Tíminn - 11.09.1948, Blaðsíða 5

ri99. blað.
TÍMINN, laugardaginn 11. sept. 1948.
Laugard. 11. sept.
Innflutninðsverzl-
ERLENT YFIRLIT:
BaatttgESagshBBgsaiymd Omrelsills á mest fylg's.
í Frakklamlf Belgín.
unm
Það er sennilegt, að mörg-
um hafi komið í hug gamli
málshátturinn, að bragð sé
að þá barnið finnur, er þeir
lásu forustugrein Morgun-
blaðsins í gærmorgun.
í forustugrein þessari gerir
Mbl. svarta markaðinn að
umtalsefni, viðurkennir að
hann eigi sér stað í ríkum
mælum og fer um hann hörö-
ustu orðum. Greininni lýkur
með kröfu um að ítrustu ráð-
stafanir séu gerðar til að upp
ræta svarta markaðinn.
Reynslan mun vonandi fljót-
lega skera úr því, hvort sú
krafa er alvarlega meint.
Mbl. kennir nokkrum brösk
urum um svarta markaðinn
fyrst .og fremst en sýknar
hina almennu verzlunarstétt.
Þetta má til sanns vegar færa
aö vissu marki. Eigi að finna
þá, sem sekastir eru, er þeirra
vart aö leita meðal verzlunar-
stéttarinnar og ekki einu
sinni meðal þess hóps henn-
ar, sem Mbl. kallar braskara.
Höfuðsökin hvilir á þeim
valdamönnum, sem hafa gert
núgildandi innflutnings- og
skömmtunarkerfi þannig úr
garði, að það er eins og miðað
við það, að möguleikar til
svartrar verzlunar séu sem
mestir.
Þegar innflutningshöftin
voru sett og skömmtunarkerf
ið sett á í fyrrahaust, bentu
fulltrúar Framsóknarflokks-
ins í Fjárhagsráði á það, að
það væri eitt frumskilyrði
þess, að umræddar ráðstafan
ir gætu heppnazt, að komið
væri í veg fyrir svartan mark
að og neytendum veitt sem
frjálslegust aðstaða til að
verzla þar, sem þeir teldu sig
fá bezt kjör. Til að tryggja
þetta báru þeir fram þá til-
lögu, að skömmtunarmiðarn-
ir væru látnir gilda sem inn-
flutningsleyfi og neytendur
gætu falið þeirri verzlun, sem
þeir treystu bezt, að annast
innkaupin fyrir sig.
Það má vel vera, að ein-
hverja galla sé hægt að finna
á þessu fyrirkomulagi, því að
höft og skömmtun verða
aldrei framkvæmd svo, að
ekki megi eitthvað finna
þeim til foráttu. Hins vegar
er víst, að enn hefir ekki ver
ið bent á annað fyrirkomu-
lag, sem betur tryggði jöfnuð
og réttlæti. Neytendum var
tryggt fullt notagildi skömmt
unarmiðanna. Jafnframt var
útilokað, aö vörurnar gætu
lent á svörtum markaði, þar
sem verzlanirnar höfðu orðið
að standa neytendum skil á
þeim vörum, sem þeim var
falið að kaupa. Neytendur
höfðu jafnframt fullt frjáls-
ræði til þess að verzla þar,
sem þeir álitu sér það hag-
kvæmast. Þannig hefði verið
tryggð samkeppni milli verzl-
ananna, lélegu verzlanirnar
höfðu heltst úr letsinni, en
hinar eflzt og aukizt. Slík
samkeppni tryggir neytend-
um tvímælalaust hagstæð
asta verzlun.
Illu heilli fóru þessi mál á
þann veg, að tillögum Fram-
sóknarm. var hafnað, bæði af
Það vakti talsverða athygli í síð-
astliðnum mánuði, þegar franska
stjórnin sendi stjórnum Bretlands
og Beneluxlandanna áskorun um
að stySja hugmyndina um banda-
lag Evrópu og vinna að framgangi
hennar. Svar viö þessari áskorun
sinni mun franska stjórnin enn
ekki hafa fengið, en líklegt þykir
að ráðamenn Bretlands hafi ekki
taliö hana neitt æskilega. Má vera
að það stafi að einhverju leyti af
flokkspólitískum ástæðum, þar sem
Churchill hefir að undanförnu ver
ið aöalhvatamaöur umræddra
bandalagsstofnunar og átti megin
frumkvæðið að Haagfundinum í
vor en sá fundur var haldinn til
þess að ræða þessi mál. Einnig get-
ur þetta stafað af tillitsemi til
hinna brezku samveldislandanna,
sem líta það með nokkurri tor-
tryggni, að Bretland taki þátt í nán
um ríkjasamtökum utan brezka
samveldisins. Att’ee hefir líka lýst
því opinberlega yfir, að hann muni
ekki gera neitt í þessum málum,
nema í sambandi við stjórnir sam-
veldislandanna.
