram-
leiðsla landbúnaðarins er.
Hcnni er það að þakka, aff’
hér er enginn skortur tveggja
liinna dýrmætu fæðuteg-
unda, mjólkurinnar og kjöts-
ins. Þess vegna er viðurværi
hér betra en í flestum lpnd-
um Evrópu um þessar mund-
ir.
Á undanförnum árum hef-
ir það verið óvenjuleg
manndémsraun að stunda
landbúnað á íslandi. Hinn
mikli 'fólksstraumur til kaup-
staðanna hefir lengt virinu-
tíma bóndans og húsfreyjunn
ar, auk þess, sem mörg þæg-
indi eru minni í sveitum en í
kaupstöðum. í kaupst.öðun-
um hcfir boðizt þægilcgri og
tckjuhærri vinna. Sá boðskap
ur hefir stórum færzt í auk-
ana, að landbúnaðurinn ætti
sér enga framtíð, heldur ætti
þjóðin eingöngu að stunda
sjávarútveg og iðnað. Land-
búnaðurinn væri ölmusuat-
vinnuvegur, bændurnir lifðu
á uppbótum o. s. frv. Kenning
ar þesar fengu svo mikinn
byr, að þær settu svip sinn á
stjórnarfarið um nokkurt
skeið, því að einn þáttur „ný-
sköpunarinnar“ var að miðla
landbúnaðinum minna en öðr
um atvinnuvegum og
skammta bændum miririi rétt
en öðrum stéttum.
*Þrátt fyrir þessar erfiðu að-
stæður og áróður hefir bænda
stéttin ekki gefizt upp. Þess
vegna búa íslendingar riú við
betra viðurværi en flestar
þjóðir aðrar, þrátt fyrir gjald
eyrisskortinn. Þess vegna get
um við gert okkur góðar von-
ir um að sigrast á gjaldeyris-
erfiðleikunum, en það myndi
hins vegar alveg vonlaust, ef
við þyrftum að flytja inn lanff
búnaðarvörur til neyzlú, eins
og margir töldu hyggilegast
meðan stríðsgróðavíman var
mest.
Bændastéttin liefir sannar
lega ástæðu til þess áð bera
höfuðið hátt. Hún hefir ekki
aðeins haldið velli, þrátt fyr-
ir hina ójöfnu samkeppni við
stríðsgróðavinnuna, andúö og
andstöðu stjórnarvalðanna
og allan áróðurinn gegn land
búnaðinum. Iíún hefir jafn-
frarnt sótt á. Hún hefir hald-
ið uuui miklum framförum og
komið meira nýtízkusriiði á
(Framhald á G.' síöuy.
i