Þótt áðurnefnd áskorun frönsku
stjórnarinnar hafi þannig ekki
borið teljandi árangur, er hún eigi
að síður talinn málinu verulegur
ávinningur og persónulegur sigur
fyrir Churchill, sem hefir beitt sér
manna mest fyrlr framgangi þess.
Friumirög að stjórnarskrá
fyrir bantlalagið.
Nefnd sú, sem kosin var á Haag
fundinum til að undirbúa frum-
drög að stjórnarskrá fyrir bandalag
Evrópu, hefir nú iokið störfum sín-
um að mestu. Nokkur höfuðatriði
í tillögum hennar eru þessi samkv.
frásögn enska blaðsins „News
Cronicle.“
1. Þegar bandalagið er fullstofn-
að, skulu allar þjóðir Evrópu eiga
fulltrúa á þingi þess. Pyrst um
sinn munu þjóöir Austur-Evrópu
verða hindraðar í því að taka þátt
í bandalaginu og er því ekki gert
ráð fyrir þátttöku annarra en
Marshallslandanna í byrjun.
2. í byrjun er ekki gert ráð fyrir
því, að þingið fái neitt löggjafar-
vald, þar sem löndin muni ekki
vilja afsaia neinu af sjálfstæði
sínu. Þingið yrði því fyrst og fremst
ráðgefandi. Verkefni þess yrðu m.
a. þessi:
a. Lýsa yfir friðarvilja og eining-
arvilja Evrópu þjóðanna og
koma’ fram sem fulltrúi þeirrar
hugsjónar.
b. Athuga og gera tillögur um
leiðir til þess að auka efna-
hagslega samvinnu Evrópu.
c. Undirbúa framtíðar stjórnar-
skrá -bandalagsins, þar sem
gert er ráð fyrir auknu starf-
sviði og valdsviði þess.
d. Gera tillögur um aukna menn-
njgarlega samvinnu Evrópu-
þjóðanna og vinna að váxandi |
gagnkvsgmum skilning þeirra á |
högum og aðstöðu hv.errar ann ■
arar. |
e. Semja yfirlýsingu urn mann-
réttindi, er sé í samræmi við
hugmyndir og aðstöðu Evrópu-
þjóðp/ma.
f. Undirbúa löggjöf um evrópísk-
an yfirdómstól eða liæstarétt.
g. Gera tillögur til einstakra ríkis
stjórna varðandi þau mál, sem
nefnd eru hér að frarnan og
vinna að stofnun fleiri evróp-
ískra samvinnustofnanna.
3. Heppilegast verður, að Bret-
land, Frakkland og Beneluxlöndin
kveðji saman væntanlegt stofnþing
bandalags Evrópu.
4. Ríkisstjórnir Evrópulandanna
hlutist til um, að þingin tilnefni
hæfilega marga fullti'úa á stofn-
þingið. Pulltrúarnir séu bæði úr
hópi þingmanna og utan þing-
manna.
Stuðningur Fraltka.
Síðan Churchill hóf baráttu sína
fyrii; bandalagi Evrópuríkjanna
hafa ýmsir áhrifamiklir menn geng
ið til liðs við hann. Meðal þeirra
má nefna Frakkana Herriot,
Ramadier, Reynaud, Bidault og
Schuman. Belgíumennirnir Spaak
og van Zeeland eru og sagöir banda
lagshugmyndinni mjög hlynntir
Sama gUdir urn Hollendingana
ICerstens og Brugmous.
Ákveðnastan stuðning lrefir
Churchill
Churchill fengið enn sem komið er
meðal franskra stjórnmálamanna.
Það er he’dur ekki nýtt, að Frakk-
ar veiti slíkri bandalagshugmynd
fylgi. Á árunum milli styrjaldanna
var hinn kunni franski stjórnmá’a
maður Aristide Briand mjög ein-
dregið fylgjandi því, að reynt yrði
að koma upp bandalagi Evrópuþjóð
anna, og reyndi meðal annars að
batt enda á þessa viðleitni. Nú
virðast franskir stjómmálamenn
aftur hafa tekið upp þráðinn, þar
sem hann féll niður hjá Briand.
Afstaða stjórnmálamanr.a
til bandalagshugmyndarinnar.
Amerísk fréttastofa hefir nýlega
iátið gera einskonar könnun á því,
hvert sé viðhorf stjórnmálamanna
í Evrópu til bandalagshugmyndar-
innar. Niðurstaða hennar er í ör-
stuttu máli þessi:
í Frakklandi á bandalagshug-
(Framhald á 6. síðu).
Elís og Finnur
Fyrir nokkru síðan ■ fiirti
Tíminn viðtal víð Elís Guð-
mundsson skömmtunarstjóra.
þar sem hann skýrir frá því
að veitt gjaldeyris- og inn-
fluijningsleyfi fyrir vefnaðar-
vörum, sem séu skammtaðar,
hafi numið 15.124 þús. ki.
fyrstu sjö mánuði þessa árs„
Jafnframt upplýsir hann, að
á sama tíma hafa gjaldeyris-
sala og bankaábyrgðir fjTíf
þessum vörum ekki nutniS
nema 9.040 þús. kr. eða 6 milj.
kr. lægri upphæð. Aðra orsök
virtist ekki samkvæmt uþp-
lýsingum skömmtunarstjóra
vera hægt að finna fyrir þess
um mismun en að hankariiir
hefðu dregið að yfirfæra þan
leyfi, sem viðskiptanefndiiu
hefði veitt.
í Alþýðublaðinu birtist' í
gær viðtal við Finn Jónssón,
sero er einn fulltrúinn í mill»-
bankanefndinní svokölluðu,
þar sem því er lýst yfir, atí
engar tafir hafi orðið í b'öríító-
uniim á yfirfærslum vegiíá
fá þýzka stjórnmálamanninn Strese vefnaðarvöruleyfa, héldur
mann 1 lið með sér. Fráfall þeirra hafi heir afgreitt þau táfdr-
laust.
Það virðist ekki annað sjá-
anlegt en hér skakki æiSi-
miklu á upplýsingum skonifiit
unarstjóra og miliibaiífta-
nefndarmannsins eða rúöítíiE
milj. króna, sem Elís Guð-
mundsson telur að ekki liafi
verið yfirfærðar, en ætla má
að hafi verið yfii’færðar,-æ£
byggt er á upplýsingum Einhs
Jónssonar. cd?:;öí
Ótrúlegt er, að þessi múhúr
geti legið í því, að verzlátíi’fiíi
ar hafi ekki strax og ítóéf
fengu leyfin gert ráðstafatíit
til þess að fá þau yfirfærðó’il
Hér er vissulega um mál áff
ræða, sem þarfnast nána'ri
upplýsmga. Tveir embættiSr
menn gefa upplýsingar, settí
stangast fullkomlega á. Anii-
ar gefur til kynna að stantíi
á yfirfærslu hjá bönkunúití,
hinn ber á móti því. Þjóffitfa
heimtingu á því, að þeSslr
Raddir nábáanna
Mbl. helgar svarta markað-
inum forustugrein sína í gær.
Það segir m. a:
„Síðan styrjöldinni lauk og
landsmenn urðu mjög að tak-
marka vorukaup sín frá útlönd
um hefir stöðugt farið í vöxt i
hverskonar brask með margs- ! menn geri hreint íyrir sinúm
konar vörur og upp á síðkasíið
meirihluta Fjárhagsráðs og
meirlhluta ríkisstjórnarinnar
í stað þess ákváðu þessr aðil-
ar það íyrirkomulag á inn-
flutningnum og skömmtun-
inni, er ríkjandi er í dag. Það
er þegar komið í ljós, að ann-
markar þess eru svo margir
og miklir, að þeir geta vart
meiri verið. Það sýnir
kannske betur en nokkuð
hversu óþolandi ástandið er
orðið, að sjálft Mbl. getur
ekki lengur orða bundizt,held
ur hellir úr skálum reiði sinn
ar yfir svarta markaðinn,
sem þó er ekki nema ein af-
leiðing þessa fyrirkomulags.
Almenningur er eðlilega að
verða svo þreyttur á þessu á-
standi, að verzlunar- og
skömmtunarmálin eru meira
og meira að verða mál mál-
anna. Krafa um lagfæringu
þeirra er jafnvel orðin svo
sterk, að Mbl. þorir ekki
annað en að taka undir hana.
Og þessi krafa mun færast
í aukana, ef valdhafarnir
þrjóskast við að taka hana til
greina.
Ástæðuna til þess að haldið
er í það fúna og rotna kerfi,
sem nú er á innflutnings-
og skömmtunarmálunum,
þekkja allir. Nokkrir gamlir
og öflugir heildsalar telja
hag sínum bezt borgið með
því, að neytendur fái ekki að
velja sér verzlun eftir eigin
geðþótta. Þessir heildsalar
ráða Sjálfstæöisflokknum,
þótt hann sigli undir þvi
falska flaggi að kalla sig
„flokk allra stétta.“ Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir nú
drottnunaraðstööu í innflutn
ings- og verzlunarmálunum,
því að Alþýðuflokksmenn í
ríkisstjórn og Fjárhagsráði
hafa langoftast fylgt honum
að málum. í sameiningu hafa
þessir flokka’r mótað það inn-
flutnings- og skömmtunar-
kerfi, sem nú er og bera aðal-
ábyrgö á því.
Því var lofað, þegar þetta
kerfi var sett á laggirnar, að
það skyldi tekið til endur-
skoðunar, er reynsla væri
fengin af framkvæmd þess.
Slík reynsla er nú fengin.
Umrædd endurskoðun og lag
færing getur því ekki dregizt
lengur en til þings í haust,
enda hlýtur þetta málefni að
verða eitt af aðalmálum eða
aðalmál þess.
crlendan gjaldeyri. Svarti mark
aðurinn hefir gert vart við sig
á íslandi og í dag er þess ekki
að dyljast að hann er orðinn
alltof víðtækur. . . .
En þó að svarti marka'ðurinn
nái hér ekki til brýnustu nauð-
synja, þá cr hann þó samt fyrir
hrigði í viðskaptalífinu, sem verð
ur aö snúast gegn af festu og
röggsemi. Þjóðin verður að gera
sér það Ijóst, að viðskiptahættir
hans byggjast á spillingu og oft
á sviksemi. Það er óhciðarlegt
a‘ð nota sér skorí á ýmsum vör-
um til þess að selja þær við
margföídu vcrði, ckra á þeim.
dyrum, svo að hún viti, hvóF-
um hún á heldur að trúa. Þaff
er óþolandi, ef það fær að
komast í venju, að opinbefír
trúnaðarmenn birti ósám-
hljóða upplýsingar og þaimig
sé vdlt um fyrir þjóðinni, svo
að hún viti hvorki upp né niff
ur um málin.
Það er svo annað mál, áff
tUvera millibankanéftídar
sýnir í hvert öngþveiti sKi'if-
stofu- og haftamennskunnar
málum þjóðarinnar er koinið.
Fjárhagsráð semur innfíutn-
ingsáætlun og viðskiptanéfnd
úthlutar eftir henni. Það'bbttá
____ _____ að vera meira en nóg áð TStá
í þessu sambandi verður aö ' tvær nefndir f jalla um Wssl
taka það fram að það er ekki ' mál. En það þykh ekki liÉegi-
verzlunarstéttin, sem staðið hef j lcgt. Þess vegna er bætt viff
ir að svarta markaönum heldur j þriðju nefndinni, milUbanka-
nefndinni, til þess að leggja
síðustu hönd á verkið. Raun-r
verulega er hún gersanílega
óþörf og ekki til annárs en
tafa og kostnaðarauka.
Skrifst.kerfið í innfíutnitígs
málunum er nógu seinvirkt
Forustumcnn viðskipta- og ■ °S kostnaðarsamt, þótt vald-
gjaldeyrismála okkar veröa að : hafarnir settu tíú C'IHI ,siiini
taka upp harð'a baráttu gegn i’Ögg í sig Og legðu niður þéntí
ýmiskonar braskarar, sem ekki
hafa haft verzlunarstörf að at-
vinnu heldur gripið gæsina þeg
ar gjaldeyrisskortur og margs-
konar höft hafa hindrað heil-
brigða verzlunarhætti á grund-
velli frjálsrar samkeppni.
svarta markaðinum. Þeir ciga
stuðning allra heiðarlegra borg-
ara vísan í þeirri baráttu."
Það, sem Mbl. segir hér um
svarta markað'inn, er síst of-
mælt. En vel mætti það lika
minnast þess, að það á sinn
drjúga þátt í svarta markaðin
um, þar sem það hefir barist
öllum hatramlegar gegn hin-
um einu fullnægjandi tillög-
an óþarfa millilið, millibánka
nefndina.
X+Ý.
um, sem hafa verið bprnaT
fram til aö vinna gegn svarta
markaðinum, en það eru til-
löggur þeirra Hermanns Jó.nas
sonar og Sigtryggs Klemens-
sonar. . < .inj